Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Vasthouden aan de antiihese, -- Nu ?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Vasthouden aan de antiihese, -- Nu ?

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Er wordt in deze dagen een zeer zware aanval gedaan op de antithese-gedachte van de zijde van „de doorbraak".

Eveneens moet geconstateerd, dat zich thans een groote weerloosheid openbaart tegenover het barthianistische offensief in kringen, die den naam gereformeerd of calvinistisch voor zich opeischen.

Ja, 't is zoo, dat deze laatste kringen vaak opzettehjk een weerlooze of bewustelooze houding propageeren. Uit reactie tegen de „een-en-dertigers", zich afzettend tegen „vnggemaakt extremisme" wordt door velen de verflauwing der grenzen voorgeS; taan, als in de dagen rondom 1920, den tijd van de crisis der jongeren. Hiermedie speelt men „de doorbraak" in de kaart.

Wij willen dat nader aantooaen.

A. De bekende ds J. C. Sikkel klaagde er in de profetische brochure „In Heilige Roeping" reeds over, dat velen in de Antirevolutionaire Partij in zijn dagen (1916) niet zoozeer van de gereformeerde beginselen, als wel van de p r a k t ij k wilden uitgaan.

nam, ') Het verleden, zoo werd geredeneerd, toen de vergaderingen het stempel droegen van godsdienstige' bijeenkomsten, waarheen men toog met het kerkboek, waarin men bad en psalmen zong, was voorbij. In het hier en nu moest alles anders worden. Sikkel heschrijft aldus het „Gebot der Stunde", zooals velen het uit de situatie aflazen:

„De Antirevolutionaire Partij moet hier nu vooral met de andere Partijen worstelen om eigen p ra k-tische positie in de praktische pojitiek. Zij moet daajtoe in zoo breed mogehjken kring zich laten gelden, sympathie en samenwerking zoeken en practisch werk leveren.

Natuurlijk moet geen Christen daarbij persoonUjk zijn beginselen, veel minder zijn Christendom in het algemeen verloochenen: maar hij moet dit „Christendom" dan ook liefst zoo algemeen moge-1 ij k laten gelden, en het voor zichzelf liefst ook zoo algemeen mogelijk opvatten.

Met aparte beginselmehschen, en met altoos bezige uitwerking van beginselen, is hier, naar het gevoe-

len van meer(Ji^eiri''zC)ó"gbed als niets'te bereiken. Eigenlijk is dat uitwerken, van Gereformeerde beginselen in deze praktische politiek ook in het geheel niet aan de orde. De beginselen, die hier gelden, moe^ ten in elk geval zoo breed mogelijk genomen worden. En dan moet ook nog de grens heel niet scherp wor-< ien getrokken. Er is hier een vloeien der grenslijnen, die altoos breedere aansluiting geeft. Wij zijn hier op het terrein der praktische politiek, waarop alle knappe mannen elkaar kunnen ontmoeten

Wij staan, naar die opvatting, voor heden en toekomst in de praktische politiek, waarvoor toch, — zoo gevoelt men het, — de neutraliteit het eigenlijke beginsel is en de algemeene wetenschap haar woord spreekt".

Sikkel heeft het scherp gevóéld: deze vlucht in de p r a k t ij k en de neutraliteit is de doodsteek voor de antithese, is het losmaken van de - wereld, de wetenschap, de politieke en sociale kwesties van Gods Woord. Sikkel heeft het ook scherp gezégd: een dergelijk handelen is niet calvinistisch, maar doopers-separatistisoh:

„Dan blijft er wat vroom gepraat over; maar de Christelijke, de Calvinistische Wetenschap en politiek zijn dan verloren!

Men leest dan stichtelijk zijn Bijbel, — naar eigen uitlegging! en zorgt ook voor zulke dominees! maa, r in de studiën, in de levensvraagstukken, in de levenspraktijk en in de politiek, — .drinkt men dan den champagne! den edeisten wereldwijn uit de fijnste bekers!

In dezen nood zijn wij allen!

God zij ons genadig!

Om Christus' wil!"

Dat was de boodschap van Sikkel: een volk, dat enkel praktisch wil heerschen, en niet meer uit de principes wil léven, kan demonstratief paradeeren; in feite is het niet paraat en weerbaar, doch zielig-weerloos.

B. Sikkel is gestorven en zijn graf is onder ons tot op den huldigen dag. Maar de vervalsymptomen, die hij aanwees, zijn al grooter geworden. Vandaag is het op „het Gereformeerde erf" al praktijk. Knappe koppen. Sikkel zou zeggen: de champagne! Kerk en politiek moeten streng gescheiden worden. Er moet vooral (denk aan de verklaringen van Anema en Tilanus) breed worden samengewerkt.

En dit is koren op de molen van „de doorbraa k".

Die ziet óók wel de innerlijke vermohning achter den principiëelen gevel!

In een recent propagandablad - van' de Partij van den Arbeid in Friesland, schrijft de bekende dichter Pedde Schurer over deze zaken. De doorbraak, zoo zegt liij, is een feit geworden in denzelfden tijd, dat de politiek uit het romantisch-ideëele moest overschakelen op het praktische.

Vroeger was de partij voor de eene groep een soort van kerk (dat zei Sikkel ook!!); voor de andere een soort van vrijdenkersvereeniging. Maar ja, zegt Schurer, de tijden zijn anders, - democratischer geworden, 't Gaat er nu niet meer om een theocratie of een dictatuur van het proletariaat te stichten, maar om democratisch overleg te plegen aangaande praktische zaken. Ieder kan natuurlijk zijn beginsel behouden, niet als privaatzaak, maar als drijvende kracht voor zijn keus. De antithese-idee is in de praktijk niet te hanteeren. En, aldus Schurer, feitelijk is deze ook reeds verworpen door links en rechts. Bijvoorbeeld in , , Rijkseenheid" gingen roomsch en calvinist en humanist samen om praktische redenen. Daaruit blijkt, dat principieel de antithese-reeds doorbroken is.

„Derom propagearje wy de-trochbraek fan de Kuyperiaenske antithesetins net, mar konstatearje foar de safolleste kear, dat hja in feit is, en dat men jin op groun fan dit feit hat yn to stellen. De teikens binne der fan alle kanten, dat dit trochgean sii. Twa binne der jitte, dy 't de antithese krankyl folhalde en bilibje: de communisten oan de iene, de frijmakke griffemaerden fan art. 31 oan de oare kant.

Fierders is it in kwesje fan mear of minder aksint".

(„Daarom propageeren wij de doorbraak van de kuyperiaansche antithese-gedachte niet, maar constateeren voor den zooveelsten keer, dat deze een feit is, en dat men hiermede rekening dient te houden. De teekenen zijn er aan alle kanten, dat dit zal doorgaan. Twee zijn er echter, die de antithese vastberaden volhouden en beleven: de communisten aan den eenen, - de - vrijgemaakt-gerefbrmeerden aan den anderen kant.

Verder is hetjieen-kwestie, van meer of minder accent")

We voelen er niets' voor om trioinfantehjk te zeggen: zie je wel'! Evenmin Ujkt het ons goed om de pluim op onzen hoed vanwege ons vasthouden-aan-deantithese trots te aanvaarden uit Schurers handen. Maar we zouden wel Sikkels nageslacht de woorden van Schurer onder het oog willen brengen ter wa.arschu-wing.

De menschen, die vandaag maar zeggen, dat „party" en „tsjerke" niets, niets met elkander uitstaande hebben, worden door de mannen van „de doorbraak" met htm eigen zwaard doodgeslagen. Zij, die vandaag de beginselen verdoezelen, liever protestant dan cal--vinist, liever héél-héél-algemeen-christeUjk dan protestant - willen zijn, zij plaveien het pad voor de afbraak en doorbraak. Ach, de doopersche richting, die „party" en „tsjerke", natuur en genade scheidde, heeft stééds de verwereldlijking der kerk bevorderd. Coomhert was mysticus en humanist tegelijk.

Het is een ontstellend symptoom, dat juist vandaag, nu de antithese meer dan ooit alle praktisch handelen moest beheerschen, in synodale kringen dingen gezegd worden, die den bestrijders van , , de kuyperiaansche antithese" als muziek in de ooren moeten klinken. Prof. Smitskamp brengt vandaag kritiek uit op den eenzijdigen Groen en Fabius en waarschuwt ervoor historische figuren te zien onder het aspect: vriend-•vijand. De bewering van dr Verkuyl, als zouden er waarheidselementen in het communisme zijn, is bekend. Op de laatste predikanten-vergadering heeft prof. dr Brillenburg Wurth nog eens gewaarschuwd voor extreem radicalisme, dat met het begrip ware en valsche kerk opereert, van geen compromissen weten wil en evenmin waarheidselementen in andere, overigens onaanvaardbare, stroomingen erkennen wil. Prof. Wurth liet hier de doopersche richting als boeman optreden en duwde aldus hen, die consequent de antithese willen handhaven in den dooperschen hoek. Als het krantenverslag waar is, dan heeft prof. Wurth zelfs de reformatoren voor zijn wagen gespannen, daar deze andere kerken niet als synagoge des satans wilden betitelen en beleden, dat een leven in deze wereld zonder compromis onmogelijk is

We achten ons geroepen al deze sjrmptomen van de langzame verlamming der antithese te signaleeren. Het is toch wel vreeseUjk. In plaats dat de weerbaarheid ondermijnende dreiging van het anabaptisme wordt geschilderd, wordt met behulp van een anabaptistischen vogelverschrikker het calvinisme VELU heden voor het klimaat van het absolute, waar geen compromissen zijn, gewaarschuwd! Alsof het fout is, als geen compromissen aanvaard worden, als concreet gesproken wordt van de ware kerk. Prof. Wurth moest de Schotsche Geloofsbelijdenis eens over de kerk lezen! De fout van het anabaptisme was niet, dat het s t r é é d en geen waarheidselementen in valsche stroomingen wilde erkennen, maar dat het leefde uit „den Geest", de mystieke verlichting, de ervaring, en daarom streed met valsche wapens en niet met hèt zwaard des Geestes, het Woord. Ging men maar eens de werkelijke gevaren van het anabaptisme zien! Zooals Sikkel voorheen.

Maar tegen „extreme absolutisten" moet het wapen gewet. Waarom den dooperschen Barth voorbijgezien? Tegen de - vrijgemaakten moet de strijd ingezet met hun „caricatuur-reformatie". Maar waarom EOO poeSlief gedaan tegenover allerlei ketterij? Waarom Kuyper op de grondprincipes verloochend?

Wij lachen niet.

Maar de mannen van de doorbraak lachen. Door brandstapels krijgt men nu eenmaal het caMnisme met klein. Maar wel door het champagne te laten drinken, wel door het met de oecumenische synthesegedachten te besmetten. Niets is er schooner, dan een calvinisme, dat zich afzet tegenover hen, die ernst willen maken met de antithese.

Niets is voordeehger voor de doorbraak dan een caMnisme, dat dan Barth, dan Stanley Jones napraat; en dat bovenal drinkt, drinkt uit den beker van ja en neen, van scheiding van Woord en wereld, kerk en partij, theorie en praktijk.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 6 mei 1950

De Reformatie | 8 Pagina's

Vasthouden aan de antiihese, -- Nu ?

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 6 mei 1950

De Reformatie | 8 Pagina's