Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 12

II E E N V E R D E E L D E V O L K S K E R K De Orangistische R o t t e r d a m s e gereformeerde p r e d i k a n t J a n S c h a r p stelde i n een b i d d a g s p r e e k in 1787 dat de Patriotse vrijcorpsen ' b i j n a overal voor zeeven achtste deelen bestonden uit dissentiëerende Geloofsbeleiders'. 3 ^ Die neiging, de Patriotten vooral onder de n i e t - g e r e f o r m e e r d e n te zoeken, valt toen en later b i j velen te constateren. Ze is b e g r i j p e l i j k o m d a t protestantse dissenters (Doopsgezinden en R e m o n s t r a n t e n ) i n d e r d a a d v e r h o u d i n g s g e w i j s over het a l g e m e e n sterk v e r t e g e n w o o r d i g d w a r e n in Patriotse g r o e p e n en acties. 3 3 Ze leidt echter al te g e m a k k e l i j k tot scheve b e e l d v o r m i n g . W a n i in a b s o l u t e zin v o r m d e n de g e r e f o r m e e r d e n feitelijk overal de m e e r d e r h e i d van h e n die o p een of andere m a n i e r in Patriotse acties participeerden. Dat meerderheidsaandeel van gereformeerden in de P a t r i o t t e n b e w e g i n g lijkt gereflecteerd te w o r d e n in de geringe bereidheid in Patriotse k r i n g g e d u r e n d e de jaren 1780-1787 tot volledige g e l i j k s t e l l i n g wat betreft p o l i t i e k - b e s t u u r l i j k e rechten van de dissenters aan de gereformeerden en in de her en der aanw i j s b a r e a n t i p a p i s t i s c h e gevoelens 3 4 . Dat b i j Patriotse acties relatief veel g e r e f o r m e e r d e n b e t r o k k e n waren, zegt slechts w e i n i g over de o m v a n g van de Patriotse gezindheid o n d e r de g e r e f o r m e e r d e n als geheel. Het l i d m a a t s c h a p van de v r i j c o r p s e n was beperkt, evenals de d e e l n a m e a a n clubs of de ondert e k e n i n g van rekesten. De variëteit a a n o p v a t t i n g e n en doelstell i n g e n die s c h u i l g a a t o n d e r de term P a t r i o t t e n b e w e g i n g en de d i k w i j l s specifieke, lokale a c h t e r g r o n d e n van allerlei acties m a k e n het b o v e n d i e n m o e i l i j k met het generaliserende etiket Patriots te werken. Niet iedere kritiek of elk voorstel tot v e r a n d e r i n g stempelde zondermeer tot Patriot. O o k J a n S c h a r p erkende dat in 't begin de Patriotse geschriften in alles geen o n g e l i j k h a d d e n , dat is te zeggen, m e n heeft in de daad het een en ander doen o p m e r k e n , dat beter wezen k o n , dat veranderd diende w o r d e n . 3 5 Dit m a a k t het i n d e r d a a d m o e i l i j k , elke ' P a t r i o t ' a u t o m a t i s c h tot de meer 'vrijzinnige' gereformeerden te rekenen, m a a r betekent overigens niet dat godsdienstig-theologische verschillen dus irrelevant waren.36 O v e r i g e n s lijkt teveel over het h o o f d gezien te w o r d e n , dat velen o m allerlei redenen geen kleur k o n d e n of wilden bekennen. J u i s t o n d e r de kerkelijke v o o r m a n n e n lijkt de o p v a t t i n g o p g a n g g e m a a k t te h e b b e n dat de kerk niet in de actuele p o l i t i e k betrokken moest raken, dat de k e r k m e n s e n zich beter d a a r v a n afzijdig k o n d e n h o u d e n . Aan die o p v a t t i n g k o n d e n verschillende gedachten ten g r o n d s l a g liggen. P r a g m a t i s c h e a r g u m e n t e n bijvoorbeeld, zoals

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen