Reformatie en tolerantie - pagina 57

k n o c h t h e i d a a n de g e b o d e n van G o d , die de zwakheid van de naaste ontziet en die n a a s t e geen e r g e r n i s wil geven. M a a r er is ook een geveinsde, een b e d r i e g l i j k e v e r d r a a g z a a m h e i d , en dat is er een uil o n v e r s c h i l l i g h e i d , uit vrees voor de wereld, uit m i n a c h t i n g of m i s k e n n i n g van de w a a r h e i d , uit g o d d e l o o s h e i d . ' D a a r is eene v e r d r a a g z a a m h e i d van G o d , d a a r is er eene van den Bozen. L a t e n w i j v o o r z i c h t i g zijn in de keuze! D o c h ik geloove dat de verdraagz a a m h e i d van de n e g e n t i e n d e e e u w tot de tweede soort behoort!', a l d u s Da Costa. ' 9 Als een b o m viel het b o e k j e van Da Costa m i d d e n i n de r u s t i g e h u i s k a m e r v a n de N e d e r l a n d e r die in zijn stoel zat en zijn p i j p rookte. H i j voelde zich p e r s o o n l i j k beledigd in zijn dierbaarste gevoelens van w a r e m e n s e l i j k h e i d , w e l d a d i g h e i d en liefdad i g h e i d , a l d u s de geschiedschrijfster van 'Het Réveil in N e d e r l a n d ' E l i s a b e t h Kluit. 1 0 N u h a d Da Costa in zijn g e p a s s i o n e e r d h e i d en heilige v e r o n t w a a r d i g i n g ook veel o n r i j p s a a n het p a p i e r toevert r o u w d , m a a r zijn o n t m a s k e r i n g van de s c h i j n v e r d r a a g z a a m h e i d van zijn tijd was een raak schot geweest. De strijd o p kerkelijk terrein in de A f s c h e i d i n g en o p politiek terrein in de schoolstrijd zou d a a r v a n later de voor iedereen zichtbare bewijzen vormen. Wij b e h o e v e n i n t u s s e n de u i t b a r s t i n g van Da Costa o p dit p u n t niet als typisch n e g e n t i e n d e eeuws af te doen. Zijn scherpe o n t m a s k e r i n g van alle s c h i j n v e r d r a a g z a a m h e i d , niet alleen o p politiek terrein, m a a r misschien n o g meer o p het kerkelijk terrein, is van blijvende betekenis. T e l k e n s als de geest der eeuw, zeker als deze is overgoten met een christelijk sausje, m e n s e n geestelijk doet i n d o m m e l e n en h e n de eis van d o o r g a a n d e r e f o r m a t i e doet vergeten, k u n n e n de felle w o o r d e n van Da Costa als een heilzame schok werken. Keren w i j weer t e r u g n a a r het terrein van staat en p o l i t i e k . G r o e n besteed in 'Ongeloof en revolutie' veel a a n d a c h t aan de leer van Rousseau. Uitgebreid citeert h i j uit Du C o n t r a t S o c i a l . En alvorens h i j zich g a a t b e z i g h o u d e n met een b e s c h r i j v i n g van de Franse revolutie vat h i j de c o n s e q u e n t i e s van de d o o r Rousseau g e p r o p a geerde leer van de revolutie s a m e n . De logische politieke conseq u e n t i e van die leer is n a a r het oordeel van G r o e n het a b s o l u t i s m e van de r e v o l u t i o n a i r e staat. De staat die o n d e e l b a a r is, geen machten tegenover zich aanvaardt, zich met alles bemoeit en principieel atheïstisch is. En a a n de h a n d van de ' C a t e c h i s m u s der Verlichting' n a m e l i j k de V e r k l a r i n g van de rechten van de m e n s en de b u r g e r toont h i j aan h o e dit a b s o l u t i s m e elke individuele vrijheid vernietigt. ' H e t b e w i n d verneemt niet m a a r m a a k t bekend wat de Algem e n e Wil voorschrijft'. 1 1 De n a t u u r l i j k e rechten, de vrijheden van e i g e n d o m , d r u k p e r s e n godsdienst worden o p p a p i e r erkend, m a a r worden i n d e politieke p r a k t i j k t e r u g g e n o m e n door de b e p a l i n g dat

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen