Vrij of gedwongen?; Erasmus, Luther en Augustinus over de vrije wilskeuze - pagina 43

d o e n als G o d h e m d a a r t o e d e kracht van d e g e n a d e gaf. 3 5 A u g u s t i n u s ' lievelingsteksten in dit v e r b a n d waren: Zonder Mij kunt gij niets doen (Joh. 1 5 : 5 ) , Wat hebt gij, dat gij niet ontvangen hebt? (1 Kor. 4:7) e n God is het, die zowel het willen als het werken in u werkt (Fil. 2 : 1 3 ) . Klassiek werd A u g u s t i n u s ' latere f o r m u l e r i n g : A d a m h a d d e m o g e l i j k h e i d o m niet te z o n d i g e n , m a a r d e z e vrijheid van h e t ' k u n n e n n i e t - z o n d i g e n ' verwerd tot de z e l f g e k o z e n n o o d z a a k te m o e t e n z o n d i g e n ( h e t 'niet k u n n e n n i e t - z o n d i g e n ' ) , zoals daarvan sprake was bij d e j o n g s t e z o o n uit de gelijkenis uit Lucas 15: d e z e verliet h e t vaderhuis uit e i g e n keus, g e b r u i k t e zijn vrijheid o m zich in slavernij te b e g e v e n e n v o e l d e zich vrij in zijn b i n d i n g ; alleen d e g e n a d e kon d e z e o n g e l u k k i g e o n v r i j h e i d w e g n e m e n e n d e vrijheid o m het g o e d e vrijwillig te d o e n h e r g e v e n . 3 6 D e z e g e n a d e h u l p b l e e f daarbij niet b u i t e n d e mens, zoals bij Pelagius, m a a r werkte reëel o p d e m e n s in. V o o r Pelagius b e p e r k t e zij zich feitelijk tot het s c h e p p e n van v o o r w a a r d e n v o o r h e t g o e d e h a n d e l e n , vooral b e s t a a n d e in v o o r l i c h t i n g over g o e d e n kwaad m i d d e l s d e wet e n Jezus. A u g u s t i n u s sprak van ' i n w e n d i g e g e n a d e ' e n d o e l d e d a a r m e e o p G o d s reële presentie die een m e n s transformeert, rechtvaardigt e n vernieuwt. D o o r d e g e n a d e was d e m e n s in staat e n g e r o e p e n G o d s wet te v o l b r e n g e n . D a a r m e e was h e t voor A u g u s t i n u s (en d e m i d d e l e e u w s e , k a t h o l i e k e e n d o p e r s e t h e o l o g e n na h e m ) o n n o d i g 'rechtvaardiging' e n 'heiliging' van elkaar te o n d e r s c h e i d e n . Deze n o o d z a a k d e e d zich eerst v o o r bij d e introductie van Luthers, van Melanchthon overgenomen, forensische of juridische

rechtvaardigingsleer

m e t haar rechtvaardigt»erklaring (in o n d e r s c h e i d van d e rechtvaardigmaking). B e k e n d is A u g u s t i n u s ' uitspraak: "Hij die u g e s c h a p e n h e e f t z o n d e r u [ z o n d e r uw actieve m e d e w e r k i n g ] , rechtvaardigt u niet z o n d e r u [ z o n d e r uw persoonlijke b e t r o k k e n h e i d ] " . 3 7 V o o r Pelagius b e s t o n d d e rechtvaardig i n g in de t o e r e k e n i n g ( d o o r g e l o o f ) van h e t g e l o o f tot g e r e c h t i g h e i d e n wel van h e t g e l o o f als vrucht van de vrije wil. O m te o n d e r s t r e p e n dat d e r e c h t v a a r d i g e n d e e n v e r n i e u w e n d e g e n a d e niet e e n b e l o n i n g van verdienste was, sprak A u g u s t i n u s g r a a g van gratia gratis data, g e n a d e als e e n vrij ges c h o n k e n gave. Zelfs o n z e g o e d e w e r k e n zijn resultaat van G o d s werk in ons: "Als G o d o n z e verdiensten k r o o n t , wat k r o o n t Hij dan anders dan zijn e i g e n gaven?". 3 8 In zijn Belijdenissen h a d hij dit v e r w o o r d als " G e e f wat Gij beveelt en beveel wat Gij wilt" ( X , X X I X , 4 0 e n X X I , 4 5 ) . Zoals b e k e n d , veroorzaakte dit citaat de pelagiaanse strijd, o m d a t Pelagius als m o r e e l h e r v o r m e r daarin e e n mogelijk alibi v o o r zedelijke inertie en z o r g e l o o s h e i d h o o r d e . H e m g i n g h e t bovenal, net als Erasmus na h e m , o m h a n d h a v i n g van de menselij-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen