De schoolhof

E en schoolplein, zoals hiervoor geschetst, ziet er saai uit en nodigt niet uit tot spelen. Er valt weinig te beleven en kinderen zijn er dan ook zo op uitgekeken. De kinderen moeten zich zelf maar zien te vermaken. Het schoolplein is in deze situatie een opvangplaats voor en na schooltijd en tijdens de pauze. Maar een schoolplein moet een plaats zijn waar een kind zich veilig voelt, zich 'thuis' voelt.

Het is dus heel belangrijk een speel-, leer- en werkplaats te maken met pedagogische en onderwijskundige waarde. De schoolhof biedt deze mogelijkheden. Met een schoolhof richt je dus een plek in waar kinderen zich veilig en thuis kunnen voelen, een plek waar van alles te beleven en te doen is, kortom een plek die een goede sociaal - emotionele ontwikkeling bevordert.

Een schoolhof is een betrekkelijk recente ontwikkeling. In het kader van afstuderen heb ik mij vooral gericht op de speeltoestellen in de schoolhof.

Voor de stage van vijftien dagen, die aan het afstuderen verbonden is, kon ik terecht bij het bedrijf "Speelmaatje" te Spankeren. Dit bedrijf is een jaar of vijf geleden opgericht en is gespecialiseerd in het ontwikkelen, vervaardigen en plaatsen van kindvriendelijke speeltoestellen. Zij hebben de keus uit een gevarieerde reeks toestellen afgestemd op verschillende doelgroepen, maar met één ding gemeen: stuk voor stuk gemaakt voor jarenlang speelplezier.

Naast het bedrijf Speelmaatje heb ik ook een aantal basisscholen bezocht en daar een enquête onder kinderen afgenomen. Ook een groot aantal directeuren heeft meegedaan aan dit onderzoek naar de speeltoestellen.

De gegevens van dit onderzoek zijn verwerkt in een afstudeerscriptie. In de scriptie komen nog een aantal zaken aan de orde, zoals:

- waarop spelen kinderen;

- enkele spelen uit oma's tijd;

- de veiligheid van speeltoestellen;

- het creëren van een veilige speelplaats of schoolhof d.m.v. het 'tienstappen-plan'.

Waarom spelen kinderen?

De speelwereld van kinderen is aanzienlijk veranderd. Waar vroeger open veld was, vol avontuur, bomen en struiken en vee, staan de huizen nu dicht opeen. Het verkeer is enorm toegenomen en wordt een steeds grotere dreiging voor spelende kinderen. Dat maken de ongevallenstatistieken wel duidelijk. Men is er dus toe gedwongen om voor kinderen aparte speelvoorzieningen te maken.

Spelen heeft een eigen kleur gekregen. Men verstaat er doorgaans het gedrag onder, dat buiten de ernst van de werkelijkheid valt. Het spel dat zo belangrijk is voor de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling wordt ondergewaardeerd. Slechts zelden wordt veel tijd een ruimte vrijgemaakt om de kinderen echt tot spelen te brengen, omdat het jammer is

van de tijd of omdat het niet ectit met ontwil< l< eling of leren te maken heeft. Een aantal belangen van spelen op een rijtje:

- door het spel ontdekken en beleven kinderen hun omgeving;

- in het spelen verkennen kinderen zichzelf;

- spelen maakt ontwikkeling en leren mogelijk;

- door het spel groeit het kind in de werkelijkheid in;

- spelen is nodig voor de uiting van gevoelens en ervaringen;

- spelen bevordert de zelfstandigheid.

We kunnen dus niets anders dan constateren dat spelen voor kinderen van levensbelang en leerbelang is. Het is noodzakelijk en een typische activiteit van kinderen zelf. De praktijk wijst uit dat kinderen over het algemeen te weinig mogelijkheden hebben om te spelen of om hun spel te ontwikkelen. Dan is het nodig dat volwassenen zich erin mengen. Vooral de school moet in situaties en begeleiding voorzien, waardoor kinderen het gemis aan speelsituaties kunnen inhalen.

Toen oma nog klein was

In zijn verhandeling Homo Ludens uit 1938 schreef de historicus Johan Huizinga dat 'eerlijk, puur spel een van de grondvesten van onze beschaving is'. Inderdaad is het spelen van een spel een van de weinige bezigheden die uitstijgen boven de enorme sociale, culturele, politieke, taalkundige, religieuze en geografische barrières tussen de volken op aarde. Het is ook één van de oudste activiteiten van de mens. De kinderspelen zijn dus al heel oud, maar wel aan verandering onderhevig. Toen oma nog klein was, waren er geen kindvriendelijke speeltoestellen, maar moesten de kinderen zich zelf zien te vermaken. Enkele belangrijke spelletjes uit die tijd zijn:

- krijgertje spelen; - tollen

- stelten lopen; - touwtje springen

- blindemannetje; - haasje over

- bikkelen; - hoepelen

- knikkeren, enz.

De veiligheid van speeltoestellen

Door het spel verkennen kinderen hun eigen grenzen. De kinderen moeten risico's nemen. Ook oefenen zij zich in de sociale vaardigheden en de ordening van de wereld. De eigen speelwereld van het kind is tegelijk een rusten vertrekpunt om de 'grote mensenwereld' te verkennen. Het is daarom belangrijk dat de speelwereld van een kind ruimte krijgt in veilige speelplekken.

Met de veiligheid wordt niet bedoeld dat alle risico's vermeden moeten worden, want dan zit er geen uitdaging meer in het spel, Maar de risico's moeten wel te herkennen en te beheersen zijn. Bijna de helft van ongelukken, die met kinderen gebeuren, komt omdat de speeltoestellen onveilig zijn. Daarom is het belangrijk dat er regels zijn voor de veiligheid van speeltoestellen.

Door de groeiende belangstelling voor de veiligheid van speelplaatsen kwam het Handboek veiligheid van speelgelegenheden op tafel.In dit handboek werden kennis en inzichten over de veilig-heid van speelgelegenheden gebundeld, er werd informatie gegeven over speelgelegenheden, algemeen geldende veiligheidscriteria, richtlijnen en adviezen. Door alle nieuwe ontwikkelingen en inzichten was het hard nodig om het Handboek te herzien.

Begin 1994 werd begonnen met de voorbereiding van een herziene druk. Op dat moment was het Besluit veiligheid Attractie- en Speeltoestellen in ontwerp klaar en ook de algemene Europese norm voor speeltoestellen was inmiddels in ontwerp klaar.

Veiligheid van speeltoestellen is nodig, als we kijken naar alle ongevallen die er gebeuren. De meeste ongevallen komen door vallen van een hoogte, struikelen, uitglijden, botsen, beknelling en snijden. Vaak is ook de bodemafwerking er de oorzaak van dat kinderen een letsel oplopen. Dat is ook logisch, als de meeste ongelukken 'valongelukken' zijn en deze eindigen meestal op een bestrate bodem. Omdat er nog teveel ongelukken gebeurden, moeten de speeltoestellen nu ook gekeurd worden op hun veiligheid, al valt er ook op het gebied van de bodemafwerking nog veel te verbeteren.

Bij de veiligheid van speeltoestellen kunnen we denken aan zaken als:

- de materialen waarvan de toestellen gemaakt zijn;

- de constructieve veiligheid, dus de hoogte van de belasting van het toestel;

- de oppervlakte afwerking, i.v.m. snijden en botsen;

- uitstekende delen;

- bewegende delen;

- beknellingspreventie;

- toegankelijkheid voor kinderen èn volwassenen;

- de vrije valhoogte (grootste afstand loodrecht naar beneden);

- afschermingen, zoals leuningen en balustrades;

- verbindingsmiddelen;

- toegangsmiddelen, zoals trap, ladder en platform;

- kettingen, kabels en touwen;

- zonering, dus de ruimte om het toestel;

- installatie (fundering en verankering);

- bodemafwerking.

Een veilige speelplaats maken

Het gaat om een veilige speelplaats voor kinderen. De ervaring leert dat er vaak te snel wordt besloten om maar

even een paar toestellen neer te zetten. En dat Is nu juist net verkeerd. Het kan gebeuren dat er toestellen te dicht op elkaar staan of onlogisch opgesteld ten opzichte van elkaar. De kans dat er ongelukken gebeuren neemt daardoor toe.

Om tot de realisatie van een veilige speelplaats te komen kunnen tien stappen gevolgd worden. Het belangrijkste is de veiligheid van kinderen. Dat staat centraal.

Stap 1: zorg voor een goede start Een goede voorbereiding is het halve werk. Denk bij deze eerste stap na over het begrip veiligheid. Wat verstaat u daaronder? Zorg voor een goede organisatievorm en maak een passende globale planning. De details vult u later in.

Stap 2: stel de behoefte aan speelruimte vast

Welke behoeftes hebben de personeelsleden en de kinderen. Inventariseer dit. Naarmate de kinderen ouder worder, verandert ook hun speelgedrag. Kijk ook naar de wijk waar de school in staat of waar de kinderen vandaan komen. Welke speeltoestellen staan daar. Een nieuwe speelplaats zal zich bij al deze zaken aan moeten sluiten.

Stap 3: betrek de doelgroep bij de plannen

U kunt alleen slagen als u rekening houdt met de wensen van de kinderen en als de andere betrokkenen, zoals ouders, personeelsleden, bestuur positief staan tegenover uw plannen. Probeer er achter te komen wat de wensen van de betrokkenen zijn d.m.v. een vragenlijst. Als de betrokkenen hun wensen kenbaar mogen maken en deze wensen ook worden meegenomen dan leidt dat er vanzelf toe dat de speelplaats ook echt en intensief gebruikt wordt!

Stap 4: kies de goede locatie

Denk hierbij aan het beschikbare terrein (een glooiend terrein is mooi meegenomen), het verkeer dat er langs rijdt, de toegankelijkheid voor eventueel ziekenauto enz. Ook de beplanting is een belangrijk punt (schaduw en zonplekken). Tenslotte moet de speelplaats ook goed in het zicht liggen vanuit de personeelskamer, de lokalen en de woningen rondom de speelplaats.

Stap 5: schrijf een programma van eisen

Eigenlijk geeft u hierin een samenvatting van stap één tot en met vier. De doelstelling, de organisatievorm, de planning, gegevens over de doelgroep en de omgeving, de locatiekeuze en het financiële plaatje.

Stap 6: maar een inrichtingsplan

Selecteer het grondwerk, situeer de voorzieningen en looproutes, kies de gewenste afschermingen, kies passende speeltoestellen en situeer deze.

Stap 7: zorg voor de eventuele (aanvullende) verzekeringen voor de leerlingen

Wie wat doet, kan iets overkomen. Waar gewerkt wordt, maakt men fouten. Scholen zijn meestal al ingedekt tegen ongevallen van leerlingen maar ook dit 'item' moet regelmatig op zijn volledigheid worden gecontroleerd.

Stap 8: zorg voor een goed lopende uitvoering

Nu kunt u aan de slag! U kunt het laten doen door een professioneel bedrijf of door deskundige personen. Wel moeten er afspraken gemaakt worden. Als u veel laat doen door vrijwilligers staat of valt een goede uitvoering met een goede planning en u moet met zorg waken over de kwaliteit van het werk, want veel werkzaamheden vereisen een goede kennis van het werk.

Stap 9: maak beheer- en onderhoudsafspraken

Als alles klaar is, ziet het er perfect uit, maar nu moet het ook mooi blijven. Daarom moet u een goed beheer- en onderhoudsplan maken. Bij deze stap hoort natuurlijk ook het toezicht houden op de speelplaats.

Stap 10: maak een evaluatieplan Ook speelplaatsen zijn aan verandering onderhevig. Zo kan het spel van de kinderen ook veranderen. En er kan door bouwprojecten en verkeerswijzigingen het een en ander veranderen dat ook veranderingen vraagt voor de speelplaats. Het is dus van belang regelmatig te bekijken of de speelplaats nog aan zijn doel beantwoordt. In de meeste gevallen volstaat het om één keer per jaar te evalueren. Een speelplaats moet net als andere voorzieningen met de tijd meegaan om niet de aansluiting te missen.

Margreet Bunt-Dekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen