Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Is Europeesche Federatievorming raadzaam?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Is Europeesche Federatievorming raadzaam?

De gevolgen van het formeele prijsgeven van de onafhankelijkheid van Nederland

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

(XI)

De gevolgen van het formeele prijsgeven van de onafhankelijkheid van Nederland

RUSLAND EN HET COMIVIUNISIVIE.

Men kan de meening, dat een Europeesch herstel c'oor den chaos van een Russische bezetting heen, is te verwachten, nog vrij dikwijls aantreffen. Deze meening uit zich niet officieel, omdat men het niet wil opnemen tegen de publieke propaganda, maar zij uit zich in het verborgene. Ook variaties op dit thema zijn mogelijk. Zoo schreef een gereformeerd predikant, dat het communisme een dwaalleer is, maar vermengd met zeer veel waarheidselementen ^').

Ook zonder het oog te sluiten voor veel sociale wantoestanden in de Westersche wereld, die daar tot .communistische reacties aanleiding geven, gelooven we, dat het woord „waarheidselement" geheel verkeerd is. Het communisme zal aan Europa weinig nieuws kunnen leeren. De Russische revolutie bracht evenals de Amerikaansche en de Fransche revolutie het materialisme op den staatstroon, en schafte daarvoor den feodaal-christelijken schijn, die de politiek nog beheerschte, af. Echter wilden de communistische politieke leiders het materialistische doel van de samenleving op veel radicaler wijze najagen dan de liberale en sociaal-democratische leiders uit het Westen. Het materialisme, waar Europa onder gebukt gaat, zal door een Russische bezetting alleen maar worden geïntensiveerd, en als Europa na een Russische bezetting nog zou kunnen worden bevrijd, is het heel moeilijk in te denken, dat de thans socialistische massa's dan niet communistisch in hun overtuiging waren geworden, al spraken zij ter wille van hun bevrijders dan misschien van „democratisch" communisme.

Nu zegt men dikwijls ook, dat het Russische volk, ondanks zijn communisme, diep religieus is. Zal daarvan dan geen opwekkende invloed op de Europeanen kunnen uitgaan?

De kans hierop is gering. Het Russische volksgeloof heeft weinig met de H. Schrift te maken, en is voor het grootste dee] gebaseerd op mystiek. Reeds in den Byzantijnschen tijd werd de prediking van de H. Schrift bemoeilijkt, door den geest van mystiek en spiritualistische schouwing, die het godsdienstige leven in het Oosten beheerschte. Juist hierin lag de kloof tusschen Oost en West in de Middeleeuwen. In de Grieksche kloosters stelde de passieve contemplatie zich tegenover de wereld van 't Westen, waar men door wetenschappelijke studie en handenarbeid God zocht te dienen, en waar men actieve burgerplichten kende. Toegegeven zij, dat de leer der goede werken, zooals die zich later in de Latijnsche Kerken van het Westen ging ontwikkelen, weinig geschikt was om de neiging tot mystiek in het Oosten in gezonde banen te leiden. Daar staat echter tegenover, dat de dogmatische strijd, die ten slotte in 1054 tot de breuk tusschen de Kerken in het Westen en in het Oosten leidde, zich toespitste op de vraag van het „Filioque", d.w.z. op de vraag, of de H. Geest alleen van den Vader uitging — zooals het Oosten wilde — of dat hij van den Vader en den Zoon uitging. Dr Kuyper Sr. wees er op, dat het hier om meer ging dan om een futiliteit, doch in wezen om de vraag of de goddelijke werking van den H. Geest in het hart der menschen rechtstreeks mogelijk was, of geschiedde in noodzakelijke verbinding en overeenstemming met den Christus der historie, en dus ook van de Kerk '**). Een afstand tusschen de werkingen van den H. Geest en de H. Schrift werd daardoor verondersteld, die er in werkelijkheid niet is.

In ieder geval is het gevolg van de breuk met het Westen een verder opgaan in het spiritueele geweest, en het zal met dit spiritualisme zijn, waarmee Europa in het geval van een Russische bezetting misschien te maken krijgt. Want Rusland is vanuit Byzantium tot het Christendom gebracht, en het was door middel van de Byzantijnsche traditie, dat de geest van mystiek en wereldmijding het Russische volk ging beheerschen. De invloed van de Grieksch-Orthodoxe Kerk op de gedachtenwereld van het Russische volk is zeer groot geweest.

Door mystieke schouwing wordt Europa echter evenmin als Rusland geholpen. De Christenen hebben in Rusland den opbouw en organisatie van de burgermaatschappij altijd overgelaten aan de wereldlijke vorsten, die hun regeer-activiteit ten toon spreidden. Zij zagen reeds de verwoesting van het Russische land door de Tartaren als een straf Gods voor de zonden van zijn volk. Zij dachten slechts aan onderwerping in lijden en lijdelijkheid, en niet aan de bevrijding ten bate van het Woord Gods, waardoor het Westen tot bloei kwam. En toen ten slotte de grootvorsten van Moskou de tartaarsche tyrannie overwonnen, stelden dezen er hun eigen tyrannie voor in de plaats. „Gelijk een paard zonder teugel is onder een tsaar, zoo is een tsarenrijk zonder terreur", zoo werd Iwan de Verschrikkelijke door een van zijn dienaren geroemd. Sedert de XlVe eeuw beriep men zich voor de bevestiging van de macht van de Moskovitische grootvorsten op Rom. Xm en 1 Petr. H^^), en deed daarbij niet anders dan de Tsjechische theoloog Prof. Hromadka, die in Febr. 1950 voor de synode van de grootste Protestantsche Kerk in Bohemen een verklaring opstelde, waarin een belijdenis van schuld en zonde gepaard werd aan een verklaring van trouw en steun aan de Tsjechische volksdemocratie, met een beroep op hetzelfde Rom. XHI^"). Tsaar Iwan de Verschrikkelijke beschouwde het als zijn plicht requiems te laten lezen voor allen, die hij ter bevestiging van zijn heerschappij liet martelen en vermoorden. Daar het er echter zoovelen waren, dat de tsaar en zijn dienaren hun namen niet konden onthouden, vermeldde de tsaar op de lijsten, die naar de kerken werden gestuurd, alleen het aantal van zijn slachtoffers, en voegde er bij: , , Hun namen kent Gij, o Heere!"^^).

Merkwaardig is, dat het volk onder de tyrannie van dezen tsaar niet in opstand kwam, maar zijn naam later nog verheerlijkte.

Deze uiterste voorbeelden zijn tevens symptomen. Juist in een dergelijk, door mystiek bezwangerd volk als het Russische moest het mogelijk zijn, een marxistische dictatuur te vestigen. Het verzet daartegen zou minder taai zijn, en men zou zich schikken naar zijn heeren. De bolshevistische revolutie slaagde in Rusland, onder aanvoering van Lenin, denzelfden m.an, van wien Lafue schreef, dat hij eens in het openbaar heeft gezegd: „Er zijn meer dan 100 millioen menschen in Rusland. Zelfs wanneer onze leerstellingen de helft daarvan zouden doen omkomen, zouden er nog genoeg overblijven om het communisme te verwezenlijken." *^) De machtsvolheid der politieke heerschers, die in Rusland door alle eeuwen heeft bestaan, is geen toeval. Ze zetelt in de valsche mystiek, in 't dusgenaamde diep religieuze gevoel, van het Russische volk.

Onder Protestanten heeft men wel eens de neiging om den strijd tusschen „Rome" en , , Moskou", die nu weer fel opleeft, eenigszins onpartijdig aan te zien. Men wenscht dan noch de overmacht van de een, noch die van de ander, en meent dus eigenlijk buiten den strijd te kunnen blijven staan. Dit is echter niet juist. Niet alleen zoolang het Russische communisme zich in zijn naakte goddeloosheid vertoont, is onpartijdigheid onmogelijk, maar dit geldt ook wanneer het regiem, zooals in Rusland sedert 1943, probeert de Ke)-; : tot een volgzaam werktuig van zijn politiek te maken.

Dit moge passen bij de orthodoxe mystiek van de Ru - • sische Kerk, maar de Europeanen zullen dan dienen te bedenken, dat de Kerken ^n het Westen niet „orthodox" zijn. Ook de Kerken van de reformatie hebben, ondanks alle tegenstellingen met Rome, bij hun aansluiting op de oude belijdenisschriften de Latijnsche redactie der Westersche Kerken overgenomen, en niet de Oostersche. Bij 't verzet dat de R. Katholieke Kerk, hoewel vervreemd van 't zuivere Evangelie, biedt tegenover de aanmatigingen der „Orthodoxie", die vanuit Moskou wordt geleid, zal zich in de practijk ook het verzet van de Kerken der Reformatie voegen, die dezen strijd als een erfenis van de middeleeuwsche Kerk snoeten aanvaarden.

Van materialisme, alle mystiek en terreur kan Europa onmogehjk iets goeds verwachten. Als het heden reeds moeilijk schijnt om tot een réveil in Europa te komen, dan zal dit later, onder diegenen onder de Europeanen, die een eventueele Russische bezetting hebben overleefd, nog moeilijker zijn. Wie dus een Europeesch herstel wil, doet verstandig daarbij alle activiteit in te spannen om te voorkomen, dat dit herstel door een Russische overweldiging oneindig veel moeilijker wordt gemaakt.

Dr A. J. VERBRUGH.


37) J. Verkuyl, De geest van communisme en kapitalisme en het Evangelie van Christus, 19.

38) A. Kuyper, Om de oude Wereldzee, I, Amsterdam, 1907, 25.

39) B. H. Sumner, Rusland, heden en verleden, vert. Th. Locher, Amsterdam, 1948, 69.

40) De Kruisbanier, Antwerpen, 25 Maart 1950.

41) B. Baptschlnsky, Gesch. van het Russische Volk, I, Zutphen, 1927, 254.

42) Bij M. van Poll, Handb. der Maatschappijleer, I, Hilversum, 1938, 279.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 17 februari 1951

De Reformatie | 8 Pagina's

Is Europeesche Federatievorming raadzaam?

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 17 februari 1951

De Reformatie | 8 Pagina's