Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 9

zoals dc b i n n e n - en b u i t e n l a n d s e politiek, kerk en geloofsleven, o n d e r w i j s en l e t t e r k u n d e . 1 8 B o v e n d i e n viel de ' o p r e g t h e i d , eerlijkheid, goede t r o u w ' van velen niet te o n t k e n n e n , de a f s c h u w van alles w a t als b e l e m m e r e n d of vertragend k o n w o r d e n b e s c h o u w d was bij zoveel idealisme niet v r e e m d . 1 9 Naast een p r i j z e n s w a a r d i g e inzet en goed k l i n k e n d e voorstellen ter v e r b e t e r i n g van terecht a a n de kaak gestelde m i s s t a n d e n zag G r o e n een derde verklaringselem e n t voor het succes van de dwaalleer en het o n t b r e k e n van een a n t i r e v o l u t i o n a i r e c o n t r a b e w e g i n g in het zwakke g e h a l t e van de t e g e n p a r t i j . T e g e n o v e r ' g e l o o f s k r a c h t ... bij d e n o m w e n t e l i n g s g e zinde' s t o n d i m m e r s slechts ' g e h e c h t h e i d a a n het t r a d i t i o n e l e , te dikwerf enkel o m d a t het t r a d i t i o n e e l was', en o o k ' b e h o e d z a m e w e i f e l i n g ' die a a n de ' a n g s t v a l l i g h e i d van het e i g e n b e l a n g ' g e l i j k gesteld k a n w o r d e n . - 0 'Tezeer k l e m d e m e n zich vast a a n ziellooze en versletene v o r m e n , terwijl m e n het levensbeginsel, zoo niet p r i j s gaf, a l t h a n s weifelend v o o r s t o n d . A l d u s werd v e r j e u g d i g i n g van w a t verouderd, h e r l e v i n g van w a t verstorven, h a n d h a v i n g van wat o n d r a g e l i j k was g e w o r d e n , o n d e n k b a a r ' . 2 1 O v e r d u i d e l i j k teleurgesteld t o o n d e G r o e n zich o o k in de p o l i t i e k e l e i d i n g van de ' p r i n s g e z i n d e of conservatieve p a r t i j ' . H a a r kenm e r k e n w a r e n ' e i g e n b e l a n g , o n d e r l i n g e n a i j v e r en tweedragt, vadzige f l a a u w h e r t i g h e i d v o o r a l ' . 2 2 D a a r m e e w a r e n de kansen o p een m o b i l i s e r i n g van de traditioneel O r a n g i s t i s c h e b e v o l k i n g s g r o e p e n verkeken, w a n t ook p r i n s W i l l e m V - een v e r s t a n d i g m a a r niet m i n d e r z a c h t m o e d i g en l i j d z a a m m a n - k l a a g d e en protesteerde wel, m a a r bezat e v e n m i n de gave o m zijn a a n h a n g 'bijeen te h o u d e n , te leiden, met b e w u s t z i j n van h a a r regt en van h a a r kracht te bezielen'. Er is sinds G r o e n van P r i n s t e r e r zijn beeld van de N e d e r l a n d s e V e r l i c h t i n g , de R e v o l u t i e van de P a t r i o t t e n en de Bataafse O m w e n teling o n t w i e r p en Kuyper m e d e met b e h u l p d a a r v a n de n e g e n t i e n de-eeuwse o r t h o d o x i e p r o b e e r d e te sturen en bezielen, i n m i d d e l s alweer meer d a n een eeuw verlopen. Een eeuw vol o n t w i k k e l i n g e n die de j u i s t h e i d van h u n analyse lijken te bevestigen: o n t k e r k e l i j k i n g en o n t k e r s t e n i n g , m a t e r i a l i s m e en i n d i v i d u a l i s m e voeren de b o v e n t o o n ; o n g e l o o f s f i l o s o f i e ë n en ideologische stelsels zijn ten troon verheven en h e b b e n geleid tot p e r i o d e n van g r u w e l i j k e o n d e r d r u k k i n g , vervolging en strijd; zelfs de laatste restanten van het christelijke erfgoed lijken soms in gevaar. T i j d s v e r l o o p en historische o n t w i k k e l i n g veroorzaken anderzijds ook g r o e i e n d e distantie. Meer recente gebeurtenissen en ervaringen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen