Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 36

kerk o n w e e r s p r o k e n . 1 4 1 H e t protest richtte zich niet o p het beginsel, m a a r o p de p r a k t i s c h e gevolgen d a a r v a n . O o k valt op, dat de G e r e f o r m e e r d e kerk de h a a r o p g e d r o n g e n vrijheid niet gebruikte voor b e r a a d s l a g i n g in n a t i o n a a l - s y n o d a a l verband. H e t w a r e n g r o e p j e s kerkleden of p r e d i k a n t e n die zich o p acties b e z o n n e n en ze o n d e r n a m e n , niet de meerdere kerkelij ke vergaderingen. E n ook die acties w a r e n defensief, gericht o p b e p e r k i n g van n a d e l i g e gevolgen van de m a a t r e g e l e n van de staat. 1 4 2 Feitelijk was n a 1795 sprake van het o n t b r e k e n van een c o n t r a r e v o l u t i o n a i r e beweging, van algem e n e b e r u s t i n g in de o m w e n t e l i n g en a a n v a a r d i n g van h a a r gevolgen. Dit gold o o k voor die g e r e f o r m e e r d e n die in de j a r e n 1780-1787 zich p r i n c i p i e e l en p r a k t i s c h d u i d e l i j k tegen de Patriotten h a d d e n gekeerd. Wat k a n ter v e r k l a r i n g d a a r v a n w o r d e n aangevoerd? In de eerste plaats k a n e r o p gewezen worden dat het n i e u w e b e w i n d , g e s t e u n d d o o r Franse troepen, stevig in het zadel zat en verzet ertegen zinloos en niet zonder gevaar leek. H i e r b i j moet ook de i n t e r n a t i o n a l e context verrekend w o r d e n , die een steeds sterkere p o s i t i e van het r e v o l u t i o n a i r e F r a n k r i j k liet zien (in 1801 leidde een en a n d e r zoals bekend tot a a n v a a r d i n g van de s t a n d van zaken d o o r de v o o r m a l i g e s t a d h o u d e r , die zijn v o l g e l i n g e n t o e s t e m m i n g gaf f u n c t i e s o n d e r de n i e u w e c o n s t i t u t i e te a a n v a a r d e n ) . H e t n i e u w e b e w i n d trad b o v e n d i e n over het a l g e m e e n g e m a t i g d op. N o n verbaal radicalisme kreeg w e i n i g kansen. De betiteling ' F l u w e l e n R e v o l u t i e ' was niet o n j u i s t - zeker niet als m e n h a a r vergeleek met het geweld en de terreur w a a r m e e de v e s t i g i n g van de n i e u w e o r d e in v o o r g a a n d e j a r e n in F r a n k r i j k g e p a a r d was g e g a a n . Politieke tegenstellingen, b e s t u u r l i j k e decentralisatie en gebrekkige bureaucratische efficiëntie k o n d e n plaatselijk b o v e n d i e n invloed en effect van het n i e u w e beleid n o g a l doen verschillen. In 1795 afgezette O r a n g i s t i s c h e d o m i n e e s bijvoorbeeld v o n d e n soms elders een n i e u w e s t a n d p l a a t s en van bezwaren tegen de eed werd o p tal van plaatsen geen halszaak g e m a a k t : p r e d i k a n t e n die verklaarden er slechts een belofte van o n d e r w e r p i n g a a n het zittend b e s t u u r in te zien werd niets in de w e g gelegd. 1 4 3 Van s o m m i g e gevolgen van de o m w e n t e l i n g k u n n e n de achttiende-eeuwse Nederlanders bovendien niet erg vreemd o p g e k e k e n h e b b e n . Maatregelen tegen politieke tegenstanders, het o n t s l a a n van a m b t e n a r e n en het b e n o e m e n van p a r t i j g a n g e r s van het n i e u w e b e w i n d w a r e n bekende gebruiken. H e t w a r e n de i n g r e d i ë n t e n van een soort 'spoils system', die ook o p de m a c h t s w i s s e l i n g e n van 1747-1748 en 1787-1788 gevolgd waren. F u n d a m e n t e e l voor het verstaan van de reacties o p de o m w e n t e l i n g

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen