'Willem Bilderdijk, vader van het Réveil'

Boekbespreking

Historicus en oud-onderwijsman W. van der Zwaag verraste ons met de publil< atie van een uitvoerige en zeer gedegen gedocumenteerde biografie over Willem Bilderdijl< .

Eli< e leraar geschiedenis en Nederlands weet hoe moeilijk het is om greep te krijgen op deze gecompliceerde figuur die in het maatschappelijke, politieke en godsdienstige leven van de 19e eeuw zo'n belangrijke positie innam.

Ik heb het altijd een hachelijke onderneming gevonden om aan m'n leerlingen duidelijk te maken dat iemand die later aan de basis zou staan van het Réveil, tijdens zijn ballingschap in Engeland zijn vrouw bedroog door met een andere vrouw een relatie aan te gaan, hetgeen uiteindelijk op een officiële echtscheiding zou uitlopen op een tijdstip dat Bilderdijk bij z'n tweede vrouw al enkele kinderen had. Het moeilijkst uit te leggen is evenwel dat hij z'n tweede "huwelijk" zelf "bevestigde" onder de aanroeping van Gods Naam. En daarmee achtte hij het een wettig huwelijk.

Verder was het voor mij altijd een omstreden punt waarom een zo uitgesproken aanhanger van Oranje in dienst kon treden bij Lodewijk Napoleon, die toch de vertegenwoordiger was van het Franse keizerrijk, een rijk dat wortelde in de Franse revolutie met zijn verderfelijke ideeën van vrijheid, gelijkheid en broederschap. Tegelijkertijd wist ik, dat niet alleen zeer hoogstaande geestverwanten als Da Costa en de gebroeders Van Hoogendorp, maar ook toonaangevende personen uit "het andere kamp" als Van der Palm en Jeronimo de Vries hem bleven hoogachten, terwijl ze van deze feiten op de hoogte waren, en deze ook niet goedpraatten. Kortom, er was meer dan één reden om met een zekere nieuwsgierigheid het boek Van der Zwaag ter hand te nemen. De eerste vraag die bij mij leefde, was of Van der Zwaag voldoende recht zou doen aan het feilen van deze door hem bewonderde figuur. Vooral was ik benieuwd of er nieuwe feiten aan het licht zouden komen, die mij meer inzicht in maar ook meer sympathie voor de figuur van Willem Bilderdijk zouden geven.

Ten aanzien van mij is de schrijver daarin gedeeltelijk geslaagd. In een ordelijk betoog, waarin hij zeer veel informatie verwerkt en tegelijkertijd toch de vertelling weet te handhaven, geeft hij inzicht in het leven van deze volbloed romanticus, die zich steeds duidelijker ontwikkelt van een stoïcijns christendom naar een bevindelijk christendom. Met een nauwkeurige precisie, maar toch ook met een zekere mildheid gaat de schrijver de gebeurtenissen langs. Zowel eerdere biografen van Bilderdijk als Da Costa en Kollewijn, als bekende historici en literatoren uit de 19e en 20e eeuw o.a. Fruin, Busken Huet en Wille worden aan het woord gelaten. Daarnaast leveren ook de vele brieven van, aan en over Bilderdijk heel veel gegevens op. Verder is het vooral voor Neerlandici heel waardevol dat de schrijver veel van Bilderdijks gedichten citeert op de juiste plaats in zijn leven. Een en ander draagt er toe bij dat je al lezende een steeds scherper inzicht krijgt in Bilderdijks persoonlijkheid. Dit wordt nog versterkt, doordat zijn handelen zo volledig mogelijk geplaatst wordt tegen de achtergrond van de maatschappelijke, politieke en godsdienstige ontwikkelingen van zijn tijd. Ik zei zoeven dat de schrijver mijn vragen bij het gaan lezen van dit boek gedeeltelijk beantwoord heeft. Na lezing van dit boek heb ik veel meer materiaal tot m'n beschikking om aan een gecompliceerde figuur als Bilderdijk tijdens de les recht te doen. Ook is voor mij opnieuw overtuigend aangetoond dat Bilderdijk terecht de "Vader van het Réveil" genoemd wordt. Zijn ongelooflijke werkkracht, zijn zeer grote eruditie, maar toch heel duidelijk ook, naarmate zijn leven vordert, zijn geestelijke overtuiging en bezieling hebben hem in staat gesteld om zoveel voor een jongere generatie intellectuelen te betekenen, dat een buitenlands geleerde uit onze tijd dr. Walter Lagerwey terecht opmerkt: 'Bilderdijk, il may be said, was in a large measure responsible for the rebith of Calvinism in Holland', (citaat uit de inleiding van dit boek). Aan de andere kant zijn niet alle vragen beantwoord. Met name zijn zwijgen ook in latere jaren over zijn bedenkelijke aandeel in het mislukken van zijn eerste huwelijk, maar ook zijn houding ten opzichte van Lodewijk Napoleon en meer nog zijn visie op Napoleon zelf blijven merkwaardig afsteken tegen de toch ook heel duidelijk aangetoonde verdieping van zijn geestelijk leven.

Graag wil ik de auteur feliciteren met deze voortreffelijke biografie, die bovendien op een waardige wijze door de firma Den Hertog te Houten is uitgegeven.

W. Büdgen

N.a.v. Willem Bilderdijk, vader van het Réveil door W. van der Zwaag, 1991 Den Hertog B.V., Houten; ISBN 90 331 0775 4; 345 biz. ƒ 45, 00.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen