Isaac Da Costa's Bezwaren tegen de geest der eeuw - pagina 22

V e r l i c h t i n g , die m e n w e l t e r e c h t d e g e l o o f s b e l i j d e n i s d e r b e s c h a a f den heeft g e n o e m d

12

. W i j willen niet trachten van deze Verlich-

t i n g , o f i n h e t D u i t s A u f k l ä r u n g , e e n s c h e t s te g e v e n . S l e c h t s zij h e r i n n e r d aan de b e k e n d e u i t s p r a a k v a n de D u i t s e w i j s g e e r I m manuel

Kant

(1724-1804),

die o p d e v r a a g : wat is

Verlichting,

a n t w o o r d t : V e r l i c h t i n g is h e t u i t t r e d e n van d e m e n s uit zijn aan zich z e l f te w i j t e n o n m o n d i g h e i d . O n m o n d i g h e i d is h e t o n v e r m o g e n zich v a n zijn v e r s t a n d te b e d i e n e n z o n d e r l e i d i n g v a n i e m a n d a n d e r s . . . S a p e r e a u d e ! H e b de m o e d u te b e d i e n e n van u w e i g e n v e r s t a n d , is dus d e leus v a n de V e r l i c h t i n g . . .

H i e r v o o r is a l l e e n

v r i j h e i d vereist, en w e l d e o n s c h a d e l i j k s t e o n d e r alles w a t v r i j h e i d heet, n a m e l i j k : v a n e i g e n rede in a l l e o p z i c h t e n o p e n l i j k te m a k e n

13

gebruik

. W e l n u , d a t h e b b e n v e l e n dan o o k m e t g r o t e v r i j m o e -

d i g h e i d g e d a a n m e t h e t resultaat dat d e

mensheid

steeds

meer

" v e r l i c h t " e n " m o n d i g " w e r d , zich b e v r i j d e n d e v a n a l l e v a n buiten k o m e n d g e z a g , i n z o n d e r h e i d zich vrij m a k e n d van de autoriteit van d e B i j b e l en v a n d e c o n f e s s i e d e r k e r k e n .

Deze

Verlichting

die zich k r a c h t e n s haar i n d i v i d u a l i s t i s c h en s u b j e c t i e f u i t g a n g s p u n t in v e l e v o r m e n en g r a d a t i e s o p e n b a a r d e , b r a c h t e e n a l g e h e l e verand e r i n g in h e t g e e s t e l i j k k l i m a a t v a n o n z e W e s t e r s e w e r e l d ;

men

k a n o o k z e g g e n dat zij e e n c u l t u r e l e r e v o l u t i e b e t e k e n d e w a a r d o o r h e t a a n s c h i j n v a n de w e r e l d b l i j v e n d v e r a n d e r d w e r d . Z i j v e s t i g d e de h e e r s c h a p p i j van h e t m e n s e l i j k k e n v e r m o g e n dat z o n d e r g o d d e lijke Openbaring,

dus g e h e e l v a n de m e n s z e l f uit, d e w a a r h e i d

o v e r d e m e n s , over d e w e r e l d en o v e r G o d k a n v i n d e n . D e

rede

is d a a r t o e v o l k o m e n t o e r e i k e n d . D e z e v e r h e e r l i j k i n g v a n d e m e n -

L. W . E. Rauwenhoff, Geschiedenis v. h. Protestantisme. Derde gedeelte. Haarlem 1871, 61. 1 3 D e bekende uitspraak van Kant luidt letterlijk: Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbst verschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines andern zu bedienen. Selbst verschuldet ist diese Unmündigkeit, wenn die Ursache derselben nicht am Mangel des Verstandes, sondern der Entschlieszung und des Mutes liegt, sich seiner ohne Leitung eines andern zu bedienen. Sapere aude! Hab Mut, dich deines e i g e n e n Verstandes zu bedienen! ist also der Wahlspruch der Aufklärung, W . Lehmann, ,.Aufklärung" Zwei Aufsätze von Immanuel Kant und Moses Mendelssohn, Bielefeld u. Leipzig o.J., 4; verg. ook de grondige dissertatie van J. A. B. Jongeneel, Het redelijke geloof in Jezus Christus. Een studie over de wijsbegeerte van de Verlichting, Wageningen 1971, passim. 12

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen