Reformatie en tolerantie - pagina 64
1. Willem van Oranje..2. Het zoeken naar nieuwe verhoudingen in de 16de eeuw..3. Luther en Calvijn..4. John Locke en de Verlichting..5. Tolerantie, revolutie en democratie..6. Wat moei de staat verdragen?.
lot de r a n g e n van de groten. M a a r het m e n s e l i j k hart kent o o k een verdorven g e l i j k h e i d s z u c h t , die de zwakke ertoe aanzet te trachten de m a c h t i g e o m l a a g te halen lot het eigen niveau en w a a r d o o r m e n s e n zich ertoe k u n n e n verlagen de g e l i j k h e i d in slavernij te prefereren boven de o n g e l i j k h e i d , die met vrijheid gepaard gaat. H i j o n t k e n t niet dat naties, w a a r i n de voorwaarden aanwezig zijn voor een d e m o c r a t i s c h e o r d e n i n g , de vrijheid verachten, m a a r meent wel dat v r i j h e i d niet het eerste doel is: g e l i j k h e i d is h u n idool. 3 1 De A m e r i k a n e n g a a n er n a a r zijn zeggen v a n u i t dat in elke staat de h o o g s t e m a c h t dient voort te k o m e n uit het volk, m a a r o p het m o m e n t dat die m a c h t e e n m a a l is gevestigd, wordt er als het ware geen e n k e l e grens aan gesteld en wordt al spoedig erkend dat die h o o g s t e m a c h t het recht heeft te doen wat het zint. De Amerik a n e n h e b b e n niet het flauwste idee van b i j z o n d e r e privileges t o e g e k e n d a a n b i j voorbeeld steden, gezinnen of p e r s o n e n . De m o g e l i j k h e i d van een d i c t a t u u r van de meerderheid beangstigt h e m . 'Ik zeg niet dat t i r a n n i e k e m i s b r u i k e n o p dit m o m e n t in A m e r i k a veelvuldig v o o r k o m e n , m a a r ik b l i j f er b i j dat er geen veilige barrière tegen is o p g e w o r p e n ' . 3 2 Dat het in de p r a k t i j k alles b i j e l k a a r meevalt is volgens De T o c q u e v i l l e vooral te d a n k e n aan het feit dat v o o r de A m e r i k a n e n het c h r i s t e n d o m en de v r i j h e i d zo o n l o s m a k e l i j k met e l k a a r verbonden zijn dal zij niet in eens in staat zijn ze van e l k a a r te scheiden. M e n moet n o o i t vergeten, zo stelt h i j , dat het de godsdienst is geweest die de a n g l o - a m e r i k a a n s e samenlev i n g heeft doen g e b o r e n worden. 3 3 A b r a h a m Kuyper zal het hem later met n o g veel meer gloed nazeggen. V o l g e n s De T o c q u e v i l l e is de godsdienst van n o g meer b e l a n g in een d e m o c r a t i e dan in een (absolute) m o n a r c h i e . W a n t waar de p o l i t i e k e b a n d e n losser zijn geworden, daar moet de morele b a n d j u i s t versterkt worden. 3 4 Een k e n m e r k e n d e e i g e n s c h a p van een d e m o c r a t i e is ook het groeiende individualisme. De T o c q u e v i l l e onderscheidt dit nad r u k k e l i j k van het e g o ï s m e , dat van alle tijden is. M a a r in een democratie, waar de m a a t s c h a p p e l i j k e voorwaarden voor iedereen steeds meer g e l i j k worden, daar is sprake van een n a t u u r l i j k e o n t w i k k e l i n g naar een individualisme, w a a r i n het verantwoordelijkheidsbesef steeds meer tot uitsluitend de eigen situatie wordt beperkt en de mensen steeds meer zonder h i s t o r i s c h e banden gaan leven. In een d e m o c r a t i e worden niet a l l e e n de voorouders uit het o o g verloren, m a a r o o k het nageslacht en zelfs de tijdgenoten. De mens wordt voortdurend teruggeworpen o p zichzelf, waardoor het gevaar bestaat dal h i j ten slotte volledig is overgeleverd aan het isolement van de eigen i n n e r l i j k e o v e r t u i g i n g . Zijn analyse van de g e l i j k h e i d s p a s s i e en het toenemende i n d i v i d u a l i s m e beangstigt
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 1985
Reformatorische stemmen | 86 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 1985
Reformatorische stemmen | 86 Pagina's