UIT HET POLITIEKE EN SOCIALE LEVEN

Democratie en Dictatuur.

Evenals aan het einde van den oorlog 1914/ 1918 gaat ook thans een vloedgolf van democratie over dé wereld heen. En dat is zeer verklaarbaar voor wie niet gezien heeft den gemeenschappelijken achtergrond van de twee in den titel genoemde staatkundige beginselen.

Zeer verklaarbaar. Immers de democratie wordt luide uitgeroepen als de groote vijandin van de dictatuur, als de groote tegenstandster, die tenslotte de dictatuur heeft overwonnen en gekneveld. En nu moet dan de democratie het leidinggevend beginsel worden voor het staatkundig leven, zij moet den toon aangeven, zij moet het regeerkasteel bezetten, zij moet ook het eenheidsbeginsel worden dat ons, Nederlanders, allen tezamen verbindt en dat ons volk zijn plaats doet innemen in de rij der vereenigde volkeren.

Gedurende al de jaren van den oorlog en van de bezetting was het te voorzien, dat, mocht de bevrijding komen, het democratisch beginsel een belangrijke rol zou spelen bij den •wederopbouw van Nederland. Te voorzien, omdat nu eenmaal bijna een ieder de democratie zag als de tegenstelling van de dictatuur. En wat hier geschreven werd in de illegale pers, en wat in officieele redevoeringen an de overzijde van het Kanaal werd gezegd, wees niet onduidelijk in die richting.

Daar is ook inderdaad een groote tegensteling tusschen deze twee beginselen. Van naionaal-socialistische zijde is daar steeds naruk op gelegd. Het nationaal-socialisme stond egenover de democratie, het bestreed de groote democratieën. Hitlers redevoeringen aren er vol van.

Een groote tegenstelling, want — om het eer algemeen te zeggen — de democratie geeft an het volk een plaats in het bepalen van en gang van 's lands zaken, terwijl de dictauur daarvoor geen ruimte heeft.

Maar nu moeten we voorzichtig zijn. Want r is onderscheid tusschen democratie en deocratie.

Groen van Prinsterer kende drie soorten an democratie.

De eerste is die welke overeenkomt met de revolutionaire leer der volkssouvereiniteit. Deze leer gaat uit van de leuze; geen God, geen meester. Zij zegt dat de mensch geen gezag boven zich heeft van Godswege, geen gezag van God, en geen door God verleend

gezag van menschen. Ieder is zijn eigen heer en meester. Ieder is zijn eigen souverein. Ook in den staat is er geen gezag. Het volk is de staatssouverein.

En nu kan dat volk om practische redenen de uitoefening van het hem toekomende gezag gaan overdragen aan een ander, maar die ander is dan toch niet meer dan ambtenaar van het souvereine volk. Er kan een koning zijn, zeer zeker, maar die koning moet uitvoeren wat het volk wil. De koning wordt door het volk gekozen, hij kan ook, wanneer hij niet zijn ambt bekleedt naar den zin van het volk, door dat volk worden weggestuurd. Het volk is en blijft oppermachtig. Het volk maakt de wetten in en door zijn vertegenwoordiging. En het is de taak van die volksvertegenwoordiging om toe te zien dat de vorst regeert naar den volkswil.

Van deze democratie is Groen van Prinsterer een principeel tegenstander. Want dit beginsel, dat in verschillende staatsvormen, koninkrijk, republiek, tot gelding, kan worden gebracht, is in strijd met Gods Woord.

Een tweede soort van democratie is de democratie als staatsvorm (dus niet als staatkundig beginsel). Deze staatsvorm kan ingevoerd worden in landen die geen historische traditie hebben, zooals b.v. Amerika in zijn opkomst. Daar was niet een in de historie onder Gods leiding naar voren getreden konings.huis. In zoo'n land, waar toch ook een overheid moet wezen, is het heel gewoon dat het volk zich een overheid kiest, eventueel om de zooveel jaar zich- een nieuwen president verkiest. Daarin behoeft dan heelemaal niet opgesloten te liggen de democratie als staatkundig beginsel (volkssouvereiniteit). Evenmin als in de kerk de jaarlijksche verkiezing van ambtsdragers een huidebetuiging aan dit beginsel is.

Deze soort van democratie verwerpt Groen niet principieel. Maar hij verwerpt haar wel voor Nederland. Immers in Nederland is wél een in de historie naar voren getreden koningshuis. En daar zou het revolutionair wezen om dezen staatsvorm opzij te zetten en een nieuwen te gaan invoeren.

Dan is er nog een derde soort van democratie, n.l. in den zin van volksinvioed. Bij deze democratie regeert het volk niet. Maar de Kroon, bij wie de regeering berust, handelt in haar regeeren niet zonder het volk, niet buiten het volk om. Zij spreekt met het volk samen over den gang van zaken die te volgen is, o.a. in het parlefnent.

Van deze democratie is Groen een voorstander. Hij heeft steeds op de bres gestaan, eenerzijds vóór het gezag van de Kroon, tégen de het gezag ondermijnende invloeden van revolutionairen kant, andererzij ds vóór den invloed en de vrijheden van het volk, tégen de vergoding van den staat als oppermachtig en albeheerSchend souverein.

Met behulp van deze onderscheidingen zijn we nu in staat om de hedendaagsche verhoudingen zuiver te zien. Daarbij kan de tweede soort van democratie gevoegelijk buiten beschouwing gelaten worden. Die is heelemaal niet in geding.

Wanneer iemand zegt: meneer, u bent democraat, ik, ben het ook, geef mij de hand, dan moeten we eerst, wel even vragen: van welke soort bent u? democraat van de volkssouvereiniteit of van den volksinvloed?

De democraat van de volkssouvereiniteit is niet anders dan een broertje van den voorstander van de dictatuur. Want de leer der volkssouvereiniteit brengt tenslotte, evenals de dictatuur, het gansche leven onder beslag van den omnipotenten staat. De staat behartigt alle belangen, de staat verzorgt alle dingen, de staat • onderhoudt het leven, de staat regelt alle zaken, de staat schrijft alles voor. In naam van de democratie, in naam van het staats- en volksbelang neemt de staat alle dingen ter hand. Niets gaat buiten hem om.

Het verschil met de dictatuur is miniem. Bij de dictatuur is het één man die alles bestuurt. Bij de democratie — als volkssouvereiniteit — is het het volk zelf dat in zijn vertegenwoordiging alles regelt. Tenminste het lijkt zoo, dat het volk het zelf doet. In waarheid zijn het enkele menschen.

De dictatuur is ook een vorm van volkssouvereiniteit. Immers de dictator is de man in wien de geest des volks als het ware vleesch en bloed geworden is, hij is de exponent van het volk, hij is de incarnatie van den volksgeest, hij is de Duitscher, de Nederlander enz. bij uitnemendheid. Wat hij zegt en gebiedt is dan ook de wil van het volk.

Het gevaar is zeer groot, dat al de lof voor de democratie het onderscheid tusschen de verschillende soorten daarvan uit het oog doet verliezen. M.i. ware het te wenschen dat het woord democratie slechts in één beteekenis werd gebruikt, nl. in den zin van volkssouvereiniteit, en dat wij dus de democratie afwezen als een onschriftuurlijk beginsel. Dan zou veel verwarring voorkomen worden. Zoo licht haalt men, ook al bedoelt men het woord te gebruiken in den goeden zin, de slechte zag.k binnen in zijn denken en streven.

Democratie en dictatuur vormen wel een tegenstelling. Maar zij liggen beide aan denzelfden kant van de groote scheidslijn van Genesis 3 : 15. Zij zijn beide niet uit God. Zij zetten beide den mensch op den troon. Zij verheffen beide den staat tot souverein over het geheele leven. Tusschen ons en die twee is de antithese.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen