De leerlingenbibliotheek in het voorgezet onderwijs

INLEIDING

Van groot belang is, dat we ons bij de opbouw van de schoolbibliotheek goed realiseren welk doel we voor ogen hebben.

Wat is onze visie op de plaats van de schoolbibliotheek binnen het geheel van de school en het onderwijs? Deze vraag moet in grote lijnen beantwoord zijn v6& r organisatorische en technische kwesties aan de orde kunnen worden gesteld. Zonder een duidelijke visie op onze doelstelling is het ook niet mogelijk op een verantwoorde wijze te "starten". Het is duidelijk dat de doelstelling nauw samenhangt met de funktie(s) die de bibliotheek - naar ons idee - zal moeten vervullen.

Daarom besteedt dit artikel eerst aandacht aan deze funktie(s), daarna aan de opzet en vervolgens aan enkele primaire eisen. Het behelst dus, naast principiële uitgangspunten, een concreet voorstel, dat echter in sommige opzichten nader uitgewerkt*) moet worden.

1. Funkties

a. De bibliotheek moet rechtstreeks steun geven bij het onderwijs d. w. z. moet mogelijkheden bieden tot verdieping van kennis en inzicht op de verschillende vakgebieden. We kunnen hierbij denken aan boeken die bepaalde onderdelen \an de stof aan\-ullen of illustreren, naslagwerken, plaatwerken enz. Kombinatie met de docenten-bibliotheek is hier mogelijk. In principe komen alle vakken. dus ook lichamelijke opvoeding, handenarbeid, muziek en de exacte vakken in aanmerking. b. De bibliotheek moet de leerlingen iets kunnen bijbrengen omtrent zelfstandig bibliografisch onderzoek, dus van de "theorie van de bibliotheek".

Dat is van belang, zowel voor hen die gaan studeren, als voor hen voor wie de middelbare school eindonderwij s is. Dit betekent, dat het niet voldoende is, de leerling een boek "in de hand te drukken": hij zal zelf moeten leren vinden wat hij op een bepaald moment nodig heeft. In dit verband kan ook gedacht worden aan de zelfwerkzaamheid van de leerlingen in de hogere leerjaren (projecten en werkstukken). e. Door middel van de bibliotheek moet het mogelilk zijn de leerlingen leiding en hulp te geven bij de keuze van hun lektuur om ze te brengen tot verantwoorde lektuurkeuze. d. De bibliotheek moet een middel zijn om parallel aan het onderwijs belangstellingen te stimuleren en te ontwikkelen. Dat betekent, dat ze ook boeken en tijdschriften moet bevatten over onderwerpen die niet direkt verband houden met het schoolprogramma. Ik denk bv. aan boeken op het gebied van de ruimtevaart, schaken, fotografie, postzegels e. d. Daarnaast ook aan boeken, die de leerlingen mogelijkheden bieden tot kennismaking met eigentijdse vragen en geestesuitingen.

2. Opzet van de bibliotheek

Bovengenoemde funkties zullen alleen optimaal tot hun recht komen in een z.g. "open" bibliotheek, waarin de leerlingen vrij toegang hebben tot de kasten, zodat ze de boeken en tijdschriften kunnen bekijken en zelfstandig hun keuze kunnen maken, en waarin ze - zonodig - ook kunnen gaan werken, bijv. in tussenuren. Vanzelfsprekend zijn goede catalogi hier van essentieel belang: ze ontsluiten het boekenbezit voor de leerlingen. Om verschillende redenen verdient de centrale bibliotheek, die een levend organisme vormt in het geheel van de scholengemeenschap, de voorkeur boven aparte vakbibliotheek]es: zij is altijd bereikbaar, doublures worden voorkomen, het beheer is eenvoudiger en het geheel overzichtelijker.

3. Eisen

Het bovenstaande heeft een aantal implicaties die de huisvesting, de inrichting en het beheer betreffen,

a. - Goede huisvesting De bibliotheek moet plaats kunnen bieden aan een aantal studerende leerlingen (het rapport van de Studiecommissie-leerllngenbibliotheek van het Genootschap van Leraren acht het noodzakelijk dat een volledige klas er kan werken en noemt een oppervlakte van 200 m2 een aanvaardbaar minimum!). Deze eis is voor de meeste scholen bepaald niet haalbaar. Wel geeft het een idee, in welke richting we in de toekomst zullen moeten werken. Verder is de plaats van de bibliotheekruimte binnen het geheel van de school belangrijk. b. - Goede catalogi Nodig zijn in ieder geval een systematische en alfabetische catalogus.

Wenselijk zijn daarnaast: een aparte trefwoordencatalogus. biografieëncatalügus, titelcatalogus van romans, gedichtenbundels enz. en tenslotte een catalogus van de jeugdboeken van klas 1 en 2. c. - Goed en goed bijgehouden boekenbezit: Dit stelt hoge eisen aan de betrokken docenten: zij zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het boekenbezit. Het uiterlijk van de boeken moet aantrekkelijk zijn: het is wenselijk dat de boeken niet gekaft maar geplastificeerd worden. Dit stimuleert het gebruik. Pockets moeten \erstevigd worden. d. - Ruime openingstijden Gelet op de funkties: tijdens de lesuren, zodat ook tussenuren en uitgevallen uren benut kunnen worden; daai'naast ook op vaste uren buiten schooltijd. e. - Doelmatig beheer Hieronder vallen ondermeer de volgende aspekten: de aanschaf van nieuwe boeken (d. w. z. de boekenmarkt volgen op het vakgebied, voorzover van belang), het financieel beheer, de uitleenadministratie en het samenstellen van de catalogi. Hierbij kunnen de leerlingen ingeschakeld worden. Van groot l)elang is het - indien enigszins mogelijk - aanstellen van een aparte funktionaris die de bibliotheek beheert: een bibliotheek-assistent(e) of een leraar met een behoorlijk aantal taakuren f. - Een goede inrichting Nodig zijn in ieder geval: boekenkasten, een tijdschriftenrek. laden met fiches voor administratie en catalogi, tafels, stoelen en prikborden.

l'raktische punten

a. - Boeken die betrekking hebben op een bepaald vakgebied worden alleen a; uigeschaft op ad\'ies van de betrokken v; iksekties. b. - Bij de werkzaamheden kunnen de leerlingen ingeschakeld worden. c. - Tenslotte enkele suggesties n.a.v. de docentenbibliothcek. Zoals in het bovenstaande is gebleken, ben ik voorstaitder van gedeeltelijke integratie \an de leerlingen- en docentenbibliotheek: naslagwerken, encyclopedieën e.d. moeten ook voor de leerlingen bereikbaar zijn. Voor pedagogiseh-didactische publicaties en typische vakliteratuur voor de docent geldt dit natuurlijk niet.

Een miigelijke rubricering

\'ele scholen sluiten zich in de rubricering aan bij het bekende s.i.s.o.systeem. Wanneer men echter een rubricering wenst die strikt van de schoolvakken uitgaat, kan het onderstaande wellicht van nut zijn:

Hoofdrubrieken 000 Algemeen (Encyclopedieën, naslagwerken, woordenboeken e. d.) 0, 50 Godsdienst en wijsbegeerte lüü Wiskunde, natuurwetenschappen, techniek. l.öO •'\ardrijkskunde (handel, verkeer, bedrijf, land-en tuinbouw, veeteelt, jacht, visserij, e.d.)

200 Geschiedenis 250 Biologie, zorg voor gezondheid, hygiëne, milieuhygiëne 300 Nederlandse taal- en letterkunde 400 Frans 450 Engels 500 Duits 550 Beeldende Kunst 600 Handenarbeid 650 Muziek 700 Sport en spel 750 Samenleving 800 School, beroep, vrije tijd

Organisatie

Het boekenbezit bestaat uit 16 hoofdrubrieken: de boeken die tot ëen hoofdrubriek behoren worden voorzien van een bepaalde kleur op de rug. ledere hoofdrubriek wordt verdeeld in een aantal sub rubrieken. Deze onderverdeling, die steeds uitgebreid kan worden, wordt gemaakt door de betrokken vakdocent (zie het voorbeeld bij aardrijkskunde). ledere rubriek krijgt een nummer. Dit nummer vormt het bovenste gedeelte van het signatuur van het boek; het onderste gedeelte bestaat uit de eerste twee letters van de schrijversnaam. Voorbeeld: 552 HA betekent:

het boek behoort thuis in de hoofdrubriek Beeldende Kunst: nader gespecificeerd: in de derde subrubriek. De schrijver is J.Hammacher. Op de planken komen alle boeken van een bepaalde subrubriek in alfabetische volgorde bij elkaar te staan, en wel op schrijversnaam. Op deze manier kan het boekenbezit zonder moeilijkheden worden aange\'uld. Zoals bovenstaand schema laat zien, kan elke hoofdrubriek maximaal verdeeld worden in 50 subrubrieken. Alleen Nederlands heeft er 100 ter beschikking.

B. Trouwborst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen