Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

HET BOEK VAN DE WEEK

16 minuten leestijd Arcering uitzetten

"V-' Dr Arthur Frey. Der Kampf der Evangelischen Kirche in Deutschland. 1)

Der Eampf der Evangellschan Klrche in Deutscbland

La mijn artikel over het boek van Laatsman heb ik geschreven, dat de schrijver zich tegeii^ zijn wil heeft laten verleiden door de Duitscbei inachthebbers om hun maatregelen tegen de kerk in oen te gunstig daglicht t© stellen. Ik heb' daaiia het woord verleiden gebruikt, omdat ik den schrijver niet onnoodig kwetsen wilde, maar ik had, beter het woord bedriegen kunn^en gebruiken. Het is immers mijn vaste overtuiging, dat hij bedrogen is, zo'oals zoovel© menschen door de nationaalsocialisten bedrogen 2) zijn.

De nationaal-socialisten hebben haast de geheele wereld bedrogen. Zij hebben het sprookje in de wereld gebracht, dat het verdrag van Versailles rhet afschuwelijkste, schandelijkste verdrag was, dat ' K> it aan een edel volk was opgelegd. Duitschland zou een kolonie geworden zijn, omdat het m^eit geleend geld de economische structuur, die geruïneerd was door den oorlog en de inflatie, . olpbonwde en omdat de geldschieters werkelijk zoo brutaal waren, winst van hun beleggingen te verwachten. Duitschland zou onderdrukt worden, omdat het ©en verdrag moest houden en herstelbetalingen moest doen, en het zou onveihg zijn, omdat het geen l©g©r mocht hebben als vroeger. Ik zal heit verdrag van Versailles niet verdedigen, maar d© waarheid is toch, dat het puur-Duitsoh© grondgebied intact bteef ^en dat Duitschland wel bevolking verloor, maar betrekkelijk weinig echt-Duitsche bevolking.

Ze hebben in 1933 de conservatieve machthebbers — von Papen, Hugenberg, Meissner en anderen — bedrogen. Von Papen meende, dat hij het nationale front zou herstellen, en Hdndenburg dacht, dat zijn „kameraad uit dm oorlog" von Papen den Führer wel in toom zou houden, maar zij brachten Hitler alleen aan de macht. Waarlijk, niet voos niets aarzelü© mgenoerg zoo lang en kon hij alleen in den beslissenden nacht door ©en „warmhartige" red© van den Führer tot aanvaarding van het, naar hem voorgespiegeld werd, invloedrijke ambt van Minister van Sociale Zaken bewogen worden.

Z© hebben de Joden bedrogen. Vele Joden hebben het nat.-socialism© gesteund, in de meening, dat dat antisemitisme maar ©en uitlaat was voor den Jodenhaat, die in breede kringen heerschte en dat, als Hitler maar eenmaal de macht had, hij wel veranderen zou. Hoe bitter zijn zij teleurgesteld!

Ze hebben de kerk bedrogen. Hitter had in zijn boek „Mein Kampf" ©enige vriendelijke woorden in weten te vlechteai voor de kerk, art. 24 van het programma sprak van positief Christendom, in zijn talrijke redevoeringen gewaagde hij herhaaldelij'k van zijn steunen op God, hij zou het bolsjewisme vernietigen enz., en zoo kwamen groote groepen van Orthodoxen ertoe Hitter te steunen, ja het meerendeel der orthodoxe Luthersche predikanten werd nationaal-socialist in de hoop, dat een vernieuwing van den staat ook zou leiden tot een wedergeboorte van de kerk.

'Geen wond©r, dat ook Laatsman bedrogen werd en dat met hem vele Ohristenen bedrogen worden. Die Hitler gewaagt toch telkens van zijn bidden tot God, hij heeft zoo'n belangstelling voor het Nieuwe Testament, hij heeft zooi herhaaldelijk gezegd, dat hij de rechten van de kerk zou beschermen, hij komt ©r zoo openlijk voor uit, dat hij alleen maar een politiek man is; zou zulk een man niet minstens neutraal staan in den kerkstrijd?

Maar dat telegram van Hitler aan Rosenberg bij de publicatie van de Mythe van de 20ste eeuw? Eu waarom wordt die Rosenberg dan leider van de afdeeling wereldbeschouwing? En waarom wordt de man, die gezegd heeft, 'dat hij noch Protestant noch Katholiek is, dat hij slechts Duitscher is, Rijksjeugdleider? (Baldur von Schirach.) En waarom wordt e©n „Duitsch Christen" op bevel van Hitler Rijksbisschop? En waarom worden dan allerlei vrijhedeii gegeven aan d© nieuw-Heidenen en worden de rechten der kerk keer op keer verkort? En hoe is het dan tocth mogelijk, dat op een studentenvergadering de leider zeggen kan, dat de strijd maar niet ging tegen de soorten van Christelijk geloof, maar tegen het Christendom zelve en dat dat maar niet was de p(3rsooailij.'kiei 'imeening van hem, maar van den Führer?

Gelukkig, dat alle menschen zich door het nationaal-socialism© niet laten bedriegen. Mussolini bijv. vertrouwde den Führer in 1934 absohmt niet, toen hij hem verzekerde, dat hij Oostenrijk niet zou aanvallen; hij liet liever een leger aan den Brenner staan en heeft daardoor — mirabile dictu — de vrede van Europa gered. En Frankrijk vertrouwt hem niet en Engeland niet: de politici der wereld hebben het maar al te goed gezien, dat woorden niet tellen en dat het nationaal-socialisme verbazend vasthoudend is; wat het zich eenmaal heeft voorgenomen, wil het bereiken en de geschiedenis heeft ons geleerd, dat het heel veel van zijn doeleinden bereikt.-

Daai'om, we moeten naar woorden niet vragen, maar naar doeleinden, ook in den kerkstrijd, ü© woorden van positief Christendom, van bescherming der kerk, van zich gedragen weten door de basis van het Christendom, van Duitsche beschaving en C'hristendom, die een ondeelbare eenheid vorm'en, zijn zoo goedkoop, maar wat zijn de doeleinden? Is het de nationaal-socialistische staat er mderdaad om te doen, het Christendom te beschermen of streeft hij ernaar, de kerk langzamerhand onmogelijk t© maken?

Op deze vraag geeft het boek van Dr Frey: Der Kampf der Evangelischen Kirch© in Deutschland" geen onzeker antwoord: met de meeste beslistheid en met de grootste duidelijkheid laat het ons zien, dat het den staat er om te doen is, de Christelijk© religie te vervangen door de wereldbeschouwing van ras, bloed en bodem. Dr Frey heeft zich niet laten bedriegen door allerlei mooie redeneeringen, hij heeft naar de levens- en wereldbe(schouwing van het nationaal-socialism© gevraagd en gezien, dat de daden in den kerkstrijd uitnemend passen bij die beschouwing ©n zich slecht voegen bij de mooie woorden. Daardoor is zijn boek zeer belangrijk geworden en ieder, die op de hoogte wil kom'en van hetgeen er in Duitschland werkelijk geschiedt, moet dit boek lezen. Hij zal direct opmerken, dat dit boek sterk onder invloed staat van de Barthiaansche theologie — Karl Barth heeft zelf een voorwoord bij dit boek geschreven, — maar hij zal tevens opmerken, dat Frey, al is hij een Zwitser, uitnemend op de hoogte is met de Duitsch© toestanden en diep doorgedrongen is in het hart der zaken, die bij den kerkstrijd in het geding zijn.

In de 'eerste plaats dan: Fr©y laat ons zien, dat h©t nationaal-socialism© tw©© eeuwen lang voorbereid is. Het is niet zoo maar uit de lucht komen vallen, het is het product van ©en lange ontwikkeling. De wijsbegeerte van het idealisme ©n de eigenwilligheid van d© mystiek hebben het voorbereid, d© wijsgeeren Fichte en Hegel hebben er een gedachten stoot toe gegeven. Chamberlain, Legarde en JBonus bouwden voort, totdat het door de

ellende van na den wereldoorlog zijn groote kans kreeg en die uitnemend benutte.

We moeten aan dezen ontwikkelingsgang omzie volle aandacht geven, omdat het ons daardoor nog eens te meer duidelijk kan worden, dat het nationaal-socialisme veel meer is dan een politiek programma, het is ©en tevens- en wereldbieschouwiag. Het heeft zijn basis in d© gedachte van Hegel, die den grondslag gelegd heeft voor ©en theorie over den total©n staat. Hegel leerde O'.m., dat de Staat het absolute doel is, de werkelijke God, het in zichzelf goddelijke, van absolute autoriteit en majesteit. Veel heeft het ook van Fichte geteerd. Fichte had het zijn leerlingen ingeprent, dat vroomzijn bet©ekent nationaal-denken, nationaal-voelen en nationaal-handelen. Slechts voor religieuze doeleinden offert ©en mensch zich op: daarom offert d© mensch zich voor zijn vaderland. Het Duitsche volk was voor hem al ©en openbaring van den eeuwigen Geest.

Op deze fundamenten heeft men verder gebouwd. Chamberlain, leen genaturaliseerde Engelschman, wil een Duitscben godsdienst, ontdaan van rasvijandige invloeden: daarom kan bijvoorbeeld de Heere Jezus geen Jood geweest zijn, Lagard© wil', dat het Christendom Duitsch zal zijn of het zal niet zijn. Bonus zoekt naar een synthese tusschen Germanenr©ligi© icn ©cht-Christelijk geloof.

Het volgro©ide nat-socialisme heeft niets anders te do©n dan deze grondgedachten uit te werken. Zoo komt m©n in politicis tot d© leer van den totalen staat, die in het Derde Rijk verwezenlijkit wordt en in religieus opzicht tot de Mythe van de 20st© eeuw, waarin Rosenberg betoogt, dat hij als Godsopenbaring aaaivaardt de waarheden, die bloed, bodem en ras bieden. Niet meer d© openbaringl der Heilig© Schrift, die licht geeft over Gods openbaring in de werken Zijn©r handen, de openbaring in bloed, bodem en ras.

Deza twee gedachten vormen de kern van h©t nationaal-socialisme. Niet genoeg kunnen w© ons daarvan laten doordringen, dat dat de pijlers zijn waarop het geheele nationaal-socialism© rust; de leer van godsopenbaring en goddelijkheid van bloed, ras ©n bodem en de staat, di© voor alles zorgt, aan wien alles onderwo'rpen is, om wien alles draait, di© all©s voor zich opeischt. En nu mag het waar zijn, dat de Führ©r zich over deze dingen niet zoo duidelijk uitlaat als zijn volgeling©n dat plegen te doen, in , , Mean Kampf" vinden we dez© grondgedachten toch st©eds terug en ook in zijn red©voeringen hamert hij die gedachten er bij zijn hoorders in.

De totale staat —. Ik heb in mijn vorig artikel d© mogelijkheid verondersteld, dat er ©en apolitiek Evangelie gebracht werd. Dat kan natuurlijk niet, omdat het Evangelie ons ook aanwijst, hoe we politiek bezig zullen zijn, maar het kan ook niet volgens de nationaal-socialistische leer. „Daarom is er geen zelfstandigheid mogelijk voor de wetenfeichap, voor de economie, voor het recht, voor de kunst, voor d© religie; z© moeten allen politiek zijn, dus d© wending naar het volk voltrekken." (Sauser, een vooraanstaand nat.-socialist.)

D© verkondiging van h©t Evangelie moet dus politiek geschieden, maar dan naar nat.-sociaüsttische maatstaven en als ze dat niet is dan grijpit d© staat in, want dan doet m'sn aan politie. En daarom is er ook geen kerkvervolging — die pohtieke dominees - en pastoors, daar gaat het tegen.

De total© staat —. Deze wil de kerk besdhei'men, als d© kerk maar zijn dienaar ml zijn. Wil de kerk dat niet, dan is d© kerk in opstand' tegen het wettig gezag. Hitler is zeer teleurgesteld, dat de kerk niet meewerkt, maar hij verwachtte slechts deze kleinigheid, dat de gemeente van Christus hem onvoorwaardelijk dienden zou.

D© totate staat — hij heeft ook veel liever, dat ©r maar éen kerk is: éen staat, éen volk, éen kerk. Het éen© Duitsche volk is versnipperd door dogmatische verschillen. Maar dat mag toch niet.

D© totale staat — hij heeft het liefst één godsdienst, die het met hem eens is, die met h©m gelooft in ras, bloed en bodem '©n dat doet de kerk, dié het Derde rijk moet brengen.

De totale staat — eigenlijk heeft hij' geen kerk meer noodig. Want d© staat wordt hier zelf kerk. Het nationaal-socialisme is zelf religie. Let maar eens op, dat het zooveel religieuze woorden ge bruikt. Hitler wordt Messias genoemd, men spreekt van nationaal-socialistische orden, van ©en duizendjarig rijk, van navolging van den Führer, de Führer zelf eindigt zijn redevoeringen soms met Amen, enz. enz. , , Eien scheiding naar het woord: Geef den Keizer, wat des Keizers is en Gode, wat Gods is, is niet meer mogelijk." (Frey.)

Daarover loopt de Duitsche kerkstrijd. Hier wordt een beslissende strijd gestreden. Aan den ©©nan kant staan de m©nsch©n, die zichzelf vergoddelijken in him ras, bloed en bodem, die streven naar de homoousi© (de wezensgelijkheid) tusschen God en hen en aan den anderen kant staan de rnentschen, di© buigen wiUen voor God alteen en het eerst© gebod blijven betrachten. „Dit — en het feit, dat de Duitsch© Staat als zoodanig zich ten gunste van de nieuwe religie verklaart — is bet nieuwe, dat in Duitschland geschiedt." (Frey.) Hier staan twee totaliteitsaanspraken tegenover elkaar — die van den levenden God, Die eischt, dat we met

lichaam, ziel en geest op ajle terreinen des levens Hem dienen en die van het nat.-socialisme, dat eischt, dat men hem geheel zal volgen, dat het de religie zal zijn voor den Duitschen mensch. — Dit — dat onze dooden onsterfelijk worden, — kan slechts geschieden, als zich ons nationaal bewustzijn verdicht tot een religie, en onze wil, de dooden het loon voor hun Heilige^) dadea' niet te laten ontgaan, tot een kerk wordt. Zij zullen rustiger liggen in hun graven, hun wondeni zullen niet meer bloeden en him tranen niet meer stroomen, als ze zien, dat de wil en het geloof van ons volk zoo groot en heilig wordt, . dait daaruit een nieuwe Duitsche religie en kerk ontstaat. (Bergmann.)

In dezen strijd komen verschillende standpunten naar voren, en het boek van Frey teekent ons die standpunten uitnemend. Hij geeft eerst een goed overzicht over de groepen der Nieuw-Heidenen, die, hoezeer zij van elkander v& rschiUen mogen, het boek van Rosenberg als uitgangspunt, bewust of onbewust, hebben. Dan teekent hiji ons de houding der Duitsche Christenen, die bij de kerkelijke verkiezingen van 1933, waaiin Hitler zelf ingreep, de meerderheid behaalden. Zij 'gaan van drieërlei gedachten uit:

a. De vernieuwing der kerk, die zeer noodzakeUjk is, zij een vernieuwing door het nationaal-socialisme.

b. Het moet mogelijk zijn een synthese te vinden tusschen Christendom en natioaaal-socialisme.

c. De Ariërparagraaf gelde ook in de kerk. Er mogen dus geen Joodsche dominees in Arische gemeenten het woord bedienen; voor de Joden,

moeten er Joodsch-Christelijke kerken komen. Onder die Duitsche Christenen is veel verschil, al naar mate men meer den nadruk legt op Duitsoh of op Christelijk. Frey geeft een uitnemend inzicht in die verschillen en laat ook scherp' uitkomen, hoe de Dviitsche Christenen steeds meer neigen naar de Rosenbergsdhe theorieën. Dat kan ook niet anders. Hij, die de kerk dienstbaar wil maken aan den staat en in ras-grootheid gelooft, moet tenslotte wel uitkomen bij de mythe van de 20ste' eeuw.

Vervolgens geeft Frey een hoofdstuk over de vernieuwing van de kerk. Hij laat daarin zien, hoe het belijdenisfront tot stand kwam. Eerst, zoo wordt cms duidelijk, waren de getrouwen zich absoluut niet bewust van de gevaren, die dreigden. Maar steeds meer werden de oogen geopend. Steeds beter ging men zien, dat het MüUer er om te doen was, de kerk dienstbaar te maken aan de nationaalsocialistische beginselen. Daarom sloten de getrouwen zich aaneen en stelden zij O'.m. de verklaring van Barmen op, waarin zeer positief tegenover het nat.-socialisme Gods Woord wordt beleden'. Een tijdlang is er dan eenige verademing, die tengevolge heeft, dat het belijdeaisfront uiteenvalt: er is een groep, die opi vrede met den staat aanstuurt en een groep, die den staat niet vertrouwt. Het optreden van Minister Kerrl geeft helaas de laatste groep gelijk, waarna het belijdenisfront weer veel krachtiger gaat optreden. Nu grijpt Hitler zelf in en schrijft kerkelijke verkiezingen uit, welke verkiezingen, in het voorjaar beloofd, nog steeds niet gehouden zijn en wie gelooft nog, dat zij vrij zullen zijn? De kerken mogen niet gebruikt worden voor vergaderingen, weekbladen en tijdschriften zijn verbodea of aan strenge censuur onderwO'ipea, pamfletten mogen niet worden uitgegeven, enz.: vrqe verkiezingen, ja, voor hen, die lid van de kerk zijn, maar in het minst niet in die kerk belanglsteïïen.

Een apart hoofdstuk wijdt hij dan aan de maatr regelen van den staat tegenover het belijdenisfront, maatregelen, die ons uitnemend doen verstaan, dat er in den nat-socialistiscben staat volkomen vrijheid van godsdienst is! I

Frey beëindigt tenslotte zijn uitermate belang; wekkend boek met een teekening van de algemeene beteekenis van den Duitschen kerkstrijd.

Toen ik mijn artikel schreef over het boek van Laatsman, had ik het boek van Frey nog niet gelezen. Het bedroeft mij zeer, dat Frey mij gelijfc heeft gegeven. Wat zou het heerlijk zijn, als Laatsman gelijk had met zijn boek. Het zou dan voor de Duitsche kerk nog niet ideaal zijn, maar het was voor haar dan toch veel beter dan nu. Maar Laatsman heeft beslist ongelijk. Hitler is niet neutraal en de Staat is niet neutraal. Hitler en Staat wUlen de overwinning voor de nationaal-socialistische levens- en wereldbeschouwing. Zij willen het buigen voor het beeld, dat volk, ras, bloed, bodem beet, en dat als God wil worden vc'reerd. Nog wordt de strijd gecamoufleerd, maar men legt vast beslag op de jeugd. „Als de jongens en meisjes tien jaar zijn, dan gaan ze in de Hitlerjeugd. Zijn ze achttien, dan doen we ze in S.A. en Arbeidsfront. Dan Arbeidsdienst en tenslotte twee jaar soldaat." (Hitler.) En dan zijn zij wel in alle opzichten' nat.-sociahst, bedoelde de Führer, de neutrale! Führer.

Alles, alles wendt zich tegen de belijders van den Heere Jezus Christus. En straks zat de zeer machtige Duitsche staat — indien God het niet verhoedt — zijn volle macht in de schaal leggen tegen de gemeente van Christus.

Nog — ik zeg het nog eens — wordt de strigd gecamoufleerd. Maar het nationaal-socialisme heeft geduld en kent tactiek. Gaat het niet op de eenie manier, het zal op een andere manier gaan, maar HET MOET GEBEUREN. Angstig staren we naar alles, wat het reeds bereikt heeft. Het heeft de macht veroverd, het beeft de werkloosheid belang; rijk verminderd, het heeft Duitschland een machtigen staat gemaakt, het heeft het vredesverdrag verscheurd, het heeft het Rijngebied weer bezet, het heeft vriendschap bereikt met Italië, het beeft reeds millioenen menschen doordrenkt van zijn levens- en wereldbeschouwing; zal het ook dit doel bereiken, dat de kerk staat wordt en de staat kerk, de Führer opperpriester en Messias?

Gode zij dank, wij weten, dat God regeert en dat onze Heere Jezus Christus ale macht heeft in hemel en op aarde en Hij heeft gezegd, dat de poorten der hei Zijn gemeente niet zuUen overweldigen. Zij er bij ons, die zooveel bhjfcen van Zijnj genade ontvangen, veel voorbede voor Zijn arme kudde in Duitschland:

Geef haar gena, geef haar gena, o Heer, En red haar tot Uw eer. Ze is reeds moe van al de schampere woorden. Die zij van smaders hoorde. Haai- treurig hart is moe van al het spotten. En 't hoonend samenrotten Der HOOVAARDIJ, die NEEDRIGEN veracht En weelderig belacht.


1) Voor Nederland en het Nederlandsche taalgebied uitgegeven door de Firma Callenbach te Nijkerk.

2) Volgens een mij toegezonden communiqué van het N.C.P. is het boek van Laatsman self bedrog. De interviews zouden bijv. absoluut niet plaats gehad hebben. Het N.C.P. somt dan nog een heele serie vergissingen op, die de schrijver gemaakt heeft, wat natuurlijk niet moeilijk is, gezien het enorme aantal fouten, dat er in het boek gevonden wordt. Of het boek inderdaad bedrog is, kan ik niet beoordeelen. In ieder geval, het is een dolkstoot in den rug voor het belijdenisfront en het doet in Nederland sijn fatale werking. De schrijver schijnt zelfs lezingen te gaan houden over den kerkstrijd!! Zeer heeft het mij intusschen getroffen, dat soovele recensies over dit boek sonder eenige kennis van saken geschreven sijn. Ik hoop, dat allen, die dit boek min of meer aunbevalen, die aanbeveling terugnetnen, ik hoop, dat ook de schrijver sijn boek, bedrog of geen bedrog, terugneemt. Intusschen is dit al door-de.uitgevers La Rivière en Voorhoeve gebeurd.

3) Spatieering van mij. De heilige daad is, dat zij sneuvelden voor Duitschland. - -- - - .

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 22 oktober 1937

De Reformatie | 8 Pagina's

HET BOEK VAN DE WEEK

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 22 oktober 1937

De Reformatie | 8 Pagina's