UIT HET POLITIEKE EN SOCIALE LEVEN

Het recht van oppositie.

Reeds meermalen is, ook in dit blad, gewezen op de vele merkwaardige overeenkomsten die onze tijd heeft met den na-Franschen tijd. En daarbij is dan herhaaldelijk in het licht gesteld de groote waarde van de geschriften van Groen van Prinsterer, waarin de geest der eeuw, de geest der revolutie, zoo principieel en daarom zoo zuiver ia geteekend.

Een van de dingen die tegenwoordig aan de orde zijn is het recht van oppositie.

Het wordt den anti-revolutionairen min of meer kwalijk genomen dat zij zich verzetten tegen verschillende regeeringsmaatregelen, tegen de maatregelen inzake de radio, inzake de noodgemeenteraden, inzake het noodparlement, inzake den langen tijd vóór het houden van de verkiezingen.

Het recht van oppositie wordt min of meer miskend. Het trof mij dat ook daarin een overeenkomst met den na-Franschen tijd valt op te merken en dat ook daarover Groen reeds heeft geschreven.

In , , De maatregelen tegen de Afgescheidenen aan het staatsregt getoetst" bespreekt hij de invoering van de kerkelijke orgdnisatie van 1816 en dan vraagt hij: Hoe komt het dat men zich daarbij zonder belangrijke oppositie heeft neergelegd?

Het antwoord luidt als volgt (ik citeer uit de uitgave met aanteekeningen van Mr G. J. Grashuis, Baarn 1903, blz. 27);

„Meer dan ééne reden heeft medegewerkt tot lijdelijke berusting in de handelwijs van het Gouvernement. Men verplaatse zich slechts in de heugelijke tijden van Nederlands herstel: dat is: juist in die jaren toen de grondslagen van Staat en Kerkgenootschap werden gelegd. Elk een was aan lijdelijkheid gewend. Elk een, na uit vrees lang gezwegen te hebben, was, onder het huis van Oranje, tot zwijgen uit eerbied en uit liefde gereed. Om geen schijn aan den dag te leggen van wantrouwen in de wijsheid van het Bestuur, werd naauwelijks eene raadgeving, eene bedenking geuit. Bij de vreugde van het oogenblik, was menigeen voor de toekomst onbezorgd. — Bovendien was ook de werking der dwaalbegrippen omtrent het Staatsregt niet gering. Men leefde' in eene Monarchie, doch had geen denkbeeld van een niet-revolutionair eenhoofdig gezag. De geheele omwenteling scheen enkel in persoonsverandering te bestaan. Het was dezelfde soort van Staatsbeheer die voortgezet werd. Onder de zachtere hand van een echt-Nederlandschen Monarch was, des dwingelands schepter een weldadige'Rijksstaf geworden; een ander Staatsopperhoofd, zóó bemind als zijn voorganger gehaat was geweest, dit, meende men, was het gewenschte resultaat, terwijl de Staatsvorm onveranderd bleef. Door het behoud van revolutionaire begrippen werd bij voortduring echte vrijheid, evenzeer als ware gehoorzaamheid, miskend. Alle oppositie, ook uit de beste beginsels ontstaan en in de meest enge grenzen beperkt, werd in de eerste jaren (later was men genegen tot een ander uiterste over te slaan) als onbetamelijke, bijna als misdadige wederstreving beschouwd. Hoe zrfu het bestuur niet ligt in die denkwijs van het Publiek hebben gedeeld!"

De gelijkenis is inderdaad frappant. Toen werd recht van oppositie miskend. het

Ook nu is dat het geval. Toen zat daarachter, behalve de vreugde over een zoo lang begeerde en nu eindelijk verkregen vrijheid onder het huis van Oranje, de werking van revolutionaire beginselen. Ook nu is dat het geval.

Dit revolutionaire beginsel zit erachter, dat van het nationale gemaakt wordt de levenssfeer die het geheele leven overkoepelt en beheerscht, de basis voor eenheid van alle Nederlanders. Het fundament wordt niet gezocht in een onder het nationale liggend beginsel.

De regeering is nationaal in dezen zin van het woord. En wie nu opponeert tegen maatregelen van deze regeering die is niet meer waarachtig nationaal, die dient niet het waarachtig belang van het Nederlandsche volk, die dient slechts een partij- of groepsbelang.

Maar daarmee heeft men het revolutionaire beginsel, dat zich uitleeft in het nationaal-socialisme, tot het zijne gemaakt, het beginsel van de verheerlijking van de natie, geconcentreerd in den staat. De natie is alleen maar een andere geworden, het is nu niet meer de Duitsche maar de Nederlandsche.

Groen schreef; , , De geheele omwenteling scheen enkel in persoonsverandering te bestaan". Zoo zouden we nu kunnen zeggen: De geheele omwenteling schijnt enkel in natieverandering te bfestaan. De god der eeuw, bestaande in het- Duiisc/i-nationale, heeft zijn tijd gehad, althans voorloopig. Een nieuwe god, bestaande iii het Neder/andsch-nationale, wordt op den troon gezet. Maar de tweede is evengoed een afgod als de eerste. En de Schrift zegt: Gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht hebben.

Terugkeer van de democratie is ons beloofd. Velen hebben daarin geroemd. Nu zouden de volksvrijheden hersteld worden!

We zien nu in de practijk — hetgeen overigens reeds op grond van het beginsel te verwachten was — dat de democratie heel goed in staat is tot miskenning van de volksvrijheden. Ja, de democratie, trekt ze haar lijn door, moet daartoe komen. Want ook de democratie is vrucht van revolutionairen wortel. Het Calvinisme is de oorsprong en de waarborg van onze volksvrijheden! (Kuyper Sr naar Groen van Prinsterer), ook van het recht van oppositie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen