Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De kern van onze nationale gedachte - pagina 23

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De kern van onze nationale gedachte - pagina 23

‘Het was in 1942 […] dat het bestuur van de Willem de Zwijger-Stichting, tot den historicus Dr. J.C.H. de Pater het verzoek richtte een geschrift samen te stellen over de kern van onze nationale gedachte. Het bestuur was ook destijds toen de Duitschers nog oppermachtig in ons werelddeel heerschten overtuigd, dat uiteindelijk het recht over de macht zou zegevieren en ook ons land zou herrijzen. […] De oorlog bracht ook in ons land een nadere bezinning op den inhoud van onze nationale gedachte.’

2 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het beginsel van gewetensvrijheid werd in de 17e eeuw in elk geval algemeen gehuldigd, al wilde men in de Kerk de zuiverheid der leer onverzwakt handhaven, zooals de strijd tegen de Remonstranten bewijst. Maar als de strijd voorbij is en de kruitdamp is opgetrokken, teekent een vooraanstaand Calvinist als Gijsbertus Voetius aanstonds fel protest aan tegen het verwijt, dat zijn geloofsgenooten de vrijheid van conciëntie zouden willen wegnemen en geloofsonderzoek invoeren. „Lasterlyck swetsen" noemde hij dit en de felheid van de uitdrukking bewijst, hoe hoog hem de zaak zat. Nog stelliger drukte de Gereformeerde theoloog Maresius zich uit door zijn verklaring, „dat in onze Kerken nooit goedgekeurd zijn de afgrijselijke brandstapels der Paepsche en Spaensche inquisitie, doch dat in onze Kerken altijd geloofd werd, dat geene tyrannie onverdragelijker is dan die over de gewetens heerschen wil. A.an het geweten mag geen geweld worden aangedaan, niemand mag tot het geloof worden gedwongen. Daarvoor zijn woorden noodig, doch geen geeselslagen, leeraren, maar geen beulen ; daarom dat geloof moet niet worden opgelegd, maar door overtuiging worden bijgebracht". Ook door de Calvinisten werd het erkend, dat de opheffing van de godsdienstvrijheid voor de Roomsch-Katholieken niet was geschied uit religieuze motieven, maar alleen uit Staatsbelang. ,,'t Is om haerlieder Religie eygentlijck niet, maar omdat anders den staet des landts niet en can geconserveert worden", schrijft een in dezen onverdacht getuige als Jacobus Trigland. Er heerschte in de Nederlandsche Republiek een andere rechtsorde dan in de Roomsch-Katholieke Staten of zelfs in die waar de Gereformeerde religie de alleenheerschende was geworden, zooals in Genéve zelf of in de Palts. Het werd vastgelegd door den rechtsgeleerde Dirck van Bleyswyck in zijn ,,Beschrijvinge der stadt Delft", wanneer hij zegt: „Soo hadt men daerentegen hier te lande die maxime, dat men alle wetten of dwang op 't stuck van Religie in sichselve soo verfoeylijck achtte alsof het Inquisitie waer". De groei van deze overtuiging was bevorderd door de samenwerking der Calvinisten met de Libertijnschgezinde regenten. Deze, die zich immers als bestuurders der steden voor alle leden der stadsgemeenschap verantwoordelijk gevoelden, waren alleen al- daardoor tot mildere practijken geneigd, waartoe ook hun eigen Erasmiaanschgezinde overtuiging hen noopte. Wij zien dit zoo duidelijk mogelijk bij den Amsterdamschen burgemeester Cornelis Pietersz. Hooft, den vader van den bekenden dichter, die in dezen als typisch voorbeeld van den geheelen regentenstand mag gelden. Hooft kent geen absoluut waarheidsbegrip zooals de Calvinis-

Dit artikel werd u aangeboden door: Willem de Zwijgerstichting

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 januari 1945

Reformatorische stemmen | 52 Pagina's

De kern van onze nationale gedachte - pagina 23

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 januari 1945

Reformatorische stemmen | 52 Pagina's