HOOFDARTIKEL

De Buctamaii'lieweging.

VIII.

Na al bet voorafgaande behoeft het ons niet zoo lang meer op jii«t houden, om tot een samenvattende -en definitieve uitspraak over de Buchmanbeweging te komen.

Uitberaard oordeelen wij niet over het Iiart van eenig Buchmanniaan. Evenmin willen wij de mogelijkheid buitensluiben, dat er door de Buchmanbeweging menschen tot bekeering zijn gekomen. Ook al zou dit laatste het geval zijn, zou dit aangaande de beweging zelf niets zeggen; omdat God zóó almachtig en souverein is, dat Hij ook uit wat de menschen ten kwade denlsen en doen. Zichzelf nog iets goeds bereiden kan.

Maar de beshssende vraag, die in den beginne gesteld werd en die thans — zoo mogelijk — afdoende beantwoord dient te worden is deze: hoe moeten wij over de Buchmian-beweging als beweging, zooal'S zij zich met haar beschouwingen en practijken aandient, oordeelen? Is zij van boven 'dan wel van beneden? Moet zij uit den Heiligen Geest of uit andere factoren verklaard?

Tot nog toe is in hoofdzaak drieërlei beoordeeling gegeven, i)

Eenerzij ds is de Buchman-beweging uitgeroepen als ©en twintigste-eeuwsch Pinksteren, als een nieuwe uitstorting van den Geest, Die met nietskeerende maclat zich van de leden der Oxfordgroep zou meester gemaakt hebben. Zoo heeft in ons land b.v. Ds D. A. van den Bosch, na het bijwoaen van e-en house-party kortweg geconstateerd: daar werkt - de Heilige Geest. Maar hij voerde voor deze uitspraak geen hoogere autoriteit aan, dan dat hij het zoo gevoelde. ^)

Aan den anderen kant is de Buchman-beweging vlak omgekeerd als werk van Satan verklaard. Zij, die aldus oordeelen, redeneeren ongeveeir als volgt: het is een feit, dat de Buchman-beweging in enkele jaren tij ds wereld-veroveringen gemaakt heeft; dat zij zich nog steeds uitbreidt^ zoowel in getal als in populariteit; dat zij binnendringt in alle landen, in alle kerken, onder alle standen, en dat uit haar midden de tientallen en honderden opstaan, om te getuigen, dat zij door haar tot andere menschen zijn geworden. Zulk een geweldige opgang is niet meer een gewoon menschelijk verschijnsel. De Buchman-beweging moet in elk geval iets bovenmenschelijks en bovennatuurlijks zijn. Doch daar zij zoo ernstig' de hoofdwaarheden van het Christendom loochent, kan zij niet uit den Heiligen Geest haar oorsprong genomen hebben; zoodat er tiiets anders overblijft, dan dat zij uit dien oaheüigen geest van beneden is ontstaan.')

Nog weer anderen nemen een midden-standpunt in, en betrachten de tolerantie van Gamaliel. Laten wij — aldus raden deze — het nog eens afwachten en wat aanzien. Indien hup werk uit de menschen is, zal het gebroken worden. Maar indien het uit God is, waarom zouden wij bevonden worden, tegen Hem te strijden?

Dit midden-standpunt werd ingenomen door Emil Brunner. Eenerzij ds verklaart hij, dat zijn oorspronkelijke bezwaren niet alle verdwenen zijn*), en dat de leer van de groep, zooals deze in haar publicaties ligt uitgesproken, aan bedenkingen onderhevig is. ^) Maar aan den anderen kant gelooft hij toch ook weer, dat de groepbeweging een stoot geeft«); dat God door haar spreekt, mits wij het vooroordeel maar loslaten, dat Gods Woord slechts daar verkondigd wordt, waar de Schrift wordt uitgelegd'); en heeft hij alle hoop voor haar, - als zij maar meer op den weg van de dialectische theologie komt.»)

Op soortgelijke wijze oordeelt ook Le Seur. De beweging staat of valt voor hem met deze eene vraag, of zij al dan niet leeft uit het oude, eeuwige evangelie van de rechtvaardiging des zondaars, alleen door het geloof. Haar naar dezen maatstaf beoordeelend, moet hij erkennen, dat, inzooverre daar menschen hun zaligheid op hun belijdenis of ervaring of eenig eigen werk gronden, deze aan een satanisch bedrog ten offer gevallen zïjn, en dat dit bizonder geldt, wanneer men uit de daar gebruikelijke miethode een techniek van zielsbehandeling maakt. Hij rekent met -de ernstige mogelijkheid, dat de Buchman-beweginig aan 't vlakke Pragmatisme ten prooi valt. En toch gelooft hij, dat de groepbeweging weer ernstig de vraag gesteld heeft, of wij ons openen- willen voor den Heiligen Geest, of wij hooren en gehoorzamen, of wij de zonde haten en laten, belijden en weder goed maken en Zijn leiding weder volgen willen.")

Vragen wij ons af, aan welke zijde wij ons scharen zullen, dan moet geantwoord, dat niet één uit deze drieërlei beoordeeling ons geheel bevredigt.

-Het is volstrekt onnoodig, tot het Gamaliëlstandpunt onze toevlucht te nemen. Daarvoor heeft de Buchmanbeweging te duidelijk haar wezen en streven blootgelegd, en hebben wij haar werking gezien. Het is trouwens ook ongeoorloofd. (Wiant God heeft ons opgedragen, niet om ons van (oordeel te onthouden; maar om de geesten te 'heproeven, en Hij heeft ons ook hiervoor Zijn •onfeilbaar Woord in de handen gelegd en de leiding van Zijn Geest toegezegd. Bovendien was Gamaliel een Jood, die heelemaal niet sympathiek tegenover de zaak van het Christendom stond; en Christenen behooren toch zeker niet z; ich qp het standpunt van een hater van het kruis te plaatsen.

Evenzeer is het ons onmogelijk de Buchmanbeweging voor een herhaalde uitstorting — of zelfs maar nieuwe opwekking — van den Heiligen Geest te houden. Ook de groote uitbreiding, die zij gekregen heeft, noopt ons hiertoe niet. Want over de waarheid wordt niet bij stemming, door het getal of de meerderheid beslist. En waar het ons duidelijk geworden is, dat de Buchman-beweging Sn alle deelen en onderdeelen ingaat tegen de waarheid, die in het Woord geopenbaard is, is zij •wis en zeker niet uit den Heüigen Geest.

Doch hierom behoeven wij haar nu ook niet tot rechtstreeksche Satanswerking te verklaren. Al werkt de overste der wereld ongetwijfeld ook in de dwaling, die telkens opkomt; toch zal het in ieder concreet geval moeiUjk zijn om met onfeilbare zekerheid uit te maken, in hoever hij daarin rechtstreeks de hand heeft gehad; en is het bij de Buchmani-beweging niet noodig, om haar j)ropagandisten voor zijn instrumenten te houden.

Laten wij volstaan met uit te spreken, dat de Buchman-beweging niets anders is dan een voortzetting op religieus terrein van een wijsgeerige stro'oming, die in het einde der vorige eeuw opkwam, en die bekend staat als het Pragmatisme van William James.

Door haar aldus te beoord-eelen doen wij haar op het minst geen onrecht. Het is opmerkelijk, hoe dikwijls zij zelf zich in haar geschriften op de autoriteit van James beroept, i") Russell verzekerde, dat de Chineezen, die zich tot het Clirisitiendom bekeerden, niets anders deden dan in praktijk brengen, wat James in zijn Varieties of rehgious experience beschreven had.") En ten •overvloede verklaarde Shoemaker onomwonden, dat bijna iedere bladzijde die hij schrijft, gedacliten of letterlijke uitspraken van James bevat. ^^)

'Waar de Buchman-beweging zelf zich als een voortzetting van het Pragmatisme beschouwt, kunnen wij ons veilig aan dit oordeel conformeeren. Te meer, omdat deze zelfbeoordeeliug van betere zelfkennis getuigt, dan wanneer zij zich aandient als een nieuwe uitstorting van den Heiligen Geest.

Is het Pragmatisme gedeeltelijk ontstaan uit reactie tegen het materialisme i^); ook de Buchman-beweging wil de stormen van het materialisme weerstaan, die het schip dreigen te vernielen, dat de kostbaarste geestelijke schatten der menschheid met zich voert, i*)

•Dient het Pragmatisme zich aan niet als systeem maar als methode i^); ook de Buchman-beweging herhaalt het vele malen, dat zij geen nieuwe leer -of waarheid brengt, doch alleen de oude beproefde methode van het Nieuwe Testament en de apostelen wil toepassen.

Is deze methode van het Pragmatisme de empirische ('door waarneming) en experimenteele (proefondervindelijk) 1^) en gaat het hierin zóó ver, 'dat zij geen finale waarheid erkennen kan, eerdat de laatste mensch zijn laatste ervaring heeft opgedaan i'); ook de Buchman-beweging gaat uit van de ervaiüng, die bij haar dezelfde tweeheid als bij het Pragmatisme omvat. Waarheid is allereerst wat als pragma, als feit, als een eoht ding waargenomen is; en voorts wat in de praxis of de praktijk zich als bruikbaar heeft bewezen.

Ziet het Pragmatisme in den mensch een wezen, dat niet allereerst denkt en voorstelt en overlegt, maar dat handelt en strijdt, en zoekt het het meest meinschelijke van den mensch vooral in den wil lom tö gelooven"^*); ook de Buchmanbeweging schrijft onmiskenbaar het jrimaat niet aan het verstand, maar aan den wil toe. Het leven is meer 'dan da gedachte, de daad dan de theorie.

Beoordeelt het Pragmatisme de waarheid van leien zaak niet naar haar beginselen, maar naar' haar gevolgen; niet naar haar oorsprong, maar naar haar vruchten; en dus allereerst naar haar nuttigheid, en naar het effect dat zij sorteert naar buiten; de Buchman-beweging doet het niet anders.

De waarheid van, de Christelijke religie en van ieders persoonlijk Christendom, wordt opgemaakt naar de werkingen die zij verrichten en vooral maar het getal bekeerlingen, , die zij hebben ger maakt.

'Beteekent waarheid naar pragmatische opvatting nader dit, dat een gedachte een goed instrument voor ons gedrag blijkt i^); ook de Buchmanbeweging kent zelfs aan het kruis van Christus slechts in zooverre waarheid toe, als het een Drachtig hulpmiddel blijkt om zelf ons van onzen hoogmoed te verlossen. /

Tintelt het Pragmatisme van eennieuwe levenslust e.n een nieuwen levensmoed om aan den arbeid te gaan en zoo de wereld wat beter achter te laten dan wij haar bij onze geboorte gevonden hebben, (meliorisme) 2°); ook de Buchman-beweging spreiekt telkens van een nieuw levensgevoel, dat zoowel haar zelf in haar geheel als lederen aanhanger drijft, om aan te pakken en samen een nieuwe orde van zaken te brengen.

Doet het Pragmatisme dit in de overtuiging, dat het doel van ons bestaan niet ligt in ©en speculatief verwerken van God, noch in een theonetisch opdrinken van Hem^ maar in de coöperatie met Hem 21); ook de Buchman-beweging maakt in deizen zelfden zin ons medewerkers van God.

Blijkt het Pragmatisme bij dezen arbeid nominalistisch te wezen; verwerpt het dus algemeens begrippen, alles dat collectief is, en daarom ook traditie en gevestigde kerken en religieus); ook diei Buchman-beweging vertoont deze zelfde eigenaardigheid. Buchraan heet over een geniale ongeschiktheid te beschikken om abstract te denken. Hij zou met medischen blik ontdekt hebben, hoe iedere organisatie het organisme van de gemeenscliap opteert. Hij vermijdt alle massa-suggestie en laat den mensch den mensch weer. Hij richt zich op de behoeften van ieder individu afzonderlijk^'); terwijl Shoemaker de institutioneele kerk evenzeer uit den tijd acht als de diligence, ^i) De individueele methode der Buchman-beweging ^al wel uit nominalistische tendenzen moeten verklaard.

Is het Pragmatisme optimistisch en gelooft het wis en zeker aan den vooruitgang der menschheid; de Bucliman-beweging laat niet minder opgewekte tonen hooren. De groote oorlog tusschen Christendom en wereldgezindheid is nu pas recht laangevangen. Wij bewegen ons in voorwaai'tsche richting. ^^) De wereld is op weg om langzamerhand door hard werken te komen tot kennis van die waarheid, die vrij maakt. ^^)

Heeft het Pragmatisme zich ook op, het terrein van de godsdiensten begeven, en daarbij, omdat het de waarheid ondergeschikt maakt aan de nuttigheid, de absoluutheid van het Christendom, prijsgegeven; ook de Bucliman-beweging is tot dezelfde zonde vervallen. De tegenstelling tusschen vleescli en geest bij Paulus is dezelfde als die tusschen 't witte en zwarte oaard bij Plato. 2') De bekeering van Paulus en Augustinus wordt in één adem genoemd met die van Buskin en Tolstoi. ^8) Jezus wordt midden tusschen Boeddha en Mohammed, Franciscus van Assist en George Fox neergezet. ^9) Het onderscheid tusschen de Christelijke en andere religies is niet, dat de eerste wèl, en de andere geen verzoening bieden; maar dat bij het Christendom de verzoening aan 't begin slaat, terwijl zij in het heidendom achteraan komt. ^°)

Heeft het Pragmatisme nog weer nader de religift, ubjectiva bestudeerd, of de religie, zooals ze in onze ziel leeftj en is ze daarbjij toit het resultaat gekomen, dat ieder mensch, die tot rijpheid komt, een soort bekeering of wedergeboorte moet ondergaan 31); ook de Buchman-beweging oordeelt^ dat er altijd een zelfovergave als het groote keerpunt in 't religieuze leven moet plaats hebben. ^2)

Vat het Pragmatisme deze bekeering of wedergeboorte in dezen zin op, dat uit het onbewuste ©en doorbraak plaats heeft, zoodat door onze zieke ziel weer een overstroomend levensgevoel vloeit en wij tot een overgave vol vertrouwen komen'3); ook bij de Buchman-beweging bestaat de wedergeboorte of de bekeering in niets anders dan dat onze ziel, die ziek was, , weer gezond wordt. En deze genezing is dan nader dit^ dat in den chaos, , die van binnen geheerscht heeft, orde geschapen wordt. Verdrongen voorstellingen, onaangename herinneringen, zelfzuchtige neigingen, hoogmoed en gezwoUenheid, worden verwijderd, en nu door onderlinge schuldbelijdenis, opdat zoo de innerlijke eenheid weerkeert en als gevolg daarvan een gevoel van blijdschap ons doorstroomt. De wedergeboorte of bekeering is een louter psychisch proces, waarbij geen bovennatutu-lijke factor noodig is en waarbij het voorbeeld van Christus en de uitstraling van Zijn Geest ons bezielen.

Is bij het Pragmatisme de religie een biologische functie, die in haar openbaringen tem nauwste verbonden is met physiologische momenten, en die daarom, ook ons stoffelijk organism© ten goede komt 34); ook bij de Buchman-beweging ontbreken dergelijke ideeën 'niiet. Bidden brengt het schoonst© deel van het mechanisme onzer hersenen in werking en di-aagt veel bij tot onzen lichamelijken welstand. Menschen, die 's Zondags naar de kerk gaa, n, zijn gezonder dan de apostelen van de open lucht; en geestelijken leven hierom, langei- daji andere menschen. ^s)

'Het is alles puur psychologisch. De Buclimanbeweging noemt zichzelf ook soul surgery of heelkunde van de ziel. ^e) De mooiste naam, waarmee zijn vereerders Buchman noemen, is die van psycho-analyst en grootmeester in de ziele-heelkmide; één, die met Coué en dergeUjken in ©en adem mag genoemd.'') Hij is een psychologisch gerijpt man. 's) Zonde is voor hem, wat hem verhindert wonderen te doen. ^s) De andere leiders moeten evenals hij harmonische persoonlijkheden en Christen-psychologen worden. *") Het doel van dit leven is niet gemak en welzijn, maar karaktervorming. *i) Kan een patient bij eeJi psychiater niet klaa, rkom6n, dan wordt hij het best naar een house-party gezonden. *2)

Dit alles overziende, kunnen wij niet anders oordeelen, of de Buchman-beweging is psychologie en geen verlossing. Bevrijding van innerMjke misstanden, maar geen wegneming van onze schuld door den zoendood van Christus. Zij is cultuur, geen religie. Humanisme, geen verzoening. Zij is tn het gunstigste geval gemeene gratie, doch geen particulier© genade. Be, keering tot de deugd, maar niet naaj- 'God. E, n daarom van beneden e, n niet uit den Geest van Pinksteren.

En als men desondanks op haar grooten opgang wijst, dan dient hierbij tweeërlei overwogen te worden.

Ten eerste, dat de Buchman-beweging den geest van den tijd meeheeft. Met haar al ta simpücistische oplossing van de groote denk- en levensvraagstukken, met haar vragen naar nuttigheid boven waarheid, met haar reügia, , die, raoht bezien, meer zelfdienst dan godsdienst is, , en met haar eenheidsstreven*')^ propageert zij ideeën, die reeds bij de Westersche menschheid leefden, lang nog vóórdat zij ontstond.

Daarbij moeten er ook psychische infectie, overdracht e.d. zijn. Het blijve daarom aan den psycholoog van professie en vooral aan den Christenpsychiater overgelaten, om de uitbreiding van 'die Buchman-beweging te verklaren en oo^, , om te beoordeelen in hoeverre haar methode bij zielsconflicten en gestoord zenuwleven bruikbaar is.

E. D. imAAN.

(Slot volgt.)

1) Collins, t.a.p. 164—165.

2) t.a.p. 405—406.

3) Brown, t.a.p. 8—10.

4) Brown, t.a.p. 21.

5) t.a.p. 25.

6) t.a.p. 30—31.

7) t.a.p. 27.

8) t.a.p. 25. Intusschen schijnt Brunner dit middenstandpunt verlaten te hebben en overtuigd propagandist van de Buchman-beweging, tot buiten zijn vaderland toe, geworden te zijn.

9) Von der neuen Oxford-Gruppen-bewegung, 16.

10) Shoemaker, Realizing religion, 24, 31, 48; idem. Children of the second birth, 16, 86; idem, Twiceborn ministers, 10; Begbie, t.a.p. 33, 126, 153; Russell, Eén ding weet ik, 143—144; H. A. Walter, Soul Surgery, 80.

11) Alleen voor zondaars, 245. Hierbij moeten wij bedenken, dat Buchman eerst onder de Chineezen heeft gewerkt.

12) Realizing religion. Foreword, XL

13) Rudolf Eucken, Geistige Strömungen der Gegenwart, 6, 44.

14) Begbie, t.a.p. 7.

15) Eucken, t.a.p. 44.

16) F. C. S. Schiller, Pragmatism, art. in Hastings' Encyclopaedia of religion ond ethics, X, 148.

17) Dr J. G. Ubbink, Het pragmatisme van William James (diss. V. U. 1912) 54.

18) Idem, t.a.p. 91 v.v.

19) Dr J. G. Ubbink, t.a.p. 158.

20) Idem, t.a.p. 136.

21) Idem, t.a.p. 107.

22) Eucken, t.a.p. 44.

23) Spoerri, Die Erneuerung des Glaubens und der Gemeinschaft, 5—6.

24) De herboren kerk, 110.

25) Russell, t.a.p. 343.

26) Begbie, t.a.p. 76; zie ook 67.

27) Shoemaker, Realizing religion, 35.

28) Idem, t.a.p. 49.

29) Idem, t.a.p. 74.

30) Spoerri, Die Sunde, 10.

31) Dr J. G. Geelkerken, De empirische godsdienstpsychologie (diss. V. U. 1909), 88 v.v.; Dr H. Bavinck, Gereformeerde Dogmatiek III, 637 v.v.

32) Shoemaker, Children of the second birth, 16.

33) Geelkerken, t.a.p. 96 v.v.; Rich. Falckenberg, Gesch. der neueren Philosophie 7, 557—558; Bavinck, t.a.p. 442 v.v.; Idem, Wijsbegeerte der Openbaring, 174 v.v. ...

34) Geelkerken, t.a.p. 250.

35) Eén ding weet ik, 163—164.

36) Het boekje van H. A. Walter b.v. draagt dezen titel.

37) Begbie, t.a.p. 14, 20, 60.

38) Russell, Alleen voor zondaars, 185.

39) Begbie, t.a.p. 38.

40) Russell, t.a.p. 182, 240.

41) Idem, t.a.p. 251.

42) Idem, t.a.p. 383.

43) Zie Eucken, t.a.p. 45-^.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen