Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 38
1. Bestaande beelden en nieuwe vragen...2. Een verdeelde volkskerk...3. Antithese en overeenstemming...4. Omwenteling...5. Berusting en aanvaarding...
b i n n e n de G e r e f o r m e e r d e kerk. Als officiële p u b l i e k e kerk en feitelijke volkskerk k e n d e die t r o u w e n s een traditie van het geven van m o r e l e l e i d i n g a a n de n a t i o n a l e g e m e e n s c h a p . H o e dit in de veranderende o m s t a n d i g h e d e n vorm te geven? De v o o r m a l i g e s t a d h o u d e r W i l l e m V, die in 1783 diverse P a t r i o t t e n g e t e r g d h a d m e t een voorstel tot strikte n a l e v i n g van de o u d e b e p a l i n g e n tegen het bekleden van p u b l i e k e a m b t e n door nietg e r e f o r m e e r d e n , 1 4 5 bleek in 1797 n o g steeds v o o r s t a n d e r van een heersende, p u b l i e k e k e r k . 1 4 6 H i j stond d a a r i n vermoedelijk vrij alleen, de i n m i d d e l s d o o r g e v o e r d e s c h e i d i n g van kerk en staat was wat dat betreft a a n v a a r d . M a a r de d a a r a a n g e k o p p e l d e beoogde b e ë i n d i g i n g van de financiële steun a a n de kerk riep n a a r we zagen wel breed g e r e f o r m e e r d protest op. H e t zal u i t e r a a r d n i e m a n d zijn o n t g a a n dat ook een deel van de N a t i o n a l e V e r g a d e r i n g het met een dergelijk besluit o n e e n s was. Protesteren o p dit p u n t behoefde niet voort te k o m e n uit algehele a f w i j z i n g van geest en gevolgen van de revolutie. Men k o n , zo leert de h i e r v o o r weergegeven discussie over de v e r h o u d i n g van kerk en staat, o v e r t u i g d v o o r s t a n d e r zijn van de o m w e n t e l i n g , de rechten van de m e n s en de gelijke b e h a n d e l i n g van alle b u r g e r s en toch c o n t i n u e r i n g van staatszorg o p godsdienstig terrein voorstaan. De sociaal-culturele betekenis van de kerk als b e l a n g r i j k e factor in de v o r m g e v i n g van de diverse s u b c u l t u r e n in de t o e n m a l i g e gesegmenteerde N e d e r l a n d s e s a m e n l e v i n g k o n daarbij n o g extra k r a c h t bijzetten a a n het verlangen tot h a n d h a v i n g van zekere e l e m e n t e n u i t de traditionele f u n c t i e van de Gereformeerde kerk. Verlicht d e n k e n over de taak van de kerk als zedelijke opvoedster betekende b o v e n d i e n niet een a u t o m a t i s c h afscheid van het eigene van de Gereformeerde kerk ten g u n s t e van al d a n niet institutioneel gerealiseerde 'eenheid boven geloofsverdeeldheid'. Een uit R e m o n s t r a n t s e k r i n g a f k o m s t i g voorstel tot kerkelijk eenheidsstreven uit 1796 h a d geen s c h i j n van k a n s . 1 4 7 De Patriotse b a l l i n g e n uit het v o o r g a a n d e d e c e n n i u m h a d d e n zich niet overal over de confessionele grenzen heen in ' o e c u m e n i s c h e ' v l u c h t e l i n g e n g e m e e n t e n willen o r g a n i s e r e n 1 4 8 en de ene Bataafse r e v o l u t i o n a i r (S.I. Wiselius) b e s t e m p e l d e de a n d e r e (P.L. van de Kasteele) als ' f a n a t i e k c a l v i n i s t ' . 1 4 9 Dat oordeel moet wel g e g r o n d zijn o p Van de Kasteele's in de N a t i o n a l e V e r g a d e r i n g d u i d e l i j k gebleken moeite met de a a n t a s t i n g van de financiële b a n d tussen Gereformeerde kerk en Bataafse staat. Van de Kasteele n a m een actief aandeel in de v o r m g e v i n g van de n i e u w e s a m e n l e v i n g na de o m w e n t e l i n g die h i j als een geschenk van G o d beschouwde. H e t geloof in G o d s leiding van de geschiede-
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 1991
Reformatorische stemmen | 52 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 1991
Reformatorische stemmen | 52 Pagina's