De invloed van het Calvinisme op de Noord-Nederlandse landschapschilderkunst 1570-1630 - pagina 10

staan bij het C a l v i n i s m e als s a m e n h a n g e n d stelsel, m a a r is vooral toegespitste a a n d a c h t n o d i g v o o r het specifieke aspect van het C a l v i n i s m e d a t m e t d e k u n s t v e r b a n d h o u d t . De vraag is n a m e l i j k of Calvijn zelf, of zijn n a a s t e g e e s t v e r w a n t e n , zich wel zo duidelijk o v e r d e k u n s t h e b b e n uitgelaten. H e t is in ieder geval een feit, dat Calvijn g e e n a f z o n d e r l i j k e v e r h a n d e l i n g over d e k u n s t of d e k u n s t b e o e f e n i n g heeft geschreven. De 'aesthetica' van Calvijn welke d o o r Léon W e n c e l i u s is s a m e n g e s t e l d is e e n c o n s t r u c t i e achteraf, w a a r b i j overigens blijkt dat Calvijns o p m e r k i n g e n d a a r o v e r v e r s p r e i d staan over d i e n s gehele oeuvre. 1 B o v e n d i e n w o r d t het zicht o p het v e r b a n d tussen het C a l v i n i s m e en d e c u l t u u r d e r N e d e r l a n d e n n o g b e m o e i l i j k t d o o r het feit dat a a n d e Calvinistische een L u t h e r s e r e f o r m a t i e is v o o r a f g e g a a n , d a t er s p r a k e is geweest van een h u m a n i s t i s c h e beweging, van e e n d o p e r s e , a n a b a p t i s t i s c h e revolutie, e n tenslotte van e e n C o n t r a - r e f o r m a t i e . H o e zal i e m a n d er in slagen o m dit f i j n m a z i g e net van over e n w e e r k r u i s e n d e lijnen te o n t r a f e l e n e n werkelijk zicht o p d e kern van d e i n g r i j p e n d e o m w e n t e l i n g e n in d e z e p e r i o d e te krijgen? H e b b e n wij wel te m a k e n m e t f e n o m e n e n die zich l e n e n v o o r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k ? Is h i e r o v e r eigenlijk wel e e n duidelijke, h e l d e r a f g e b a k e n d e e n g e f o r m u l e e r d e analyse mogelijk? De r e d e n e n dat ik toch d e z e p o g i n g wil wagen o m enigszins g r e e p te krijgen o p dit f e n o m e e n zijn drieërlei, en o o k d e z e b e h o e v e n enige toelichting. De ontkenning van Calvinistische invloed O m te b e g i n n e n is m i j bij het b e s t u d e r e n van het b r o n n e n m a t e r i a a l o p velerlei g e b i e d m e t b e t r e k k i n g tot d e 17e eeuwse c u l t u u r gebleken, dat d e g a n g b a r e en wijd v e r b r e i d e o p v a t t i n g van Geyl, H u i z i n g a , Rogier, E n n o v a n G e l d e r e n vele a n d e r e n , n a m e l i j k dat d e s c h i l d e r k u n s t van d e G o u d e n E e u w h o o g s t e n s o n d a n k s het C a l v i n i s m e heeft gebloeid, m a a r d a a r v a n z e k e r g e e n v r u c h t is geweest, e e n z i j d i g en o n h o u d b a a r is e n niet z e l d e n g e b a s e e r d blijkt te zijn o p 'religieus' g e l a d e n v o o r o n d e r s t e l l i n g e n . Geyl, die zich b e r o e p t o p Busken H u e t , is er alles a a n gelegen o m d e o r t h o d o x p r o t e s t a n t s e ' m y t h e ' van o n z e v a d e r l a n d s e geschiedenis o p te r u i m e n e n b e d o e l t d a a r b i j d e visies van Fruin en G r o e n van Prinsterer. H e t calvinisme, een geloof dat in het m a a t s c h a p p e l i j k e n s t a a t k u n d i g leven b e r g e n verzetten k o n , b o o d aan d e k u n s t g e e n v r u c h t b a a r , g e e n l e v e n w e k k e n d b e g i n s e l . . . De s c h i l d e r k u n s t die z o ' n ontzaglijke bloei b e l e e f d e , tierde in h a a r geheel m a g m e n wel zeggen o p een a n d e r e b o d e m . Als m e n n ó g e e n bewijs wilde h e b b e n , dat d e h e e r s c h a p p i j over d e geesten van d e leer d e r v o o r b e s c h i k k i n g e n d e r m e n s e l i j k e v e r d o r v e n h e i d m a a r heel o n v o l k o m e n was; dat die m a a t s c h a p p i j vol zat van levenskracht d i e zich a a n d e s y n o d e en aan d e H e i d e l b e r g s e c a t e c h i s m u s weinig stoorde; d a n heeft m e n het in d e

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen