De invloed van het Calvinisme op de Noord-Nederlandse landschapschilderkunst 1570-1630 - pagina 36

m e n s h e i d als v o o r h a a r g o d s d i e n s t i g e ijverde. Als zelfstandige levensrichting o n t w i k k e l d e het C a l v i n i s m e e e n eigen theologie w a a r b i j G o d niet in d e g e s c h a p e n werkelijkheid zelf w e r d g e z o c h t zoals in d e religies d e r n a t u u r v o l k e n en het p a n t h e ï s m e , w a a r b i j G o d o o k niet van het g e s c h a p e n e werd geïsoleerd zoals in d e Islam, e n waarbij tussen G o d en d e g e s c h a p e n werkelijkheid ook geen d i r e c t e g e m e e n s c h a p d o o r m i d d e l van d e Kerk zelf e n h a a r S a c r a m e n t e n , zoals R o m e leerde, werd gesteld. G o d is weliswaar h o o g b o v e n alle g e s c h a p e n werkelijkheid v e r h e v e n , m a a r o n m i d d e l l i j k e g e m e e n s c h a p is slechts m o g e l i j k d o o r G o d s Heilige Geest en d e z e g e m e e n s c h a p is g e w a a r b o r g d d o o r het leerstuk d e r praedestinatie. Wat s t a a t k u n d i g e o p v a t t i n g e n b e t r e f t is Calvijn, a n d e r s d a n L u t h e r die hierin v o l g z a m e r en conservatiever was, van m e e t af a a n o p g e k o m e n v o o r d e zelfstandigheid d e r kerk ten o p z i c h t e van d e staat, e n s t o n d h e m e v e n z e e r het b e l a n g van d e vrije ontwikkeling van w e t e n s c h a p e n k u n s t v o o r ogen. H e t feit dat elk levensterrein v o o r G o d s eer w e r d opgeëist b e t e k e n d e dat het C a l v i n i s m e actieve c u l t u u r a r b e i d v o o r s t o n d e n historisch is het d a n o o k niet o n v e r k l a a r b a a r d a t d e t e r m vooral associaties m e t v r a g e n van wijsgerige, politieke e n sociale a a r d h e e f t o p g e r o e p e n . D u i d e l i j k m o e t evenwel zijn dat alle c u l t u u r a r b e i d v o o r t k o m t uit dit e n e p r i n c i p e dat uit G o d , d o o r G o d e n tot G o d alle d i n g e n zijn, e n dat wij te m a k e n h e b b e n m e t e e n t h e o c e n t r i s c h stelsel. 34 D e z e korte typering van enkele h o o f d t r e k k e n van het C a l v i n i s m e m o g e vooreerst volstaan. Calvijn z e l f h e e f t overigens niet alle c o n s e q u e n t i e s uit d e z e b e g i n s e l e n altijd even d u i d e l i j k getrokken. H e t leven bleef in werkelijkheid o o k wel e e n s a c h t e r bij d e z e leer e n het w e z e n l i j k e b e l a n g e n d e relevantie van zijn i n z i c h t e n is aanvankelijk m a a r d o o r e e n betrekkelijk kleine g r o e p m e n s e n v e r s t a a n e n d e r h a l v e eerst geleidelijk a l g e m e e n geaccepteerd. H e t is d a n o o k o n j u i s t o m d e R e f o r m a t i e in d e N e d e r l a n d e n geheel te laten s a m e n v a l l e n m e t d e o p k o m s t en v e r b r e i d i n g van het Calvinisme. 3 5 Het Calvinisme voor en tijdens de opstand in de Nederlanden De o p l e v i n g van e e n evangelische, r e f o r m a t o r i s c h e b e w e g i n g in d e N e d e r l a n d e n d a t e e r t eigenlijk r e e d s van d e M i d d e l e e u w e n . De c o r r u p t e v e r w o r d i n g van d e Kerk werd aanvankelijk d o o r intellectuelen e n a a n h a n g e r s d e r M o d e r n e Devotie o n d e r k e n d , m a a r toch niet e r n s ü g g e n o e g b e v o n d e n o m d e Kerk te verlaten. D e z e bijbelse h u m a n i s t e n , zoals Wessel G a n s f o r t e n E r a s m u s , l e g d e n g r o t e n a d r u k o p d e m e n s e l i j k e vrijheid e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d e n w a r e n sterk ethisch gericht. M e n n o e m t d e z e g r o e p o o k wel N a t i o n a a l - G e r e f o r m e e r d e n en h u n opvattingen vindt m e n later t e r u g bij d e R e m o n s t r a n t e n , d e 'rekkelijken' of ' t o l e r a n t e n ' . H o e w e l zij v o o r b e r e i d e n d werk h e b b e n verricht, is h u n betekenis v o o r d e R e f o r m a t i e toch niet wezenlijk, d a a r zij o p kritieke

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen