Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Universeele Recapitulatie

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Universeele Recapitulatie

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

.....om in de bedeeling van de volheid der tijden wederom alles tot één te vergaderen in Christus , Ef. 1:10.

(BIJ hemelvaartsherdenking).

Het opschrift van deze naar den Hemelvaartsdag terugwijzende Schriftoverweging is ontleend o.a. aan een vertaling van het hierboven aangehaalde bijbelwoord, gelijk het was aangehaald-door Irenaeus, één der , , kerkvaaders", zooals mep 3it niet altijd ongevaarlijke soort van kerkekinderen met dezen niet onbedenkelijken naam pleegt aan te duiden. Irenaeus (ca. 140-ca. 202) heeft eens Christus' hemelvaart en zitting ter rechterhand des Vaders besproken onder verwijzing naar Ef. 1 : 10, waar Paulus zegt, dat Christus eenmaal zal wederkomen om alle dingen , , tot één te vergaderen". De Grieksche tekst bezigt daar het woord „anakephalaioosasthai", hetgeen in den bij Rouet de Joumel als uitnemend behouden latijnschen tekst wordt weergegeven met het latijnsche woord recapituleeren.

Hemelvaartsdag maakt, zóó gezien een aanvang met de universeele recapitulatie.

Wat hebben we aan dat woord? Helpt het ons?

Dat zal ervan afhangen, of het in de weergave van Paulus' eigen woord uit Ef. 1 : 10 „de roos treft". De roomsche bijbelvertaling (Vulgata) gebruikt in Ef. 1 : 10 een anderen term (instauratie); temeer daarom vraagt „recapitulatie" onze attentie.

Velen 1) hebben zich ervan bediend. We doen maar een greep, die meteen den lezer de bedoeling kan laten vatten. John Owen (I, 147) gelooft, onder verwijzing naar Ef. 1 : 10, dat de engelen gebracht zijn in die „recovery" (dat herstel) en in die recapitulatie van alle dingen, welke God in Christus gegeven heeft. En later, 367, v., wijdt hij aan dit laatste onderwerp een uitvoerige verhandeling: he glory of Christ in the Recapitulation of all things in Him. Onder verwijzing naar plaatsen als Col. 1 : 20, 1 Cor. 11 : 3, Ef. 1 : 22 en 23, roeffit hij de kracht der verlossing, waardoor wat in Gods wereld verstrooid en uiteengeslagen lage weer onder één Hoofd wordt verzameld (re-coUected) als één familie-van-God, als één lichaam.

Zijn deze meeningen juist?

Het Grieksche woord uit Ef. 1:10 laat ook wei-andere vertalingen toe. B.v. die van de Statenvertaling: ederom bijeenzamelen, wederom tot één vergaderen, weer bijeenlozen. Of: nder één hoofd begrijpen.

Veel hangt 6rvan af, uit welke , , sfeer" men het woord afkomstig meent te zijn, of naar welken „levenskring" men meent, dat het in zijn beeldspraak heenv/ijien wil.

Er is een meening, die zegt: het woord stamt uit de militaire wereld. Als soldaten uit het ^verband van den troep zijn losgeraakt, en hier en daar rondzwerven, dient men ze weer in hun legerafdeeling thuis te brengen, zoo mogelijk: dat zou hier de beteekenis van het woord zijn. ^)

Maar anderen leggen het weer anders uit. Zij denken niet aan militaire, doch aan rekenkundige operaties. Als men bepaalde getallen op-^elt, krijgt men „een som", een „uitkomst"; „som" is „summa" in 't latijn; men denkt dus aan con-summatie: de eindsom wordt opgemaakt, streep eronder: ieder weet nu de uit-komst ^). De Christus zou dan ongeveer zoo zijn als de man, die aan het eind de rekening opsomt: kijk, nu hebt ge alles bij elkaar. Ook aan boekhouders is gedacht: ze tellen geldsonamen bijeen*). En geven dan een saamvatting van alles in de uitkomst. ^) In het Grieksch kan zoo'n saam-vatting, zoo'n uitkomst, immers „kephalaion" (zoo iets als hoofdsom, hoofd) heeten? En dat woord „kephalaion" ligt verwerkt in het Grieksche werkwoord, door Paulus gebezigd. Christus zou dan zelf volgens dezen gedachtengang hoofd, of hoofdsom zijn; maar onder die hoofdsom zou dan tevens (!) „alles" worden saamgevat (de som zou „in" de som worden geteld, alles is de som, en Christus óók, volgens dezen eigenaardigen gedachtengang, die wel wonderlijk met de woorden „In Christus" omgaat).

En, nog is het aantal der voorgedragen meeningen niet uitgeput. Sommigen wijzen op een in Paulus' tijd onder de Joden gebruikelijk woord, dat de beteekenis van „overeenstemming", „samenstemming" heeft, en dat afgeleid is van een anderen' stam, die door „hoofd".

of „uitkomst van een som" te vertalen is. Datzelfde woord zou dan weer met het grieksche woord voor „hoofd" overeenkomen; en zoo zou de beteekenis zijn: zoowel bij-elkaar-gebracht-worden (optellen), als ook met-elkaar-overeenstemmen: ergo: in vrede samengebracht worden, in harmonie vergaderd worden. •*)

Een laatste meening willen we nog vermelden: ze wijst terug naar de rhetoren-scholen. Daar is een handeling, als door Paulus' woord bedoeld, een korte saamvatting, in enkele hoofdpunten, van wat tevoren breeder betoogd werd.') Meestal was zoo'n saamvatting dan niet een „neutrale", „ongeïnteresseerde" weergave in een hoofdsom, doch ging ze gepaard met een „toepasselijk" woord: vermaan, bestraffing, vertroosting of eischende conclusie, b.v. voor de rechtbank. 8)

Een kruising van al deze woordafleidingen en - verklaringen ontmoet men dan op onderscheiden manier. Bijvoorbeeld, als iemand het bestaat, te leeren, dat de mensoh een, mikrokosmos is, een wereld-in-het-klein, in wien de elementen der geschapen wereld als in een hoofdsom opgesloten liggen, terwijl nu Christus, als de Tweede Mensch, God-en-mensch in één persoon is: de menseh (dat kort begrip, dat compendium van „alle dingen", die mikrokosmos, wordt met het eeuwige Woord, den Logos, tenslotte weer vereenigd. ^) Of: zooals in civiele aangelegenheden soms een van zijn * „hoofd" gescheiden '„lid" (een van den man, het hoofd, gescheiden vrouw b.v.) tot dat „hoofd" teruggeleid wordt, en zoo weer „thuis" komt, in den kring, waar het behoort (een vrouw b.v. die weer in het gezin teruggebracht wordt), zoo komt de heele kreatuur, van God gescheiden, in Christus haar Hoofd, terug, ze komt weer thuis. ^°) De creatuur is dan de verzoende „persoon".11)

Nu dient, voor wie zelf tot een beslissing' komen wil, bedacht te worden, dat het grieksche woord, hier gebezigd, niet op „kephalê (hoofd), doch op „kephalaion" teruggaat. Dat woord heeft duidelijk de beteekenis van „hoofd s o m", zoo b.v. Rom. 13 : 9, Hebr. 8:1. In Rom. 13 : 9 zegt Paulus, dat de geboden van de tweede wetstafel worden saamgevat in deze hoofdsom: ij zult uw naaste liefhebben als uzelf. Dat is van al die wetswoorden de ééne, in alle^weerkeerende hoofd-zaak. Hoofdsom der wet. In Hebr. 8 : 1 zegt de schrijver: an alles, wat we hierboven hebben betoogd, is nu de hoofdsom: ij hebben zulk een Hoogepriester als in het Nieuwe Testament ons wordt voorgesteld. Hoofdsom der redeneering. En wie de hoofdsom afkondigt, die komt meteen tot afsluiting. Zoo nu "geeft God in de volheid des tijds de hoofdsom der ges/ïhiedenis. Der geschiedenis van „alle dingen". De hoofdsom, niet. de samenvatting ervan als in een „mikrokosmos", een „compendium" van alle kosmische elementen, een „extract" van al wat zich roert en beweegt. Neen, van èn in de geschiedenis aller dingen geeft Hij de hoofdsom. Hij geeft ze voor zich (medium). Hij brengt voor zich alle dingen tot en in liun hoofdsom. 12)

Dat is dus toch een universeele recapitulatie. De afsluitende algeheele „opmaking" van de hoofdsom der historie. Ze is universeel: want „alle dingen" worden er in betrokken, , en tot hun con-summatie gebracht. Alleen maar: die „alle dingen" waren geen stilstaande grootheden; ze bleven permanent in beweging, aan en in hen voltrok zich de ééne geschiedenis. Den zin daarvan verstaan wij niet uit de dingen, noch hun beweging zelf. Wamt het aenigmatische (raadselachtige) ligt niet in het gesproken of geschreven Woord van God, doch in de feiten, in de geschiedenis zelf. Wij verstaan de dingen, en hun beweging, slechts in en uit het Woord.

En nu kan niemand, naar de wijze van een rhetor, die hoofdsom der geschiedenis van alle dingen in formule brengen. Ook al gaan we op onze rhetorenteenen staan. Want wij zien maar stukwerk, en ook z ij n we maar stukwerk.

Maar God is de groote Rhetor-S p r e k e r, en tevens de groote Poëet-S c h e p p e r; zoo wordt Hij openbaar aJs de eenige Reeapitulator-Teller. Zijn tellen is niet het tellen van een kind, dat sommen maakt, doch van den bedienaar van den tijd: het DOET wat. Het stuwt naar het einde, de beslissing. Hij spreekt in Woord en feit; in het Woord geeft Hij openbaring, in het feit wordt en is Hij openbaar. Daarom kan Hij onze hoofdsommen maken, en doet het ook; de onze zijn de zijne: Hij had ze in zijn gedachten eer wij begonnen te leven. Hij is als de redenaar, die iedereen boeit en vasthoudt: wat zal er nog meer komen? Maar ineens zegt hij: ik heb gezegd, of: amen. De redenaar ZELF, die weet wel, wanneer hij a^n het slot toekomt, aan den epiloog, waarin hij alles nog eens samenvat, en de groote afsluiting geeft, de afsluitingin-woorden. Maar omdat hier van God sprake is, die niet alleen Redenaar, maar ook Maker is, daarom is Zijn epiloog in 't spreken ook meteen afsluiting van daden. Omdat zijn doen tevens spreken, en zijn spreken tegelijk doen is, daarom is Hij, als Hij tot de hoofdsom-van-o penbaring toegekomen is, meteen aan de hoofdsom-van-d oen toegekomen; Hij „z e t een streep e r o' n d' e r". Waaronder? Onder zijn historisch spreken? Ja. Maar tevens onder zijn historisch doen en werken en bewegen van alle dingen. De gebeden van David, den zoon van Isai, hebben een einde, stasit er in den psalmbundel; de grieksche vertaling zegt dan: ze worden in anakephalaioose gebracht; hetzelfde woord als in onzen tekst. De reflexieve saamvatting van den rhetor en de afsluitende handeling vsin den Handel-doende vallen samen — alleen maar bij Hem.

En, dit alles voltrekt God de Heere nu „in Christ u s". Niet in Hem als den van eeuwigheid met den Vader en den Geest als' hun gelijke verbonden Zoon (Logos), zooals in Colossenzen I, doch in Hem als den verhoogden Heiland, die gezeten en gezet is aan de rechterhand van God. In dien verhoogden Christus voert God het regiment over alle dingen; ten goede en ten kwade, in zegen en in oordeel. Alle dingen brengt Hij in Hem tot hun besluit, tot hun voltooiing. Zoo als die in zijn Raad gedacht, en in zijn spreken en doen gezegd en verwerkelijkt wordt.

Dit is de beteekenis van den dag van hemelvaart: de Zoon des menschen heeft de hand gelegd aan alle dingen. De Rede Gods is over haar middelpunt heengekomen. De historie tot haar beslissing gebracht. Het drama over het derde — beslissende — bedrijf heengebracht. En nu móet alles komen tot de ontknooping.

En deze wordt door Hem beheerscht. Er is maar één geschiedenis, en die is „(3hristelijk", d.w.z. beheerscht door Jezus Christus. Ook is ze Pneumatisch, d.w.z. beheerscht door den Geest, die alles uit Christus neemt. Wij lezen de krant, en hooren de radio, en tasten naar de achtergronden van wat de democraten - in-naam ons in het tijdperk der quasie-demooratie stelselmatig onthouden in hun bedriegelijke pers, hun geheime diplomatie. We vinden de hoofdsom niet; geen rhetor zegt precies wat hij bedoelt; hij kent trouwens zijn eigen hoofdsommen niet eens zelf; want de historische verwikkelingen sleepen hem mee, en de programma's zijn dingen-vau-tijdperken; en ze worden korter en korter, die tijdperken. Maar onze God in Christus heeft de hoofdsom in zijn gedachten; en als hij straks een streep zet onder alle geschieden, dan zullen we meteen de hoofdsom zien van zijn Beleid: en zalig is alsdan wie niet dasironder zal bezwijken.

Want van „alle dingen" 'is de hoofd s ó m door Christus beheerscht. Maar aan de „g e m é é n t e" aan haar alleen, is Hij tot hoofd gegeven, gesteld niet in het centrum van „de dingen", als hun kort begrip of mikrokosmos, doch gezet b ó v e a en óver alle dingen, als hun beraden Regent.


1) Door a Lapide bijvoorbeeld wordt verwezen naar Hieronymus als voorstander der vertaling: recapitulatie, en ook naar Irenaeus. Bibl. Cr., i.l., 92, verwijst naar Erasmus, coucludfeerende tot: ad caput revocare; hetgeen Vatablus aanvaardt, met toevoeging: vel, in summam et, compendium redigere, a.w. 95. Yg. Clarius, a.w. 98 ( recapitulate, h.e. summatim comprehendere et compendiose instaurare; ook Zegerus, a.w. 99: brevl r'ecapitulatione implere et suramatim complecti universa mysteria longo tempore praenunciata. De vertaling recapitulatie komt veel voor, maar de interpretatie is ook dan nog uiteenloopend, zie tekst. Over Augustinus, zie op Menochius, e.a.

2) Grotius, Hammondus, aangeh. in J. C. Wolfii, Curae Phil, et Cr., 1734 p. 23; vgl. voor Grotius, diens Ann. in N.T., en Bibl. Critt. vm, i.l., col. 106, 113/4; Grotius is niet beslist: quae significatie huic loco maxime conveuit., Bibl. Cr., 106.

3) Dinant op Bfese; vgl. Wolfii, 23; Cameron, Bibl. Cr. VIII, 101.

4) Vg. H. Grotii, Aim. i.l., 884, b.

5) Leidsche Vertaling: in Christus saamvatten.

6) Vgl. Cameron, in Blbl. Cr., I.l. 101.

7) Cameron, 1.1., vgl. k Lapide, l.v. 475, b.

8) Aretius, Comra. In N.T., 1612, i.l. 249.

9) Irenaeus, aangeh. in a Lapide, i.l., 475/6. Vgl. Photlus, aangeh. In Zanchius, Opera, t. VI, 19, b.

10) Aretius, a.w.

11) Aretius, a.w.

12) Medium; en voorts: the causative idea is not due to the voice, but to the verb Itself (-o-oo) Robertson, Grammar, K.T., 2nd, ed. 809.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 8 mei 1948

De Reformatie | 8 Pagina's

Universeele Recapitulatie

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 8 mei 1948

De Reformatie | 8 Pagina's