Misdadigheid en toerekenbaarheid.

II.

In 1871 verscheen van de hand Van den Italiaan Caesare Lombroso zijn bekend werk over den misdadiger, waarin hij geheel nieuwe beschouwingen in het licht gaf. Deze waren geheel in strijd met de destijds algemeen heerschende meeningen, en trokken daarom zeer de aandaoht.

Lombroso 'stelde n.l. de theorie op van den „geboren misdadiger", den , , criminel-né", waarorTder bij verstaat, dat een imisdadiger als misdadiger geboren wordt; dat hij bij zijn geboorte reeds alle eigenschappen bezit, die hem stempielen tot den lateren misdadiger; dat noodwejidig uit een dergelijk individu zich een Jmisdadiger moet ontwikkelen.

Hij was tot deze theorie gekomen, door de be-Btudeering van de schedels van misdadigers en krankzinnigen. Bij de vergelijking van schedels van deze beide soorten van menschen werd hij getroffen door bepaalde eigensoh'appen of vormen, die bij hen gemeenschappelijk zouden vootkomen. En bovendien meende hij punten van overeenkomst te kunnen aantoonen met de zoogenaamde voorhistoriscbe schedels, die aan vroegere menscherïrassen zouden hebben toebehoord. .

Als dergelijke ptmten van overeenkomst beschouwde hij bijv. een zeer groote onderkaa.k, die Verder naar voren-steekt dan de bovenkaak; de zoogenaamde kiorthóofdigheid, d.w.2f., dat de afstand tusschen voor-en achterhoofd kleiner is in vergelijking miet den afstand tusschen de beide zijden van het hoofd, dan normaal het geval is; en verder de asymmetrie of de ongelijkheid der beide aangezichtshelften.

Waar de misdadiger dus in zijn lichaamsbouw de duidelijke teekenen van dergelijken aanleg vertoont, mioeten ook zijn [misdadige neigingen een natuurlijk' gevolg zijn van dezen aanleg, zoo redeneerde Lombroso; dit is niets anders - dan een normale ontwikkeling van hetgeen in aanleg en kiem bestaat. En waar krankzinnigheid. en misdadigheid dus voorkw, am bij menschen, die leenige trekken in hun aanleg of lichaamöbouw igem-een hadden, trok hij daaruit de zeer-ver-gaande conclusie, dat een misdadiger er dus ook niets aan doen 'kan, dat hij tot misdaden vervalt.

Evenmin als men 'het een krankzinnige niag verwijten, dat hij abnormale dingen doet, "evenmin maig men het een misdadiger kwalijk nemen, dat hij misdrijven pleegt. Hij is als misdadiger geboiren, is van zijn geboorte af voorbeschikt, om misdaldiger te worden, en kan Jhet dus zelf niet helpen, dat hij zoo is ; .Daarmee m'oet dan ook vervallen, zegt Lombroso, dat men den misdadiger verantwoordelijk stelt voor zijn daden, evenmin als men dit een krankzinnige zal doen. De misdadiger moet als on toerekenbaar beschouwd worden. En daarom, mag hij ook niet gestraft worden; het bestraffen van misdadigers is een geheel verkeerd begrip; zij moeten, als zij hinderlij'k zijn voor hun medemenschen, en dus niet in de vrije maatschappij 'kunnen blijven, opgenomen worden in gestichten, waar 'zij evenals krankzinnigen, bewaakt en verpleegd worden.

Dit Istandpunt is in zijn idoorgevoerde clonsecpaentie ten iöenenmiale ongerijmd en komt onmiddellijk in [strijd met onze Christelijke opvatting van zedelijkheid en recht, en eveneeris met het algemeen 'menschelij'k gevoel van schuld en verantwoordelij'kheid.

Merkwaardig is, dat deze Weening precies het omgekeerde is van een minstens even onjuist begrip, dat een piaar eeuwen terug Vel bestond, n.l. dat krankzinnigen soms als Imisdadigers werden beschouwd en behandeld. Als "we de geschiedenis •vian de k'rankzinnigenverpleging nalezen, en met name van de hekteenprocessen, ontdekken we telktens, dat 'krankzinnigen worden mishandeld en gestraft en aan de kaak gesteld voor de verkeerde dingen, die ze gedaan .hadden; men 'her'kende vaak hun krankzinnigheid niet, en stelde hen verantwoordelijk voor hun daden.

