De invloed van het Calvinisme op de Noord-Nederlandse landschapschilderkunst 1570-1630 - pagina 9

INLEIDING Het is een moeilijke opgave o m de invloed van religie o p b e e l d e n d e kunst concreet aan te wijzen. Alleen al o m technische redenen kan hier slechts een inleiding worden gegeven waarin een paar belangrijke accenten en hoofdlijnen worden aangeduid. Schilderkunst is een c o m p l e x e materie die d o o r v o r m en i n h o u d niet alleen het intellect m a a r ook w a a r n e m i n g en gevoel van d e m e n s aanspreekt. De registratie van d e waarneming is zelfs doorslaggevend, zodat een bewijsvoering toch altijd iets secundairs b e h o u d t . Kunsthistorici zijn het er over eens dat zich aan het begin van de 17e eeuw radicale veranderingen voltrokken in d e uitbeelding van het Nederlandse landschap. Men pleegt d e z e verandering met 'realisme' aan te duiden, m a a r men heeft tot dusver geen overtuigende verklaringsgrond van dit fenom e e n k u n n e n geven. Dit geschrift is m e d e een poging o m de beperkingen van een rationalistische wetenschap, die religieuze motieven niet als relevante gegevens erkent, als ontoereikend te ontmantelen. Vooral w a n n e e r blijkt dat het ontkennen, zelfs van de mogelijkheid, dat het Calvinisme van invloed o p het 17e eeuwse cultuurleven is geweest bepaald geen objectieve stellingn a m e is. Met de term 'Calvinisme' ligt het al niet veel eenvoudiger. Natuurlijk spreekt het vanzelf dat m e n d a a r m e e in eerste instantie de leer, d e opvattingen en d e n k b e e l d e n van Calvijn en zijn naaste geestverwanten bedoelt. Maar m e n bedoelt er ook Calvijns streven m e e naar een geesteshouding die het menselijk leven in al zijn aspecten raakt en omspant, en die bij het gezag van de Schrift d e relatie tussen God en m e n s primair stelt. Dit streven is niet tot Calvijn zelf beperkt gebleven, m a a r heeft zich wat de essenties betreft historisch verder ontwikkeld, ook al leidde dit tot niet altijd gelijkluidende conclusies o p het gebied van het cultuurleven. Ik wil in het tweede hoofdstuk van d e z e b r o c h u r e terugkomen o p een nauwkeuriger omschrijving van het Calvinisme en n u volstaan met het maken van een duidelijk onderscheid tussen het Calvinisme zoals het is ontstaan, en het Calvinisme zoals het zich heeft ontwikkeld. In mijn beschouwingen zal het steeds gaan o m het Calvinisme vóór d e intrede van de zgn. ' N a d e r e Reformatie', en vóór de ontwikkeling van het zgn. Puritanisme. Met n a m e ten aanzien van de kunst en de kunstbeoefening in het algemeen h e b b e n deze stromingen zich veel gereserveerder en ook veroordelender opgesteld. De aanduiding van het tijdvak waarin de invloed van het Calvinisme zal moeten blijken is d a n ook niet toevallig gekozen. Voor ons onderwerp is het bovendien van belang o m niet alleen stil te

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen