Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 26

triotse acties en o r g a n i s a t i e s diende i m m e r s b e s c h o u w d te worden als het a a n r i c h t e n van m u i t e r i j en o p r o e r tegen het wereldlijk gezag, wat volgens het A v o n d m a a l s f o r m u l i e r reden tot c e n s u u r en o n t z e t t i n g uit het a m b t was. Burgemeesteren kregen h u n zin. 8 9 Inschikkelijk t o o n d e n zich ook vrijwel overal p r e d i k a n t e n en kerkeraadsleden ten aanzien van de in 1788 gevergde eed van t r o u w aan de herstelde constitutie en regeringsvorm. De o m w e n t e l i n g van 1795 o p e n d e u i t e r a a r d de weg n a a r eer- en a m b t s h e r s t e l voor wie o m Patriotse gezindheid in 1787 en volgende j a r e n b u i t e n spel waren gezet. O o k nu ging, als in 1787, het initiatief uit van de overheid. Zij legde n a l a t i n g van de voorbede voor de P r i n s o p en eiste herstel van in 1787 afgezette p r e d i k a n t e n en kerkeraadsleden; 'politieke reflexien en discoursen' vanaf de kansel w e r d e n verboden, evenals het zingen van o n g e p a s t e p s a l m e n . In A m s t e r d a m liet slechts een lid van de kerkeraad, ds. B. van der Feen, hiertegen protest a a n t e k e n e n . 9 0 In Nieuwerkerk aan de IJssel gaf de p r e d i k a n t ' d u i d e l i j k b l i j k e n van A n t i - R e v o l u t i o n a i r e p o g i n g e n ' , o n d e r meer d o o r in een preek 'de v l u g t van zijnen D a v i d zoo (af te malen), dat een o p l e t t e n d h o o r d e r alleen den n a a m behoefde te v e r a n d e r e n ' - het kostte h e m zijn positie. 9 1 O o k stonden in 1795 in allerlei plaatsen de a m b t s d r a g e r s v e r k i e z i n g e n in het teken van de o m w e n t e l i n g ; o n d e r n i e u w e politieke v e r h o u d i n g e n werd d a a r b i j de o u d e v e r b o n d e n h e i d van kerk en staat g e c o n t i n u e e r d . In W o e r d e n eiste de m u n i c i p a l i t e i t het aftreden van de kerkeraad. 9 2 In Delft legde de kerkeraad de c a n d i d a t e n voor a a n het C o m i t é van Algemeen Welzijn, dat na een rekest van een a a n t a l gemeenteleden zelf een g e m e e n t e v e r g a d e r i n g belegde en er talstelling en verkiezingen door de m a n s l i d m a t e n regelde. 9 3 Elders waren het de kerkeraden zelf die het initiatief n a m e n het tot d a n tot de kleine k r i n g van (oud)kerkeraadsleden beperkte kiesrecht voor n i e u w e kerkelijke a m b t s d r a g e r s tot alle m a n s l i d m a t e n uit te breiden; die h a d d e n niet overal behoefte aan deze democratische n i e u w i g h e i d . 9 4 Was de Restauratie van 1787 g e p a a r d g e g a a n met molestatie van e i g e n d o m m e n van Patriotten, in 1795 richtte het geweld zich vooral tegen aristocratische s y m b o l e n , bijvoorbeeld o p g r a f m o n u m e n t e n in k e r k g e b o u w e n . Molest van bezittingen van v o o r a a n s t a a n d e leden van het v o o r m a l i g b e w i n d o n t b r a k niet geheel. 9 5 In Hilvers u m , w a a r de g e r e f o r m e e r d e n n o g geen derde van de b e v o l k i n g u i t m a a k t e n , stelden de slachtoffers dat het tegen h e n u i t g e r i c h t e geweld uit anti-gereformeerde motieven v o o r t k w a m . H e t werd door de m u n i c i p a l i t e i t o n t k e n d : ze h a d d e n het aan h u n politieke posities van voorheen te wijten. 9 ^ Evenals elders hadden in dat n i e u w e Hilversumse bestuurscollege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen