Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

PERSSCHOUW

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

PERSSCHOUW

15 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wii „Neo-Calvinisten", zijn de „Joden" vaa 1 Kor. 1.

Het „Nieuwsblad van het Oosten", „Twentsch Zondagsblad", 52e jrg., no 6, Zaterdag 14 Januari 1933, 2e blad, pag. 1, ie kolom, eerste bericht onder een advertentie betreffende opruiming van koopjes, geeft volgend wetenschappelijk nieuws:

In de Ghr. Geref. Kerk aan de Hofkampstraat sprak Ds W. Heerma uit Aalsmeei' Donderdagavond over: „Profeet ondanks zichzelf". Nadat met gezang, Schriftlezing en gebed deze bijeenkomst geopend was, ving Ds Heerma zijn rede aan. Er zijn in de geschiedenis steeds twee machten geweest die strijden tegen de kerk van Christus en tegen elkaar, hoewel één in hun haat tegen de kerk, zegt spr. In de Bijbelsche taal heet en deze machten Joden en Grieken, in demoderne taal intellectualisme en rationalisme, verstand en rede.

Beiden worden gevonden binnen den wijden kring van het christendom. De geest van het oude Jodendom, n.l. het zich verheffen op het bezit der wEiarheid, is volgens spr. bij bet katholicisme en bij het neo-Calvinisme.

Nu weten wij het dus. „De Wekker", dat eenheidzoekende orgaan, heeft ons zoo ongeveer tot de „Neocalvinisten" gerekend, en deze vlijtige leerling heeft du» — men ziet, dat ik het verslag met de noodige voorzichtigheid gebruik — den term ook In den mond genomen. Nu weten de Twentenaren genoeg; Ds Kersten kan tevreden zijn. Want die spint het meeste garen bij wat „De Wekker" schrijft. Overigens meende ik, dat Paulus in 1 Cor. 1 tusschen Joden en Grieken een heel andere onderscheiding maakte, die men opmerken kan als men de parallellen tusschen ergernis-dwaasheid, kracht-wijsheid, zichtbaar teeken-wijsgeerig stelsel zorgvuldig nagaat. De spreker van den avond concludeerde, naar het verslag:

De Grieken, de rationalisten, zoeken de waarheid in de wereld, waar zij niet te vinden is en beiden. Joden en Grieken, vragen een teeken.

Na deze beschouwingen stapte de spreker over naar' Ninevé, om van Jona te verhalen:

Spr. trekt dan een vergelijking tusschen Ninevé, demillioenenstad uit den tijd van Jona, die profeet was, ondanks zichzelf, en de moderne wereld.

Er is gelijkenis met het heidensohe Ninevé. Zijn ook niet in onze kringen zoovele huizen veranderd in muziektempels? Wie zou daar vroeger aan gedacht hebben? vraagt spr.

Even later:

Vandaar ging hij verder naar Ninevé en wandelde' door de straten dezer wereldstad der oudheid, methsiar drie millioen inwoners, wien hij verscheen alseen profeet door zijn sombere verschijning.

Ja, vooral somber.

Na dit vermoedelijk preek-intermezzo kwam er weer iets van een ..oprechte lezing" aan het slot:

Wij willen niet buigen voor het wonder en daarin raakt de godsdienstige wereld vast. Noch de Griek, noch de Jood gelooft in de wonderen; het spreken van de slang, van Bileam's ezel, Jona in den visch, de wereld noemt dat dwaasheid en wil andere teekenen. Maar, zegt spr., de Christelijk© religie steunt juist op wonderen.

De wereld ontkent de wonderen.

„De wereld", dat is dus ook die „Jood", dat is dus ook de neo-calvinist. Over wonderen sprekend, kwam de spreker van het een op het ander:

Er zijn natuurwetten, gelijk de wereld zelf zegt. Maar waar wetten zijn is ook een wetgever die boven de wetten staat en ze dus kan opheffen.

Dat laatste is niet neo-calvinistisch, ook niet calvi nistisch.

Wij zouden op dit slakje geen zout leggen, als de spreker de neo-calvinisten had laten rusten. Nu hij het niet deed, willen wij de oogen helpen openen voor de lichtvaardigheid van dit ge-neocalviniseer. Want dat werkt in Nederland allemaal in de richting van Ds Kersten; niet alleen ik als theoloog heb belang bij deze nawerking van „De Wekker" en zoo. Ook onze Heeren Politiek moeten weten uit welke merkwaardige „bronnen" daar in Rijssen en zoo de Kersten-stroom gevoed wordt. De theologische verstanden en vooral misverstanden werken in Nederland zich dadelijk uit in de politiek.

Paulus en SSartiaiis.

Prof. Dr F. Postma schrijft in „Die Wagtoring":

Paulus en Martialis was tydgenote en daar is baie waarskynlikheid dat hulls saam in Rome was. Dit lyk vreemd om die naam van 'n ligsinnige epigramatiese Romeinse digter, hoewel van Spaanse afkoms, met die naam van die" groot apostel van die heidene te verbind. Die verbinding egter kom deur die name van twee persone wat sowel deur Paulus as deur Martialis genoem word.

In 2 Tim. 4 : 21 skryf Paulus uit Rome aan ïimotheüs: U groet Eubülus en Pudens en Linus en Claudia en al die broedei-s."

Martialis besing (Epigr. IV:13) die huwelik van Pudens en Claudia. Hy sê:

„Claudia van vreemde land-^), o Rufus, trou met my '•') Pudens. Geluk met u huwelikstoortse, o Hymenaeus. So goed word die seldsame kaneel met paslike nardus vermeng, so goed Massiese '^) wyn met heuning van Attica; nie beter wordt olmbome met wynranke saamgesnoer, nie meer bemin die lotusblom sy waters, die mirte sy kuste nie. Neem in reinheid, o Concordia, plaas op die ewig blywende huweliksbed en mag Venus altyd welwillend wees vir so 'n gelyke huwelikspaar. Mag sy hom bemin wanneer hy eenmaal 'n ou man is, en mag sy self vir haar man nie 'n ou vrou lyk nis, ook .dan wanneer sy dit sal wees."

Sekerheid is daar egter nie dat dieselfde persone bedoel word nie, maar as gslst word op dis goeie getuienis wat deur dis digter Martialis van die bruid en bruidegom gegee word, is daar wel enige rede om hulls as disselfde pereons ts beskou. Beswaar is teen hiei'die opvatting gemaak omdat Paulus huUe nis saam en by mekaar noem nis; dit behoef egter gssn ooi-wsgends beswaar te wsss nis omdat dit moontlik is dat toe Paulus dis brief gsskryf het, hulle nog nie as bruidspaar bsksnd was nie.

Vas staan dat hulls intiems vriende van Paulus was; die vermelding van hulle name in hierdie brief onder die besondere omstandighede is bewys genoeg. Hulle was dus persone wat dis christelike Issr aangeneem het en daarby ook 'n christelike lewenswandsl: oprsgts liefde on reine lewenswandel. Hierdoor vsrhsug die digter hom en bssing dis huwelik wat onder sy vriendskring so uitstaande is. Daar is trous en opregte liefde wat deur die heelde van wynranke rondom olmbome, die lotusblom sn die mirte uitgedruk word. Hierby kom reine Concordia: suiwere, opregte eensgesindheid en die digtsr het wsl vertix)ue om ts vsrwag dat ook as hul oud geword het, dissslfde waardering sn agting vir mekaar sal bly.

Hier was dus twee Christens in die Rome van keiser Nero, 'n stad só wulps en heidens, wat „'n goeis getuisnis gehad het by die wat van buite is."

Ik kan niet beoordeelen, inhoevsrrs dit allss juist is. Indien het dat is, en men probssrt het „beroep" van Martialis aan te duiden mst ssn naam van tegenwoordig, dan spreekt de in ds laatste regels genoemde bijbeltekst ons nog scherper toe.

„Veel te zedelijk".

Onder dit opschrift schrijft Ds H. Bakksr in het Hsrv. Weekblad „Ds Gersfoi-meerde Kerk":

De Engelsche schrijver G. B. Shaw, ingekankerd Darwinist, daarbij socialist, een man met veel geest, met al te veel kritischen gsest, die om alles lacht en met alles spot, laat in zijn „Mensch en Oppermensch", waarin hij echt Darwinistische ideeën geeft over volksteelt en rasverbstsring als wars de menschelijke maatschappij niets dan ssn afdmksel van den veestapel, dien men mst stamboskvss ook tracht ts vsrbeteren, laat in genoemd werk een zijner figuren zeggen: „Als 't (huv/slijk) nog maar een geluk was voor 'n half uurtje, Tavy, dan zou ik 't met m'n laatste penny voor je willen koopsn. Maar 'n gsluk voor 'thsele leven! Geen levend mensch kan dat verdragen; 't zou een hel op aarde zijn."

Daar hebt ge den beroemden Shaw, aangebsdsn door onzen tijd, in Moskou bewierookt door het Bolsjev/isme.

Iemand zegt: „Shaw's hoekje staat altijd tegenover de conventie." Juist! En 't hoekje van al wie meedoen wil in den wedstrijd om het moderne, het ultramoderns, het aller-ultra-modernste, staat natuurlijk ook, waar Shaw's hoekje staat. De conventie, of ze goed of slecht is, — en er zijn inderdaad genoeg slechte kanten aan — is de voetveeg. Dat is de hoek waar de slagen vallen. We di-oomsn immsrs van svolutis, vernieuwing, ontplooiing, van de rsis naar de volmaaktheid! We halen alles het onderste bovsn, vsrwachtende, dat het nieuws, het ongekends wel op een goeden dag uit de diepte zal opduiken.

Aan dszs vooroordselen tegen de conventie hebben we dan ook een „Wereldbond tot Sexueele Hervorming" te danken. Natuurlijk blijft ons landje nist achter. Hier hebben we onze afdeeling van dien Wereldbond ook. En 't spreekt vanzelf, dat Dr Wibaut, de man van „Het Wordende Huwelijk", in het afdeslingsbestuur werd gekozen. Voor 't overige schijnen vooral Israëlieten zich voor deze hervoiining te intsresseeren. Dr Premsela, voorzitter, mevr. Ids—Bottenheim, sscrstaresse, mevr. Polak—Rosenberg. De namen zeggen genoeg. Allen kinderen Israels.

Wat zs willsn? Och, dat klinkt, zoo in hst algsmssn gesproken, hssl tam: „bsstrijding van alls maatrsgslsn en vooroordsslen, die een r s d e 1 ij k e regeling van het sexueele leven in den wsg staan". Lst op dat woordje: redelijk. Daar komt hst nu op aan; dat woordje zou wsl eens verbstsring van dsn veestapel, och ik vergis mij, van den menschsnstapel in zich kunnen sluiten. In elk geval: consultatie-bureaux. En uitbreiding van echtscheidingsgronden, b.v. bij onderling goedvinden en ook als één van de beide partijen het begeert. Denk esns aan! Dan ook afschaffing van ds algsmssne strafbaarstelling van abortus provocatus; deze pil weet men te vergulden door ds bijvosging: bsstrijdsn door opvosding sn voorlichting.

Darwln, mst zijn selectie-en evolutietheorie, maakt school. Men gaat ds soort verbeteren, opdat straks, zij 't dan misschien ook krachtens een sprongvariatle, zooals Prof. Hugo de Vries ons leerde, een nieuwe soort, beter, edeler, sterker voor den dag koms.

En met Darwin maakt Nietzsche school.

Want wat Darwin in planten-en dierenwereld meende te vinden, paste Nietzsche op ons, msnschsn, toe. Hij trok de consekwentie's van Darwin's evolutieleer. Hij hoopte van mensch tot oppsrmensch te geraken. Nietzsche is daarom in ds vooruitstrsvsnde kringen van dezen tijd de man.

Het bestrijden van vooroordeslsn op hst gsbisd van de sexueele moraal, ziedaar het esrsts sn het groote doel, dat de Wereldbond zich stelt. Inderdaad, hij zal heel wat vooroordsslen hebben op te niimen; want onze samenleving is, ten spijt van vele ontbindende factoren, toch nog christslijker en conservatiever dan men denkt; en voornamelijk wanneer het 't huwelijk geldt. De oude, bijbslsche zuurdssssm wsrkt nog stssds in het verborgen na.

Maar een machtigen bondgenoot heeft de Wereldbond aan zijn zijde. Dat zijn onze moderne letterkundigen, die in haast lederen roman van de laatste tientallen jaren de bekende drishoeksconstellatis (hij, zij en de derde, die zich tusschen hen indringt en ds conflicten brengt) hebben verwerkt. In den gewonen regel om te hameren op hetzelfde aambeeld, dat Shaw bewerkte: een gelukkig huwelijk voor het leven is een onmogelijkheid. Zorg dan, dat de huwelijksband wat losser komt te zitten sn wat gemakkelijker kan worden losgemaakt.

Zoo zijn wij op litterair gebied eraan gewend geraakt het huwelijk steeds weer van den donkeren kant ts zisn. 't Ongelukkige huwelijk, alsof er geen gslukkigs gszinnsn meer bestonden. „Het comediespel van den schoonsn schijn".

De consekwenties blijven niet uit. Preek, zij 't dan ook in aantrekkelijken romanvorm, den menschsn voor, jaar sn dag, dat ds huwelijksband ssn ijzeren band is, straks gaan de menschsn het gslooven en... beleven.

Dan komt het echtpaar Wibaut met zijn Wordend Huwelijk, waarvan in korten tijd al een tweede druk verscheen; sn zij zeggen het den Amerikaanschen kinderrechter, dis met zijn boeken een reusachtige propaganda voor „sexueele hervorming", gelijk men het gelieft te noemen, gemaakt hssft, na, dat er een uitweg moet worden gevonden. Of het huwelijk nu goddelijke of menschelijke instelling is, maar hst tijdhuwslijk, hst huwslijk op prosf, de vrije verloving moet wettelijk en zedelijk gesanctioneerd worden.

Dan tracht de een of anders ondsmsmsnde geest er een slaatje uit te slaan en richt alvast het echtscheidingsbureau „Multiplex", gevestigd nummer zooveel in de Leidschestraat te Amsterdam, op, waar men terecht kan ingeval men van zijn vrouw èfwil.

Ik zou meer symptomen van ontbinding — de Darwinisten zeggen natuurlijk: ontwikkeling — kunnen noemen. Genoeg echter om u te doen zien, op welk een hellend vlak wij al jaren staan. We dachten, dat 't alleen maar ijdele fantasieën van boekenschrijvers waren; doch nu blijken hun romans figuren, gestalten van vleesch en bloed aan te nemen. We zien ze in de werkelijkheid van het dagelijksche leven. Sensationeel, net als in den roman. Misschien nog sensationeeler. Maar droef, in-drosf. Geen wonder, dat menschen, die bij romans leven en dan de werkelijkheid zien, nog romantischer dan ze 't lazen, pessimisten worden.

Die Darwinistische idealisten gaan uit van ssn gi-ondstelling, dis in haar gevolgen allerverderlslijkst is. Dat namslijk zonde ssn fictie is, een vsrzinssl, een niets.

Men ontkent God, den levenden God. Hoogstens idealisssrt en fantaseert men wat op een pantheïstisch godsbegrip. Rechtstreekschs, persoonlijke verhouding tusschsn God en den mensch kent men dus niet. De verantwoordelijkheid, aan deze betrekking verbonden, valt weg. De mensch is zijn eigen heer en rechter. Hij, hij alleen bepaalt wat goed en nuttig en eerbaar is. Wsg mst de Christelijke conventie! Umwerthung aller Wsrthe, was Nietzsche's leuze. Dat de trein zou kunnen derailleeren? Geloof het niet. Menschen als Dr Wibaut, de Amerikaanschs kindsrrschtsr sn al wie mst hsn loopen in hetzelfde gareel, zijn niet onzedelijk. Ze hebben de beste bedoelingen, de edelste verwachtingen van hun evolutiedroombeelden. Ze zijn, gelijk de hoefijzercorrespondent van „Het Handelsblad" het tegenover de schrijvers van Het wordende H u w e 1 ij k uitdrukte, „veel te zedelijk". Ze rekenen niet met de verkeerds nsigingen, met menschelijken hartstocht en zinnendrift. Wat abnormaal is, zisn zij voor normaal aan. Zij idsaliseeren wat zij hadden te veroordeelen.

Althans... naar de Christelijke wet.

Doch van dis Christslijke normen staat men mijlenver af. In de verbintenis van man en vrouw iets goddelijks te zisn, heeft men verleerd, 't Is alles zuiver mcnscheiijk. Gods Woord heeft er niets mee te maken. Dat is maar fantasie van Christenen, die den Bijbel, een verzameling van menschelijke geschriften, zonder meer, tot Gods Woord en Wet hebben gsproclamssrd. Darwinisms kent geen Schepper van hemsl sn aarde. Dus ook geen God, dis gezegd heeft, dat het nist goed is, dat de mensch allsen zij; en ook: Ik zal hem een hulpe maken, die als tegenover hem zij. Men kan dus evenmin voelen voor het gewicht van het goddelijks woord: „Wat God samengevoegd heeft, schelde de mensch nist". Men gaat zijn gang. Men regelt zelf. De mensch zijn eigen meester en rechter. Hij redt het wel. Hij streeft naar hoogere verbetering. Veredeling. De ware vrijheid. Edele menschen, vol zelfbedwahg en opoffering. Een leger van helden, waarvan ieder wel op zichzelf staan kan. Zedelijk in den vollen, menschenlijken zin. „Veel te zedelijk."

Van louter adel worden ze topzwaar. De biddende farizeër in dsn tempel droop ook van een te veel aan 135 zedelijke gevoelens, godsdienstigheid, vrijgevigheid, zelfbehsersching. Dat verdraagt een mensch niet Dan slaat hij om in het tegendeel. En de zonde, die gluiperd, komt weer voor den dag, nadat hij zich een tijdlang op den achtergrond hield. Als ds kstenen, welke Satan ons in dienst der zonde smeden laat, klaar zijn, dan zegt hij: Kom nu ssns hier, ik zal ze u eens aanpassen. Wat zal dat aardig staan. En zitten die blinkende boeien ons eenmaal om de polsen en de enkels, dan begint hij te lachen; dan wordt hij valsch, hij, dis door sn door valsch is in zijn binnenste; en hij grijnst: dacht gij nu waarlijk, dat gij vrij waart? Onnoozele, gij zijt mijn slaaf.

Zoo zal het lot dezer zedelijkheids-idealisten hetzelfde zijn als dat van Tantalus. Midden in het heldere water stond hij, toen hij in de onderwereld aangskomsn was, maar telkens als hij drinken wilde, wssk het van zijn lippen terug. Boven zijn hoofd hingen sappige vruchten aan rijkbeladen boomen, maar zoo vaak hij ze wou plukken, voerde een windvlaag de takken buiten zijn bereik.

Esuwigdurende honger, eeuwigdurende dorst! Ziedaar hst lot van msnschen, die veel te zedelijk denken van hun medemsnschen en zichzelve; en daarom koren op den molen der onzedelijkheid dragen, zonder het zelf ts willen en het zelf te merken. Ze grijpen naar de volmaaktheid en in hetzelfde oogenblik wijkt zij terug. Ze krijgen haar nist.

Evolutie, zeker! _ '

Maar er is een evolutie naar bovsn; ook een, die naar beneden gaat. Erken de goddelijke afkomst van den mensch niet, maar zoek zijn voorvaderen in de dierenwereld; straks zal het dierlijke zich bij de nakomelingschap openbaren. Misken het feit der zonde, dat den mensch scheidde van zijn God, verhef den mensch krachtens de evolutietheorie en stuur hem den weg der volmaking op. Straks zinkt hij in zijn knieën neer en tuimelt in diepe afgronden.

Hoogmoed komt voor den val.

Wij zijn het niet met elke gedachte eens, maar het artikel verdient toch de volle aandacht.


') As hierdie Claudia dieselfde is wat in 'n ander gedig besing word (Epigr. XI, S3), dan was sy van Britse afkoms. i

") Die gebruik van hierdie proomen bewys dat Pudens 'n intieme vriend van Martialis was.

°) Massicus, 'n berg tussen Latium en Campanië, beroemd vir sy wyn.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 januari 1933

De Reformatie | 8 Pagina's

PERSSCHOUW

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 januari 1933

De Reformatie | 8 Pagina's