Reformatie en tolerantie - pagina 62

het grote belang van de vrij heid van vereniging zichtbaar. Reeds i n de Franse tijd was dit recht tot m i n i m a l e proporties teruggebracht. In bij voorbeeld de Staatsregeling van 1798 was het recht van iedere burger o m met zijn medeburgers te vergaderen erkend, doch met de toevoeging 'ter onderlinge v ó ó r l i c h t i n g , ter o p w e k k i n g van vaderlandsliefde en ter naauwer verbindtenis aan de Staatsregeling', terwijl in het bijzonder de mogelijkheid van politieke associatie in vergaande mate aan banden was gelegd. Ter sanctionering van deze constitutionele bepalingen was in de beruchte artikelen 291 en 299 van de ook na de Franse tijd geldende strafwet, de zogenaamde Code Pénal, de eis neergelegd dat voor elke vereniging van meer dan t w i n t i g personen toestemming van de regering vereist was en dat bij niet-naleving van deze b e p a l i n g o n t b i n d i n g van de vereniging volgde en de bestuurders met straf werden bedreigd. 27 Deze strafrechtelijke bepalingen werden rechtstreeks toegepast o p bijeenkomsten van Afgescheidenen. In het kerkelij k conflict van de Afscheiding werd wel heel zichtbaar hoe veelzijdig en verreikend het arsenaal aan machtsmiddelen van de 'revolutionaire staat' (Groen) was. W i j k u n n e n uit deze geschiedenis een belangrijke conclusie trekken. Voor echte vrijheid en verdraagzaamheid is het niet voldoende als constitutioneel de vrijheid van godsdienst is vastgelegd, hoe belangrijk dit o p zichzelf ook is. Andere vrijheden als die van m e n i n g s u i t i n g en vereniging zijn evenzeer noodzakelijk. I n de wijze waarop de toenmalige overheid 'in het belang van de eenheid van de staat' godsdienst en kerk met repressieve middelen tegemoet is getreden liet de moderne c.q. democratische staat al iets zien van het machtspotentieel waarover zonodig beschikt kon worden en waarvan i n de twintigste eeuw de zogen a a m d e volksdemocratische staten onverhuld gebruik zijn gaan maken. Zichtbaar werd ook hoe kwetsbaar publieke goederen als vrijheid en verdraagzaamheid zijn, hoe prachtig een en ander ook constitutioneel is vastgelegd. De Franse revolutie had geleerd hoe voos de waarde en betekenis van staatsregelingen en grondwetten kan zijn. Da Costa had al geschamperd over het toverwoord 'constitutie', waarmee zijn tegenstanders altijd k w a m e n aandragen. Maar wie kon met gezag vaststellen dat grondwettelijke rechten werden misbruikt? Ten slotte zou het toch de 'kracht der bajonetten' zijn die beslist over de interpretatie van een grondwet. Er is daarom 'geen waarborg voor vrijheid en wederzijdsche rechten in een ellendig stuk papier, dat door een sterke h a n d zo ligt verscheurd wordt', aldus Da Costa. 28 Een tiental jaren later, i n 1834, liet Groen van Prinsterer zich in zijn geschrift 'Proeve over de middelen waardoor de waarheid wordt gekend en gestaafd' over ditzelfde onder-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen