Empirie en experiment.

Langen tijd heeft men tusschen de zoogenaamde experimenteele zielkunde en de empirische geen verschil gemaakt. F r ö b e s zegt in zijn in '23 voor de derde maal uitgekomen standaardwerk over de experimenteele zielkunde nog, dat de empirische psychologie „thans ook dikwijls de experimenteele wordt genoemd, ofschoon de laatste strikt genomen een deel van de eerste is". Daaruit blijkt wel, da, t er op dit terrein la, ngen tijd eenige vrijheid van uiting is geweest, ofschoon het natuurlijk volkomen j'uist is, dat we veel beter doen te spreken van de empirische zielkunde, wa.nneer we het hebben over het breedere, waaronder vallen de verschillende psychische verschijnselen en jvetten, die we kennen. De empirische zielkunde wordt dan de wetenschap van de psychische gebeurtenissen, de wetten, waaraan deze gehoorzamen, de innerlijke samenhang van de te constateeren verschijnselen, voorzoover dit alles berust op waarneming, al dan niet opzettelijk.

De experimenteele zielkunde is dan tot op zekere hoogte een onderdeel van dezs' wetenschap, zij het daal ook dat zij in den loopi der laatste jaren een zelfsta.ndige positie zich wist te veroveren.

Nu is het evenwel niet juist te zeggen, dat de experimenteele psychologie de wetenschap is van de waarneming — zonder meer. Immers reeds eeuwen heeft men de eenvoudige waarneming als bron voor de kennis van de ziel gekend en erkend.

En ook de vergelijkende waarneming was oudere onderzoekers niet onbekend.

Maar de experimenteele zielkunde eischt ©en waarneming, die verbonden is met een opzettelijk inwerken van hem, die waarneemt op het ontstaan en het verloop van de psychische gebeurtenissen.

Als eischen voor het experimenteele onderzoek gelden dan de volgende:

a. de te onderzoeken g'ebeurtenissen moeten willekeurig in het leven kunnen worden geroepen;

b. er moet een willekeurige verandering in de gebeurtenissen kunnen worden bewerkt, zooals degene, die een proef neemt, zulks begeert;

c. het onderzoek moet een wetenschappelijk doel juiste wijze ge­ hebben, en op'''wetenschappelijk schieden ;

d. melingen en waardebepalingen der verschijnselen moeten volgens een objectieven maatstaf kunnen geschieden. -

Nu kunnen de onderscheiden experimenten nog weer in twee soorten worden gedeeld.

Immers er zijn onderzoekingen volgens de experimenteele methode, die alleen om een wetenschaip, pelijk doel te bereiken wo'rden verricht.

Wanneer het er om gaa-t zekere psychische wetten te vinden, zekere feiten vast te stellen, die men (als algemeen aanvyezig) kan constateeren, dan hebben we te doen met het zuivere wetenschappelijke onderzoek. (Forschungsexperiment).

Maar het ka.n ook zijn, dat ik tracht (door z.g. tests b.v.), de geschiktheid en den aanleg van een bepaalden persoon vast te stellen. Ook dan spreken we Wel van een experiment, maiar dit heeft veel meer het karakter van een onderzoek naar den toestand bij den bepaalden, onderzochten persoon. (Prüfungsexperiment.)

Een groot aa.ntal va.n deze laatste bieden evenwel weer degelijk een uitnemend materiaal voor den wetenschappelijken onderzoeker, zoodat ook deze onderscheiden tests wel weer degelijk voor de wetenschap beteekenis kunnen hebben.

Nu kan er echter ook een samengaan zijn van de empirie met het experiment, — of wil mem duidelijker — van de zelfwaarneming met het experiment.

Er is een breede literatuur, die de kwesties bethandelt, die betrekking hebben op het onderzoek naar de denkwetten, de wilsrealcties en dergelijke, waarbij de protocollen, die een zelfwaarneming beschrijven, na een opzettelijk in het leven geroepen toestand (experiment), een prachtig materiaal leveren om inzicht in het denkproces, enz. te ontvangen.

Zoo zijn bij onderscheiden onderzoekingen eenvoudige waarneming en experiment als ineengegroeid.

Er is dan ook niet een scherp© lijn te trekken door de onderscheiden proefnemingen, zóó, dat men steeds kan zeggen: dit behoort bij de experimenteele zielkujide, en dat valt er buiten. Dat kan wel meestal — maa.r er is een vrij breed terrein, waiar het óók experiment is - maar weer niet alleen dat.

Wanneer wij evenwel in de volgende artikelen gaan handelen over de experimenteele zielkunde, en dan eenige min of meer los naiast elkaar staande schetsjes gaan geven, zullen we trachten zoo strikt mogelijk te blijven op het terrein van het experimenteele.

Ook al zou het ongetwijfeld wel interessant zijh,

b.v. eens te handelen over zelfwaarneming en dergelijke.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen