Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

HOOFDARTIKEL

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

HOOFDARTIKEL

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

^* De geschiedenis in het diensthuis.

De Romeinen waren gewoon om van hun koloniaal bezit in Noord-Afrika te zeggen, dat men van daar „semper aliquid novi", steeds weer verrassende nieuwtjes, te hooren kreeg. Waaneer de menigte zich verdrong voor de bulletins der Romeinsche nieuwsbureaux, kon men er wel zeker van zijn, dat er in Afrika weer iets aan de hand was.

In onze dagen kan met eenige variaiie deze zegswijze opnieuw gebruikt worden. „Ex Germania semper aliquid novi". Duitschland heeft de rol van Afrika overgenomen. De sensationeele berichten zijn niet van de lucht. Gisteren ruimde Hitler compromitteerende aanhangers uit den weg, vandaag is het huwelijk van één zijner paladijnen ecu nationaal feest, en morgen zuchten predikanten der belijdenis-kerk in de concentratie-kampen.

Toch zit er wel degelijk systeem in de schijnbare willekeur. Hitlers daden mogen al in hooge mate beïnvloed worden door de indrukken van het oogenblik, hij is tevens de gevangene van zijn stelsel. Hij zegt b, omdat hij eerst a gezegd heeft. De lijnen gaan soms zig-zag, maar ze loopen allen in één richting.

Wanneer men dit in 'toog houdt, krijgen ook minder opzienbarende gebeurtenissen een wijder beteekenis. Niet alleen het kerkelijk, politiek en economisch leven moet worden overgeschakeld op de gelijke baan, maar ook op gebieden, die gemeenlijk buiten het strijdgewoel blijven, worden de paden afgebakend en de borden met „Verboden Toegang" neergezet.

Zoo bevatten onlangs de dagbladen het bericht, dat de Berlijnsche hoogleeraar in de geschiedenis, prof. Hermann Oncken, van zijn functie ontheven, m.a.w. afgezet is. Tevens werd de motiveering van dit regecringsbesluit meegedeeld. Oncken, historicus van naam, is noch Marxist, noch niet- Ariër. Zijn „fout" ligt ergens anders. Hij heeft n.l. meermalen zijn studenten er OJD gewezen, dat zij in hun streven naar wetenschappelijke objectiviteit zich niet mogen laten beïnvloeden door de gebeurtenissen van den dag. En bovendien heeft Ijij enkele maanden geleden een historische verhandeling het licht doen zien, waarin men minder vleiende toespelingen op den tegenwoordigen gang van zaken in Duitschland meende te kunnen constateeren.

Dit geval-Oncken doet weer eens te meer zien, hoe grondig de toestanden ten Oosten van onze grens in de laatste jaren gewijzigd zijn. Want juist wat betreft de geschiedeniswetenschap heeft Duitschland een groote reputatie op te houden. Nadat de Verlichting der 18de eeuw ook de geschiedenis geheel gefatsoeneerd had naar haar oppervlakkig rationalisme, heeft vooral de Duitscher Leopold von Ranke een heilzame reactie teweeg gebracht. Door een reeks van schitterende geschriften, modellen voor allen, die na hem kwamen, heeft hij de wetenschappelijke methode aangewezen, die sindsdien gemeengoed van alle historici is geworden.

Welnu, het kenmerk van deze methode was juist het streven naar objectiviteit. Tegenover hen, die de geschiedenis gebruiken wilden in dienst van hun partij en haar verwrongen naar hun vooroordeelen, plaatste Ranke den stelregel, dat hij slechts eenvoudig wilde nagaan, wat er vroeger eigenlijk gebeurd was. Niet wat Piet of Klaas, al waren zij ook in hoogheid gezeten, graag wilden hooren, maar wat de oude documenten hem vertelden, gaf Ranke door. Zoo heeft hij een traditie gevestigd, waaraan de Duitsche geleerden een eeuw lang trouw gebleven zijn en waardoor zij de toonaangevende mannen werden in de historische wetenschap.

Al is er tegenwoordig wel niemand meer, die aan de mogelijkheid gelooft om het ideaal der objectiviteit te bereiken, dat althans het streven naar dit 'ideaal voor den geschiedschrijver een dure plicht is, wordt vrijwel algemeen toegestemd. Behalve... in het Duitschland van nu!

Eigenlijk behoeft dit geen verbazing te wekken. , , Germany puls the clock back": Duitschland zet de klok terug, ook in de wetenschap. Waar het heil van den staat en de eenheid van de volksgemeenschap het hoogste goed geworden zijn, moet de critiek zwijgen. Ontstaat er, op grond van onbevangen historisch onderzoek^ twijfel aan de juistheid van den ingeslagen weg, dan moet aan dien twijfel de gelegenheid ontnomen worden om zich te uiten. In den absoluten staat is slechts plaats voor één volk en één kerk, en ook voor één wetenschappelijke overtuiging.

Zoo wordt de geschiedenis in dienstbaarheid gebracht. Niet aan de waarheid, maar aan het staatsbelang worden haar resultaten afgemeten. Gelijk vroeger aan de kleine hoven de vors'ten van de historie-schrijvers, die hun brood aten^ klinkende lofspraken verwachtten, zoo verwacht het Duitsche régime, dat de professoren die het bezoldigt, geen twijfel zullen laten blijken aan de volkomen heilzaamheid van het nationaal-socialisme.

Prof. Oncken heeft zich, anders dan zijn meeste collega's, onder dit juk niet willen buigen. Hij weigerde de traditie, waarin hij is gevormd, te laten varen. Zoo kwam hij in botsing met de machthebbers. En een excuus bestaat er niet. Want reeds ruim een jaar geleden is van overjheidswege bekend gemaakt, welke de eenig geoorloofde manier is, waarop in Duitschland de geschiedenis beschouwd en onderwezen mag worden.

Daarover een en ander in een volgend artikel.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 24 mei 1935

De Reformatie | 8 Pagina's

HOOFDARTIKEL

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 24 mei 1935

De Reformatie | 8 Pagina's