Zooals ik reeds in mijn eerste artikel zeide, is het standpunt van Lombroso in zijn uiterste consequentie niet door velen gedeeld. Nadat hij zijn o-pzienbarende ; tbeorie de wereld ingestuurd had, ', k'wam er van verscihillende zijden bestrijding. Zijn onderzoekingen werden gecontroleerd en nagedaan; en ook andere zienswijzen ter verklaring van - de misdadigheid werden te berde gebraqht. Er ontstoad een levendige gedach'tenwisseling over deze vraagstulcken.

, Met name was het de zoogenaamde „Fransclie School", die zich ster'k verzette tegen de denkbeelden van Lombroso en zijn aanhangers, die bekend stonden als de .„Italiaansche School".

De Franschen wilden niets weten van een zosgenaamden geboren misdadiger; zij ontkenden, dat er eenige overeenkomst was tusschen misdadigers en krankzinnigen; en de lichamelijke kenteekenen 'van misdadigheid, "die Lombroso had mteenea te vinden, verwierpen zij als onjuist. Daarmede verviel tevens het begrip van de ontoerekenbaarheid. Zij hielden vast aan het juiste denkbeeld, dat een misdadiger zelf bewust de misdaad pleegt, en daarvoor verantwoordelijk' gesteld moet worden en dus ook zijn straf verdient.

In plaats van de veAlaring te zoeken in den aangeboren aanleg, meenden de Fransche geleerden, dat "'het milieu, de uitwendi|e omstandigheden, de omgeving^ waarin iemand leeft, van invloed is op het ontstaan van de misdadigheid. In een ongunstig hiillieu, in armoedige omstandigheden, in een telechte omgeving zou iemand gemakkelijker tot een misdaad verleid worden. Men ging zelfs andere, oogenschijnlijk onbeteekenende factoren na, die een rol zouden kunnen spelen; zoo vond m'en o.a., dat het jaargetijde een zekere beteekenis had; er zouden n.l. in den zomer meer mborden, en in den winter meer diefstallen 'w'orden gepleegd.

Op verscMllende 'congressen werden deze denKbeelden van weerskanten fel verdedigd, eii omdat mien : het niet met elkiaar eens kon. worden, werd er een com'missie benoiöirid, die tot, opdracht kreeg, een honderdtal misdadigers te onderzoeken. Deze ocmmissie heeft eigenlijk niet veel tot stand getracht; inen is niet serieus aan het onderzoeken gegaan, omdat iedere partij van haar kant bevooroordeeld was, en eigenlijk niet door. de tegenstanders overtuigd Malde worden. Als voorwendsel voor •hof niets uitvoeren 'gaf m^en o.a. op, dat het de 'mü(> ilijk; heid was, om de 'geschikte personen voor onderzoek te vinden. Voor een juist onderzoek moest men de ergste typen van misdadigers hebben, en w.anneer men alleen maar de gevangenissen bezocht, Ihad anen daar niet altijd het geschikte ma.teriaal. Voor het onderzoek van' de moordenaars Kon m'en nog wel afgaan op de menschen in de gevangienis, maar wat b.v. de dieven of. oplichters betreft, kon het best gebeuren, dat de ergste en do slimste individuen. juist buiten de gevangenis bleven. 'Met een dergelijk isichijn-argument maakte iïiea ziöh van het onderzoek af.

• Op een later congres, in 1892 in Brussel gehbuden, kwam men weer een stap verder, en werd ©en nieuw gezichtspunt geopend door onzen landgenoot Prof. Jelgersma, , die een grooten invloed toekende aan het begrip d e g e n e r a 11 e. De mis-.dadigheid is volgens hem een gevolg van het sociaal milieu, terwijl .da, t milieu op zijn beurt een uitvloeisel is van de degeneratie van den misdadiger.

Wat hebben we onder degeneratie te verstaan?

Dit is een langzamerhand in den loop van bepaalde elkaar opvolgende geslachten optredende . laidhteruitgang of verval. Deze [achteruitgang kan Zich toonen in de verstandelijke, de zedelijke of de iichamelijfee eigenschappen van den mensch, of in meerdere eigenschappen te zamen. 'Aanleiding tot deze degeneratie kunnen zijn ongunstige uitwendige • omstandigheden; denk b.v. aan een volk, dat ^oor lange onderdrukking tot verval geraakt. Verder "loeten hier genoemd een onzedelijk leven, drankmisbruik, en dergelijke factoren. "Wanneer deze invloeden inwerken op de verschillende nakomelingen in bepaalde geslachten, ziet men de 'goede en flinke kemnerken van de voorouders vaalc verdwijnen. Er ontstaan minderwaardige, onbeteekenende individuen, met allerlei ziekelijke [storingen en lichamelijke .afwijkingen. Vooral verscihillende vormen van zenuw-en geestesziekten, krankzinnigheid, . vallen.de ziekte, .zwa.kzinnigheid en idiofisme kooien veel voor len eindelijk kurmen deze gedegenereerde) rassen geheel uitsterven. In de geschiedenis kan men tal van voorbeelden hiervan .aantreffen.

Ook op lichamelijk gebied kunnen allerlei abnormaliteiten als uiting van deze' degeneratie worden gevonden, zooals een abnorinale schedelvorm', een giespleten verhemelte, abnornïale beharing'van het lichaam, , vergroeide vingers en teenen, en tal van andere, meestal aangeboren afwijkingen; zelfs het aangeigroeide oo-rlelletje heeft in dit opzicht een zekere vermaardheid gekregen. Maar dan wil ik er dadelijk bijvoegen, dat ©en 'enkel van deze verschijnselen, wanneer dit afzonderlijk' voorkomt, eigenlijk geen beteefcenis heeft; alleen aan een combinatie van verschinende zoo'genaamde degeneratieteekenen mag eenige w.aarde 'worden tO'Pge-S'chreven.

Behalve de entstige geestesziekten en de gebrekkige verstandelijke ontwikkeling kunnen zich lichtere psychische afwijkingen opienbaren, zooals een zekere onevenwichtigheid van het gieestelijk leven, een neigiug tot dwanggedachten, angstaan, vallen, die ook in 'deze richting eenige beteekenisi hebben.

Op moreel gebied valt nu bij deze gedegenereerde perso'onlijkbeden eveneens vaak een inzinking .waar te n'emen; hun gevoel voor recht 'en zede is verminderd, is afgestom'pt; zij .bieden minder weerstand aan de verkeerde neigingen, die in hun gemoed opwellen; zij zijn zwakker van wil, om tegen het kwade te strijden, len ze zijn minder bestand tegen alleflei verleiding. Vandaar zullen deze gedegenereerde individuen ge'mafckelijker tot misdar I digheid vervallen. En bij - een iiauwlc'euri'g oaiderzoek blijkt, dat een groot aantal misdaden gepleegd wordt 'door 'menschen, 'di-e Iduidelijk de teekenen van 'degeneratie vertoo'nen.

In deze" lijn doorredeneerende zijn somtaige'n tot de conclusie gekomen, dat ide misdadigheid, die bij 'zuUte gedegenereerden voo'risomt, beschouwd moet worden als 'een geërfde ziekelijke stoornis, W'aarvoor 'men de bezitters niet aansprakelijk mag stellen, en op grond waarvan men hen dus niet toerekenbiaar zou mogen achten.

Hiertegen is 'va.n andere zijde weer ingebracht^ dat er tal van misdadigers . zijn, die geen enkel kenmerk van onta, arding vertoonen, en dat er veel gedegenereerden zijn, die nooit tot een misdaad vervallen. Het verband tusschen ontaarding en misdaad is 'dus niet, dat de ontaarding als zoodanig noodzakelijk leiden moet' tot misdaad, maar alleen dit, dat de gedögenereerde ge^makkelijker misda; diger kan worden dan de niet-gedegenereerde, omdat liij minder weerstan.dsvermo'gen heeft en zich 'moeilijker kan schikken naar de voorwaarden van een geordend leven in de Imaatschappij. ^éï^sl:

Hoew'el wij de betee^kenis van het begrip Hegeneratie niet gaarne willen onderschatten, daar het vooral ons veel geleerd [heeft ter verklaring van verschillende ziekelijke toestanden van psychischen aard, en \vij evenmin wille-n ontkennen', dat de degeneratie een factor va.n beteekenis is voor het ontstaan van misdadigheid, mogen wij op grond van deze degeneratie alleen toch niet een misdadiger als ontoerekenbaar verklaren.

Hoe wij van ons "standpunt uit de misdadigheid en den misdadiger moeten beschouwen in verband met de toerekenbaarheid, Iho'Op ik in 'een volgend artikel uiteen te zetten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen