Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

DE NIEUWE SCHOOLSTRIJD

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

DE NIEUWE SCHOOLSTRIJD

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Schoolstrijd en nieuwe schoolstrijd

De schijnwerper willen we richten op wat sinds enkele maanden een nieuwe schoolstrijd heet. Bij Schoolstrijd denken we aan de strijd om de vrijheid van onderwijs, een periode die het parlementaire leven van de vorige eeuw grotendeels beheerste en die uiteindelijk leidde tot de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs.

De Schoolstrijd is een strijd geweest om in vrijheid naar eigen geloofsovertuiging het onderwijs in te richten. Deze Schoolstrijd is een geloofsstrijd geweest;

men heeft gestreden om de vrijheid, het recht kinderen op te voeden en op te leiden naar uitwijzen van het Evangelie. Die vrijheid kende de staatsschool niet meer; men mocht niet het Woord van God ongebonden en geheel voor het onderwijs tot richtsnoer stellen. Er was een Christendom boven geloofsverdeeldheid met een. rationalistisch Godsbesef van God, deugd en onsterfelijkheid. Verder moest men in de school niet gaan, anders zouden bepaalde gezindten geërgerd worden.

De vrijheid om God de Heere te dienen in het onderwijs was er niet. En daar ging het in de Schoolstrijd om.

Nu is er sprake vem een nieuwe schoolstrijd. We zouden kunnen denken: wordt in deze tijd het élan van mensen als Groen van Prinsterer weer zichtbaar? Wil men nieuwe impulsen geven aan het erfgoed van hen en anderen?

Niets is minder waar bij hen die een pleidooi voeren voor een nieuwe schoolstrijd.

De term is afkomstig van ex-minister van Onderwijs, van Kemenade. In een artikel dat veel stof deed opwaaien heeft hij de nieuwe schoolstrijd voorgesteld 1).

In dit artikel blikt hij terug op de ontwikkelingen 10 jaar na het verschijnen van zijn proefschrift, getiteld "De katholieken en hun onderwijs".

In een onderzoek dat hij destijds instelde onder ouders en leerkrachten van R.K.-scholen, bleek dat van alle ondervraagde ouders met kinderen op R.K.scholen ruim een kwart katholiek onderwijs voor zichzelf of voor anderen onbelangrijk vond. Ruim de helft van de ouders hechtte er sterk belang aan. Bijna de helft van alle ondervraagde ouders zou de voorkeur geven aan oecumenische scholen of scholen voor alle gezindten.

Van Kemenade concludeerde 10 jaar geleden dat er blijkbaar verschillen in gehechtheid aan het katholiek onderwijs bestaan - een sluimerende, een latente ontzuiling dus. Want men bleek in grote mate bereid de eigen zuil, het R.K.onderwijs, prijs te geven voor andere vormen van onderwijs. Van jonge ouders (jonger dan 35 jaar) gaf zelfs 63% de voorkeur aan een school voor alle gezindten.

Toch worden deze gegevens niet bevestigd in de deelname aan het R.K.onderwijs; geen verminderde deelname, 10 jaar geleden niet en zelfs nu nog niet. Van Kemenade verklaart dit uit het ontbreken van alternatieven die bereikbaar zijn, onbekendheid met de mogelijkheden, vanzelfsprekendheid zonder dat dit tot een echte schoolkeuze leidt.

Hoe zal de latente ontzuiling zich verder ontwikkelen?

Van Kemenade ziet in de groei van samenwerkingsscholen (alle richtingen onder één dak) een mogelijkheid tot verdergaande ontzuiling. Dat de feitelijke deelname aan het R.K.-onderwijs niet verder daalt, komt door de macht van de besturen en bestuursorganisaties en door de traditionele procedures bij de stichting van nieuwe scholen. De besturen hebben een machtspositie, zij hebben een gesloten karakter en zij zullen niet met initiatieven komen om de bestaande deling in het onderwijs op te heffen. Zij zijn niet bereid om macht uit handen te geven. Welnu, daar zet zich de nieuwe schoolstrijd in.

Vrijheid van oprichters

In de eerste schoolstrijd werd de vrijheid van onderwijs bevochten, maar deze is vrijheid van de oprichters der scholen en niet de vrijheid van de betrokkenen zelf, i.e. ouders, personeel en oudere leerlingen. Ouders en personeel hebben, zo stelt van Kemenade, té weinig invloed, te weinig zeggenschap in het beheer en bestuur van scholen.

Daarom de nieuwe schoolstrijd: een strijd niet om het recht op eigen scholen, maar om het recht van de betrokkenen zelf om daaraan daadwerkelijk inhoud te mogen geven.

Een strijd, weer volgens van Kemenade, die niet gevoerd zal worden met de staat, maar met de organisaties en besturen.

En, voorspelt van Kemenade: "We staan, 100 jaar na het volkspetitionnement, opnieuw voor zo'n petitionnement, nu niet gericht tot de koning, maar tot de besturen. Ook dit petitionnement zal het tenslotte winnen. Daartoe is geen pacificatiecommissie nodig, maar gewoon een wettelijke regeling voor de medezeggenschap van personeel en ouders in openbaar en bijzonder onderwijs."

Ontzuiling en de nieuwe schoolstrijd

Bovengenoemde beschouwingen slaan allereerst op het R.K.-onderwijs, waar de R.K. kerk een niet te ontkennen macht bezit.

Toch valt ook het Prot. Christelijk onderwijs onder dit oordeel.

In een gezamenlijke brief van Den Uyl en Van Kemenade aan de bestuursorganisaties van P.C. huize, wordt dit met zoveel woorden gezegd2).

Men beoordeelt de situatie daar iets gunstiger, maar ook van christelijke scholen zegt men: "De school is er lang niet overal aan de ouders en er is té weinig dcm ocratisering''.

Bewust is gekozen voor het kopje: ontzuiling en een nieuwe schoolstrijd. Daarom bij deze gegevens een uitvoerige toelichting.

Wat wil men met de nieuwe schoolstrijd?

Naar mijn mening is de diepste motivering die van de deconfessionalisering, nu niet in de politiek, maar ook in het onderwijs. Daarom licht ik graag de volgende stelling toe:

De nieuwe schoolstrijd heeft de ontzuiling op het oog - wil van de confessionele scholen af (d.w.z. de school die op een confessie, op een belijdenis, op een geloofsovertuiging is gebaseerd).

Enerzijds worden mensen als Van Kemenade niet moe er op te wijzen dat zij de vrijheid van onderwijs zoals die na de Schoolstrijd gestalte kreeg, van groot belang achten.

Maar: vrijheid van onderwijs betekent voor hen iets anders: vrijheid is déze vrijheid dat de betrokkenen zélf de inrichting en de richting van de scholen bepalen. Vrijheid is voor hen: democratisering, medezeggenschap. De leuze uit de tweede fase van de Schoolstrijd: "de school aan de ouders" zou hier overgenomen kunnen worden.

Zeggenschap van de direct-betrokkenen om volgens eigen maatschappelijke opvattingen de school een eigen maatschappelijke kleur te geven.

De school heeft te maken met de kijk op mens en samenleving. Onderwijs is niet waardenvrij en iemands maatschappelijke opvattingen moeten in de schoolkeuze tot uitdrukking kunnen komen en dat kan wanneer er vrijheid is.

Waarin verschilt deze vrijheid van onderwijs nu met de vrijheid waar het in de Schoolstrijd om ging? Wel, in de Schoolstrijd ging het ook om de vrijheid van de betrokkenen om zélf de richting en inrichting van de scholen te bepalen: "de school aan de ouders". Maar het ging in wezen om een diepere vrijheid - het ging om de vrijheid God naar Zijn Woord ook in de school te dienen. Dat was het diepste motief. Anders gezegd: de Schoolstrijd had een religieus- -confessionele basis, het ging om het Woord van God.

En deze basis ontkennen de voorstanders van een nieuwe schoolstrijd. Zij vinden: vrijheid van onderwijs? Ja! Maar dan volgens maatschappelijke opvattingen met mogelijkheden om al naar gelang de visie op mens en maatschappij het onderwijs in te richten.

Vrijheid van de betrokkenen om zélf de onderwijskundige invulling ter hand te nemen.

Ik citeer: "Een invulling, die zich niet zal blijven bewegen binnen de traditionele levensbeschouwelijke scheidslijnen, waarin ons onderwijs sinds de pacificatie is opgedeeld, maar die daarnaast en daarboven ook verschillen in maatschappelijke en onderwijskundige opvattingen tot uitdrukking zal brengen" 3).

Men ziet: de confessionele basis is er uit gesneden.

Men wU een nieuwe indeling; niet meer één die volgens godsdienstige scheidslijnen loopt, maar een indeling in visie op de samenleving. De huidige indeling verloopt volgens godsdienstig bepaalde richtlijnen: prot. christelijk, roomskatholiek, humanistisch: slechts enkele schooltypen in het bijzonder onderwijs zijn op andere dan godsdienstige maatstaven gebaseerd: zoals Montessorischolen, Jenaplanscholen etc. - hier zijn het geen godsdienstige, maar onderwijskundige maatstaven die de scheidslijnen bepalen.

Waar willen nu de mensen van de nieuwe schoolstrijd, Van Kemenade, Den Uyl e.a. heen? Naar ontzuiling, naar ontmanteling van de huidige godsdienstige : zuilen om de vrijheid van onderwijs op een nieuwe wijze gestalte te geven. Niet : meer op godsdienstige basis, maar op basis van verschil in maatschappijvisie: dat is de nieuwe religie geworden.

Daarom de verbinding: een nieuwe schoolstrijd - ontzuiling. Het gaat om het doorbreken van de traditionele scheidslijnen.

Ontwikkeling

Dit is een ontwikkeling der secularisatie. Eerst wordt de vroegere Schoolstrijd losgemaakt van zijn wortel: strijd geworteld in het geloof.

De Schoolstrijd verwordt dan tot emancipatie-strijd tegenover een almachtige staat.

Zo is ook de tachtigjarige oorlog losgemaakt van zijn geloofsachtergrond: niet een strijd tot vrijmaking om de ware religie te vestigen, maar een vrijheidsstrijd zoals er in deze tijd zoveel zijn. Of zoals de marxistische geschiedsbeschrijving vindt: opstand op grond van onvrede met de bestaande sociale en economische verhoudingen.

Zo ook de Schoolstrijd: geen geloofsstrijd, maar emancipatiedrift! Het resultaat is bevrijding, vrijheid.

Maar nu het vervolg: verdere bevrijding, losmaken van de bestuurders, zelfbepaling d.m.v. medezeggenschap. De besturen hebben te veel macht; die moet afgebroken worden, zodat ouders en personeel meer invloed krijgen.

Waarom juist de bestuurders?

n Zij heten de onderwijsverstrekkers tegenover de onderwijsgebruikers als ouders en personeel. Een algemene maatschappelijke tendens is de roep om democratisering, om inspraak en medezeggenschap van de direct-betrokkenen.

In deze hang naar medezeggenschap past het ook het gezag van bestuurders te beperken; zij ontvangen de kritiek die alle gezagsdragers in deze tijd ondervinden.

D Er is meer te noemen. Tegen de achtergrond van het willen uitwissen van de religieus-bepaalde scheidslijnen (de diepste motivering van de mensen van de nieuwe schoolstrijd) past het ook juist de bestuurders van de scholen te treffen.

Besturen en bestuursorganisaties zijn het meest bereid de verworvenheden vanuit het verleden te verdedigen. Dat geldt zowel het R.K. onderwijs als het P.C. onderwijs.

De besturenorganisaties verzetten zich tegen vermenging, zosils in de samenwerkingsschool; de perionee/^organisaties zijn eerder bereid hierin mee te gaan.

En daarom moet de macht van de besturen gebroken worden.

D Het speerpunt in deze strijd vormen de oudercommissies en een verder doorgaande democratisering / medezeggenschap van de betrokkenen.

Deze op zich goede zaken worden gebruikt als middelen in de nieuwe schoolstrijd met het doel: de confessie uit te bannen.

Van Kemenade kan besluiten: "We hebben in deze nieuwe schoolstrijd geen pacificatie-commissie nodig: wat nodig is, is een wettelijke regeling voor medezeggenschap van ouders en personeel".

Daarachter ligt de gedachte: wanneer deze regelingen wettelijk voorgeschreven worden, dan kunnen ook niet-religieuze ouders hun rechten claimen, en niet bij de grondslag betrokken personeelsleden hun invloed uitoefenen.

Ze dienen als speerpunt in de ontwikkeling waarin niet meer de religie maar de maatschappijvisie bepalend is voor de verscheidenheid van onderwijs. Onthullend was dat in hetzelfde blad waarin Van Kemenade en Den Üyl hun nieuwe schoolstrijd aanprezen een voorman van het prot. chr. onderwijs een pleidooi voerde om op christelijke scholen ouders die de grondslag van de christelijke school niet onderschrijven, toch een plaats te geven in de oudercommissies en ze volledig als gesprekspartner te aanvaarden. "Deze medezeggenschap is" - ik citeer - "al het minste wat deze ouders van de school mogen vragen. Wel de kinderen aanvaarden en de ouders op de stoep laten staan? " 4).

Tenslotte

Dit artikel dient niet om de alleenheerschappij van het bestuur als bevoegd gezag der school aan te prijzen.

Wel om het gezag toe te kennen dat naar goddelijke ordinantie gezagsdragers toekomt.

Maar met een andere conclusie wil ik besluiten.

De wig die de woordvoerders van de nieuwe schoolstrijd tussen besturen en anderen willen drijven heeft op onze scholen geen nadelig effekt wanneer het bewaren van de identiteit - en dat is vanuit de eerste Schoolstrijd een religieus bepaalde - niet uitsluitend een taak is van de onderwijsverstrekkers (de besturen) maar ook van de onderwijsgebruikers (personeel, ouders, leerlingen). Dan is er geen wig te drijven om het onderwijs van een confessioneel gehalte te beroven.

Alleen dan kan de christelijke school de nieuwe schoolstrijd doorstaan, die ongetwijfeld heviger wordt, die ongetwijfeld verder gaat dan de discussie in onderwijsbladen.

We worden allen opgeroepen om het pand van de christelijke school, de reformatorische school, te bewaren, zowel bestuur, als onderwijsgevenden, zowel ouders als leerlingen!

drs. M. Burggraaf

Noten: 1. J.A. van Kemenade: "Naar een nieuwe schoolstrijd" School, 6 mei 1978 2. Den Uyl, Van Kemenade over "nieuwe schoolstrijd" Onze Vacatures, 22 juni 1978 3. J.A. van Kemenade a.w. 4. T.M. Gilhuis: "Ouders op de stoep? " Onze Vacatures, 22 juni 1978

Dit artikel werd u aangeboden door: De Reformatorische School

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 oktober 1978

De Reformatorische School | 48 Pagina's

DE NIEUWE SCHOOLSTRIJD

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 oktober 1978

De Reformatorische School | 48 Pagina's