Marnix van St. Aldegonde: 'Tolk der bybeltaal'; Kerklied en kerk bij Marnix - pagina 52
1. Inleiding...2. Leven en werk in vogelvlucht. - Het Wilhelmus en het recht van verzet - Antwerpen - West-Souburg...3. Marnix en de kerk...4. Marnix en het kerklied: psalmberijming. - De berijming van Utenhove - De berijming van Datheen - Marnix' psalmberijming: drie edities...5. Marnix en het kerklied: Schriftuurlijke Lofzangen...
Brunst [smacht] n a w a t e r b e k e n koel: In d e tweede regel van D a t h e e n gaat het m e t e e n fout: h e t melodische p a t r o o n vraagt a c c e n t e n of laat a c c e n t e n toe in d e eerste, d e r d e , vijfde en zevende lettergreep. In b e e l d gebracht: Dat versché watér b e g h é é r t . Een i e d e r kan c o n s t a t e r e n dat zo'n a c c e n t o p 'versche' e n 'water' niet kan, o m d a t h e t w o o r d a c c e n t nu e e n m a a l o p d e eerste syllabe ligt: 'vérsche' e n 'water'. W o o r d en toon botsen e n in dit opzicht h e e f t D a t h e e n veel e n zwaar g e z o n d i g d . Woord- e n m e l o d i e a c c e n t e n vallen bij Marnix wel samen: Brunst n a waterbéken kóel. De f r e q u e n t v o o r k o m e n d e botsingen bij D a t h e e n - ze l o p e n in d e d u i z e n d e n ! - m a a k t e n zijn b e r i j m i n g moeilijk ritmisch te zingen e n dit is e e n belangrijke factor geweest dat in d e l o o p van d e zeventiende eeuw d e ritmische g e m e e n t e z a n g werd vervangen d o o r d e isoritmische, h e t 'zingen o p hele n o t e n ' . M o d e r n e o p n a m e n o p CD lever e n n o g e e n s e e n extra bewijs voor M a r n i x ' kwaliteiten: zijn psalmen zijn z o n d e r enige m o e i t e ritmisch te zingen, ze v e r t o n e n e e n voortreffelijke e e n h e i d van w o o r d e n t o o n . ' ' De elisie (uitstoting) van d e 'e' in 'Ghlyck' is overigens niet fraai: d e b e r i j m i n g van 1580 kan n o g aanzienlijk verbeterd worden. In d e d e r d e plaats h a d Marnix taalkundige bezwaren. D a t h e e n s zinnen l o p e n n o g a l e e n s m o e i z a a m , o n n a t u u r l i j k , ze s t r o m p e l e n te vaak. Daarnaast zijn z'n verzen niet vrij van Franse of F r a n s - a a n d o e n d e woorden. In d e tweede helft van d e zestiende eeuw k o m t - als uiting van het groeie n d e nationalisme - d e trots o p d e eigen taal op. L e t t e r k u n d i g e n zoals Spieghel en C o o r n h e r t gaan b o u w e n aan e e n a l g e m e e n N e d e r l a n d s - er wordt gediscussieerd over spelling, d e eerste grammatica's verschijnen - dat d e vergelijking m e t d e klassieke talen kan d o o r s t a a n en dat vrij is van v r e e m d e s m e t t e n . Dat laatste streven n o e m e n we purisme. Marnix' opvattingen sluiten daarbij aan. Hij h e e f t niet alleen s t o p w o o r d e n willen vermijd e n , m a a r ook zoveel mogelijk 'alle g e s c h u y m d e [ g e r o o f d e ] e n d e v r e e m d e w o o r d e n , uyt a n d e r e talen o n t l e e n t ' . Direct m o e t hier gezegd worden dat dit streven van Marnix ook een keerzijde heeft: o m ' g e s c h u y m d e ' w o o r d e n te v e r m i j d e n moest hij nogal eens terugvallen o p v e r o u d e r d e en ongewon e N e d e r l a n d s e w o o r d e n (zoals ' B r u n s t ' in d e hiervoor geciteerde regels uit Psalm 42). Tot d e taalkundige bezwaren b e h o o r t ook e e n voor Marnix zwaarwegende kwestie: het a a n s p r e k e n van G o d m e t 'Gij' of 'Du'. D a t h e e n spreekt G o d m e t Gij aan e n dat is voor Marnix onaanvaardbaar. In het m i d d e l n e d e r -
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1998
Reformatorische stemmen | 84 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1998
Reformatorische stemmen | 84 Pagina's