Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 25

IV O M W E N T E L I N G O o k o p o f f i c i ë l e k e r k e l i j k e vergaderingen was in de j a r e n 1780 de invloed van de p o l i t i e k e t e g e n s t e l l i n g e n m i n of meer d u i d e l i j k voelbaar. B e h a l v e het optreden van u i t g e s p r o k e n Patriots- o f P r i n s g e z i n d e a m b t s d r a g e r s m o e t vooral het b e r o e p i n g s w e r k (in die tijden van c o l l a t i e - en a p p r o b a t i e r e c h t toch al snel v o o r w e r p van intriges en o n e n i g h e i d ) her en der s p a n n i n g e n veroorzaakt hebb e n . E n wat v o o r v o o r s t e l l i n g m o e t m e n zich m a k e n van de c o l l e g i a l i t e i t in een kerkeraad als die van R o t t e r d a m , waarvan naast u i t g e s p r o k e n O r a n g i s t e n als Petrus Hofstede en J a n S c h a r p o o k een van o n r e c h t z i n n i g h e i d a a n g e k l a a g d e P a t r i o t als J . J . Ie S a g e ten B r o e k deel u i t m a a k t e ? 8 3 D o m i n e e ten B r o e k uit de W a f e l l a a n heeft een gebed voor de Keezen gedaan. Straatlied, spotprent en p a m f l e t kenden w e i n i g b e p e r k i n g e n en o o k de p o l i t i e k e pers pakte tegenstanders zonder t e r u g h o u d i n g . Ze s c h u w d e b o u l e v a r d j o e r n a l i s t i e k n o c h k a r a k t e r m o o r d ; het predik a n t s c h a p van de slachtoffers v o r m d e d a a r b i j eerder een prikkel dan een rem ter o n t h u l l i n g van de s c h a n d e l i j k e w e r k e l i j k h e i d achter de eerbiedwaardige pretenties van het a m b t . 8 4 Gereformeerde predikanten die h u n Patriotse s y m p a t h i e ë n niet o n d e r stoelen of b a n k e n hadden gestoken, moesten dat b i j de contrarevolutie van 1787 d i k w i j l s met m o l e s t a a n h u n p e r s o o n en vooral goed betalen. S o m m i g e n waren b i j de n a d e r i n g van de Pruisen naar veiliger g e a c h t e oorden gevlucht, b i n n e n of b u i t e n de R e p u b l i e k . Zij legden h u n a m b t neer o f werden ervan vervallen verklaard; de kerkelijke procedures liepen in enkele gevallen door tot in de j a r e n ' 9 0 . 8 5 E n k e l e n vonden een nieuwe g e m e e n t e , o n d e r de Patriotse b a l l i n g e n in de Z u i d e l i j k e Nederlanden en F r a n k r i j k of ergens achteraf in de R e p u b l i e k ; anderen vingen nieuwe bezigheden a a n . 8 6 H i e r en daar keerden na 1787 kerkeraadsmeerderheden zich tegen P a t r i o t s e medeleden. In Delft zegden de d i a k e n e n twee c o l l e g a e de s a m e n w e r k i n g o p . E é n legde o p h u n verzoek zijn a m b t neer, de andere werd het o n t n o m e n ; beiden werden van het A v o n d m a a l a f g e h o u d e n . 8 7 Niet zelden was het de w e r e l d l i j k e overheid die o p t u c h t m a a t r e g e l e n tegen p o l i t i e k e veroordeelden a a n d r o n g ; ook in andere gevallen leverden kerkeraden d o o r preadvies bij stadsbesturen te vragen h u n eigen verantwoordelijkheden in feite uit a a n de o v e r h e i d . 8 8 K e n m e r k e n d is het gebeuren in A m s t e r d a m , w a a r burgemeesteren de kerkeraad d w o n g e n de candidatenlijsten voor o u d e r l i n g e n en d i a k e n e n te zuiveren. Actieve p a r t i c i p a t i e in Pa-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen