DE ACHTERGROND

Monisme en synthetische levenshouding.

Boeke noemt zichzelf monist.

’ualisme is volgens hem de eerste fase van het menschelijk denken. Daarom verwerpt hij wat de bijbel zegt van den duivel, die eenmaal in den poel des vuurs zal worden geworpen. Dat is maar „een primitieve voorstelling". 87)

De tweede fase is dan het Monisme, de synthetische gedachte.

Het Al is een Geheel. Daarin zijn twee processen op te merken, twee Kosmische stroomingen.

Ten eerste de convergentie, d.i. de invloed, die er uitgaat van 't geheel op de deelen, dus vanuit het Al op den enkelen mensch, en in de tweede .plaats de divergentie, d.i. de invloed die vanuit den mensch, vanuit elke individualiteit naar alle richtingen uitstraalt.

De mensch zelf is in beide processen opgenomen. In ons leven komen zij samen.

In 1936 noemde Kees Boeke dat het kosmisch h u w e 1 ij k waar we deel aan hebben. 88)

Nu zijn er volgens hem twee manieren van denken: de convergente en de divergente manier. En ook twee hoofdtypen van menschen: convergenten en divergenten.

In „Redelijke Ordening” (bl. 45) laat hij die richtingen samenvallen met de onderscheiding collectivisme en individualisme. Daar wordt gesproken van de convergente nat. soc. ideologie en het divergente democratisch beginsel.

Volgens hem geeft de sociocratische ordening de mogelijkheid van de verzoening tusschen beide.

Wij moeten dus komen volgens Boeke tot de synthetische levenshouding,

Wij moeten geen eenzijdige oplossing hebben van 't samenlevingsprobleem, maar „het is noodzakelijk, dat wij ons getrouw houden aan die functie, die ons in 't kosmisch geheel is toebedeeld, terwijl wij de kosmische noodzaak en onvermijdelijkheid inzien van de tegenovergestelde functie toebedeeld aan anderen".

„De Werkplaats Kindergemeenschap te Bilthoven is een bewuste poging iets van die synthese te verwerkelijken". ^^)

Boeke toont in deze besahouwing zijn sterke verwantschap met 't Quakerisme. Ook de Quakers spreken van den Oceaan des Geestes, waarvan ons individueele leven een klein beekje is. Ook zij spreken volgens Rufus Jones van twee stroomingen, van den oceaan naar 't beekje en omgekeerd, van 't Centrale Leven naar ons leventje en omgekeerd. 89)

De subjectivistische instelling, die uitgaat van den enkelen mensch en de hem omringende kosmos is de grondfout bij beiden.

Er is ook, evenals bij < de Quakers, een mystiek element in deze Al-religie. Sprekende over het vergeving vragen, heet het:

„Het vergeving vragen door de mens bewijst een scheiding, dus een gebrek aan intimiteit met de Al-Moeder of Al-Vader, dus een gebrek aan werkelijk geestelijk leven".

En: „Om pal te staan (tegen massa-suggesties) moeten wij verankerd zijn in het oneindige, het eeuwige. De inwendige ervaring van de opperste eenheid zal ons stand doen houden zelfs als alle waarden om ons heen falen".90)

Die Al-religie komt ook bij het onderwijs uit. Na de schaalteekeningen heet het: „Het is een proces, dat ons verbijstert, of wel we worden er stil van, als w\j ons even trachten te realiseren hoe geweldig het geheel is, waarin wij zijn opgenomen en hoe klein en eerbiedig wij moeten staan in het onbegrepen Al".91)

Die geloovige spreekt op zoo'n moment met de Schrift: „Hoe groot zijn Uwe werken, o Heere; Gij hebt ze alle met wijsheid gemaakt".

Deze Al-religie, dit monistisch denkproduct toont de waarheid van de Schrift: Zij hebben Gods Woori verworpen, wat wijsheid zouden zij hebben.

„Mij, den springader des levenden waters, hebben zij verlaten om zichzelven bakken uit te houwen, gebroken bakken, die geen water houden". (Jer. 2 : 13).

Deze Al-religie is afgoderij, modern heidendom.

Wij verwerpen ook de probleemstelling van dualisme en monisme als twee fasen van 't denken, waarbij de leer der Schrift als dualistisch wordt gebrandmerkt.

De verhouding Schepper-schepsel, van Eenigen Souverein, die de Wet stelt en het schepsel, dat aan die Wet onderworpen is, heeft niets te maken met een menschelijk denkschema dualisme of monisme. Er is een andere tegenstellmg, die allesbeheerschend is, n.l. die van waarheid en leugen. In 't rijk van den laatste hooren de gedachtenspinsels van den souvereinen mensch.

Dat is ook de tegenstelling, die Christus Zelf stelt. Hij is Koning in 't rijk der waarheid en een ieder, die uit de waarheid is hoort zijn stem.

In deze Al-religie van den kosmischen, bewusten mensch passen geen schepping, zondeval en verlossing, de drie grondpijlers eener Christelijke opvoeding volgens Bavinck. ^^)

Want, zoo heet het: „Mijn wortels moeten reiken tot het oneindige verleden. En evenzo moet mijn wezen blijven tot in alle eeuwigheid. Ik ben met het Al verbonden".

„Eer Abraham was, ben ik", is een woord, dat elk denkend .mens uiten zal". 93)

Dte bijbel is voor Kees Boeke niet vreemd. Maar wat hij er aan ontleent is door een humanistischen bril bekeken, is subjectivistisch uitgelegd en dus door en door verminkt. In den trant van b.v. Coomhert, die 3 Cor. 11 : 26: oet dat, totdat Ik kom, uitlegde als duidend niet op de wederkomst van Christus, maar op het komen van 't Koninkrijk der hemelen inde ziel.

De leer van Jezus volgens Kees Boeke.

Die verminking van de Schriftgegevens komt vooral uit als Boeke het heeft over de leer van Jezus. Die is volgens hem: niet deelnemen aan een oorlog, geen bezit hebben, geen dwingende autoriteit dragen. Je-

zUS was immers de zachtmoedige, vergevende vriend - van armen en verdrukten, die genas en zegende, die angstigen rust gaf, treurenden troostte en vreesloos doorging. „Hjg bevrijdt zondaren niet van de hel na dit leven, waarin die mensen geloven, die door gebrek aan psychologisch inzicht en aan zelfkennis, zelf steeds weer een hel bereiden voor anderen, als z.g. straf voor wat zij misdaan hebben; maar van de hel van de angst en de wanhoop hier — en nu". Jezus is 't, die de menschheid leiden kan door zijn zuiverheid en •warmte van menschelijke ontferming en volledige menschenkennis. De rust en de mannelijke kracht van zijn oogen straalt door de eeujven en wenkt de menschheid om zich te vereenigen in Hem.

In alle landen en kringen wordt deze eene naam geveaereerd. Hij brengt als vanzelf het beste dat ieder mensch bezit naar boven. „De kinderen zullen in hem eenmaal de leider, de held herkennen, die als concrete manifestatie het centrum van hun leven zijn en blijven kan". Maar als ze eenmaal geestelijk volwassen zijn, dan zegt Jezus tot hen: „Noemt u niet langer naar mij, maar weest slechts mens!"97)

Op grond van de Schrift wijzen we dit af als pure speculatie. Dezen Jezus kent de bijbel niet. Deze gefantaseerde Jezus is een ideaal-beeld van den mensch: de zuivere, de goede, de sterke.. Deze hulde voor den mensch Jezus is tegelijk een verloochening van den Christus, een hoon aan zijn Messiasschap.

Daarom staat Kees Boeke vreemd tegenover het offer van Golgotha. En interpreteert hij dat in den stijl van zijn Al-religie. Volgens hem culmineert in de, tragedie van Golgotha 't kosmisch conflict. 95)

Evangelie van zelfverlossing.

Tegenover het evangelie van verlossing door Jezus Christus stelt Boeke zijn contra-evangelie van zelfverlossing.

„No Church or Priest, no God or Mediator, can do for us what we ourselves must do".

„We shall ultimately be forced to find our final certainty in ourselves". 96)

Zie hier de fatale consequentie van het subjectivisme: zelfverlossing en de zekerheid vinden in zichzelf.

87) Het Kind, 1936, bl. 405.

88) Het Kind, 1936, bl. 337 vlg.

89) Rufus M. Jones, a.w. bl. 71.

90) Het Kind, 1936, bl. 408.

91) Kindergemeenschap, bl. 181.

92) Christendom en opvoeding. Inleiding. Baam 1908, bl. 26.

93) Kindergemeenschap, bl. 255 vlg.

Si) Kindergemeenschap, bl. 257 vlg.

S5) Het Kind, 1936, bl. 337.

96) The children’s workshop, bl. 54, 57.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen