Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 6

I B E S T A A N D E B E E L D E N EN N I E U W E V R A G E N In 'het e e u w j a a r der F r a n s c h e R e v o l u t i e ' o p v r i j d a g m o r g e n 3 mei 1889, o p e n d e dr.A. Kuyper de tiende D e p u t e n v e r g a d e r i n g van de A n t i - R e v o l u t i o n a i r e P a r t i j met een rede, getiteld Niet de Vrijheidsboom, maar het Kruis. Zijn meer d a n 600 toehoorders vergastte h i j o p een rhetorisch fraai verhaal vol dialectische w e n d i n g e n . Lofzanger van de wereld van voor de Revolutie, het Ancien R é g i m e wilde Kuyper beslist niet heten: 'het G o d s g e r i c h t van 1789' h a d d a a r a a n terecht het oordeel v o l t r o k k e n . M a a r deze e r k e n n i n g betek e n d e geen v e r h e e r l i j k i n g van de Revolutie, hield Kuyper zijn p u b l i e k voor, w a n t : ' H o e d t u ... dat ge n o o i t den geesel roemt, o m d a t G o d h e m gebruikte'. De Franse Revolutie h a d geen vrijheid gebracht. H a a r 'drijvende beginsel' was i m m e r s het 'Ni Dieu Ni Maître' en ' T e g e n o v e r dien b e d r i e g e l i j k e n V r i j h e i d s b o o m staat G o l g o t h a ' s Kruis'. De C h r i s t e n poneert ' T e g e n de Revolutie, het Evangelie!' 1 Die r o e p s t e m was, a l d u s Kuyper, door de kerk in de 18e eeuw niet verstaan, d a a r 'voor het v u r i g g e l o o f . . . het laffe r a t i o n a lisme in p l a a t s (was) g e k o m e n ' . Alleen Bilderdijk d u r f d e zijn stem 'voor de rechten G o d s ' te verheffen, later gevolgd door het Réveil, Da Costa, G r o e n van Prinsterer. Allengs o n t w a a k t e d a a r d o o r 'het C a l v i n i s t i s c h , dat is het n a t i o n a a l leven van ons volk weer' en werd het a n t i - r e v o l u t i o n a i r beginsel beter verstaan: 'De vruchten van den v r i j h e i d s b o o m zijn g i f t i g b e v o n d e n ' . D a a r o m : ' O n s en onze kinderen a a n g a a n d e , wij zullen voor geen a f g o d der F r a n s c h e revolutie meer knielen...' Kuypers rede bevat alle e l e m e n t e n die het oordeel van de negentiende-eeuwse gereformeerde o r t h o d o x i e over de o n t w i k k e l i n g e n in de late 18e eeuw k e n m e r k e n . Men kan er zonder moeite de b i j b e h o rende passages uit het werk van G r o e n van Prinsterer, de g r o n d legger van de a n t i r e v o l u t i o n a i r e b e w e g i n g in N e d e r l a n d en de b e l a n g r i j k s t e vertolker van die geschiedvisie, bij p l a a t s e n . 2 De E u r o p e s e s a m e n l e v i n g o n d e r g i n g in de late 18e e e u w een revolut i o n a i r e o m w e n t e l i n g . Oorzaak en beginsel daarvan, een uit ongeloof v o o r t k o m e n d e o m k e r i n g van o p v a t t i n g e n , waren één: het Patriotse streven in N e d e r l a n d van voor 1787 en de Bataafse o m w e n t e l i n g van 1795 werden er evenzeer d o o r g e d r a g e n als de Franse R e v o l u t i e van 1789 ( v a n d a a r ook Kuypers moeiteloze o v e r g a n g van het gebeuren in F r a n k r i j k n a a r de Nederlandse situatie). Hoewel -zo goed als in F r a n k r i j k - staat en s a m e n l e v i n g in N e d e r l a n d niet zonder gebreken w a r e n (de o m w e n t e l i n g r u i m d e veel dood h o u t 3 ) betekende 1795 een heilloze breuk met de historie. Het PatriotsBataafse streven m i s k e n d e de aard van de Nederlandse natie en het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen