’Meer dan mensenkennis’

Met het verschijnen van een bundel, nogal uiteenlopende beschouwingen, blijkt de gereformeerde gezindte een bescheiden bijdrage te willen leveren aan het nationale kennisdebat. Het gegeven dat dit debat, dat zich volgens oudminister van onderwijs Prof. dr. J.A. van Kemenade kenmerkte door 'een oorverdovende stilte', inmiddels voorbij is, doet niet ter zake. Ieder die wel eens een goed debat heeft gevoerd, weet dat tijd daarin niet van belang is. Een wezenlijk gesprek, en dat is een essentieel kenmerk van een debat, doorbreekt de beperkingen van de tijd. Het is in zekere zin tijdloos. Dat geldt ook voor het kennisdebat. De zaken die daarin aan de orde worden gesteld, overschrijden de grenzen van de tijd. Zij zijn wezenlijk. Dat wil eenvoudigweg zeggen dat de thema's die aan bod komen niet slechts nu relevant zijn, maar dat ook gisteren waren. En morgen opnieuw van belang zijn. Daarom is een bespreking van dit boek ook vandaag nog van belang. De discussie, die nog slechts in verkennende zin gevoerd is, dient een vervolg te krijgen.

D e ondertiteling van deze bundel wijst daar ook op: "Over kennis in de maatschappij van morgen". Een tijdloos onderwerp dus. En een thema met een breed bereik: 'de maatschappij van morgen'. Maar eerst iets anders.

Dat enkele collega's gemeend hebben zich niet onbetuigd te moeten laten in de door de minister van onderwijs geëntameerde discussie over kennis, juich ik van harte toe. Om meerdere redenen. Al te vaak staan wij in het maatschappelijk discours aan de zijlijn. Dat is wellicht een van de vele naargeestige gevolgen van de secularisatie of van de fragmentarisering van onze samenleving, waarbinnen de gereformeerde gezindte een onbeduidende, en intern sterk verdeelde minderheid is.

Dit verhindert ons niet bij allerlei ontwikkelingen in de samenleving meewarig het hoofd te schudden. Toch min of meer vanuit het uitgangspunt dat wij de waarheid kennen.

Dat blijkt nu met betrekking tot kennis niet bepaald het geval te zijn.

Kon het binnen het verzuilde bestel, dat zo'n twintig jaar geleden ineenstortte, nog mogelijk zijn om je min of meer afzijdig te houden van het maatschappelijk gebeuren - je leefde knus of kniezend soms binnen de eigen groep - nu betekent afzijdigheid gewoon dat je er niet toe doet. Dat je maatschappelijk gezien eigenlijk volstrekt irrelevant bent. Gelukkig zijn er binnen de Gereformeerde Gezindte velen die daar anders over denken. Die vanuit Gods Woord iets van Hem bekend willen maken. Die hun leven, en dus ook hun denken onder dat Woord stellen. En daarvoor publiekelijk uitkomen.

Zonder enige pretentie, maar wel te zien tegen de bovengenoemde drijfveren, hebben enkele collega's gemeend dat er vanuit onze kring ook een bijdrage aan het kennisdebat geleverd kon worden. Dit boek is er een voorbeeld van. En er werd een congres georganiseerd over dit thema.

De redactie en de organisatie waarin DGS als coördinator optrad, hebben een welgemeend compliment verdiend! Hartelijk dank mensen, deze keer waren we eens bij de tijd!

Een andere reden tot blijdschap ligt in het feit dat het verschijnen van deze bundel aansluit op een eerder gevoerde discussie. In de bezinning op de Basisvorming is ook het kennisbegrip aan de orde gesteld. In de onofficieel verschenen nota 'uitgangspunten' worden kanttekeningen geplaatst bij het algemene kennisbegrip. Daarin wordt stelling genomen tegen de algemene visie op kennis, die sterk neo-positivistisch ingekleurd is. Zonder nu in den brede op de filosofische gedachten achter dit kennisbegrip in te gaan is het wel van belang aan te geven dat in die visie geen sprake is van enige levensbeschouwelijke relatie tot kennis. Al het kennen is daarin of een product van het menselijk denken of het resultaat van empirisch onderzoek. Kennis is alleen mensenkennis. De titel van de bundel refereert daar ook aan. Daarin wordt

stelling genomen tegen deze gedachte. Dat nu was ook de intentie van de nota uitgangspunten.

Het is een goede zaak om voort te bouwen op tiet werk dat eerder verricht is.

De ondertitel, die geen ondertitel is

Soms vraag je je af waarom de auteur (of de uitgever) aan een boek een ondertitel meegeeft. Is het een poging om de betekenis van deze publicatie nog eens te onderstrepen? Geeft het een bepaalde inkleuring van het thema aan? Of betekent het - bedoeld of onbedoeld - een relativering van een misschien wat pretentieuze titel?

De ondertitel van de bundel 'Meer dan mensenkennis' geeft nog iets anders aan. 'Over kennis in de maatschappij van morgen' zet de lezer op een ander spoor dan de hoofdtitel doet vermoeden.

Deze ondertitel geeft eigenlijk aan wat de redactie met deze uitgave bedoelde. Welke kennis dienen leerlingen in hun geestelijke bagage te hebben om in de 21e eeuw hun plaats in de maatschappij te kunnen innemen? Een belangrijke vraag. In het ondenwijs zou deze vraag meer aandacht moeten krijgen.

Worden daartoe in deze bundel aanzet­

ten gegeven? Naar mijn bescheiden mening te weinig. Een blik op de inhoud geeft dat al aan.

Onderstaande thema's komen in dit boek aan de orde.

- Kennis als expressie van het menszijn in bijbels licht.

- Ik voor elkaar? Kennis, vaardigheden en attitudes in cultureel perspectief.

- Reformatie, revolutie, reveil.

- Christelijk burgerschap in een postmoderne wereld.

- Kennis en economie: het is niet al goud wat er blinkt...

- Kennis en bedrijfsleven in de westerse samenleving.

- Het alfabet van zorg.

- Techniek en ethiek in de gezondheidszorg.

- Wetenschap en techniek naar waarde geschat.

- Vrouwen en kennis.

- De aard van historische kennis.

- Mediathiek.

- Kennis vergaren in een informatieeeuw.

- Vizier op het einde van de tijd. Een fraaie rij thema's. En wat daarover gezegd wordt, is het lezen waard. Dus als u de bundel nog niet hebt, schaf hem dan snel aan. Nog niet gelezen? Maak er werk van.

Mijn kanttekening zal geen verbazing wekken: De verschillende thema's worden vooral beschreven vanuit de actualiteit. Dat is nuttig en zinvol.

De ondertitel beloofde meer. Dat komt m.i. te weinig naar voren.

Een volgende stap

Een van de aantrekkelijke facetten van dit boek ligt daarin dat op verschillende manieren met 'kennis' omgegaan wordt.

De eendimensionaliteit wordt daarmee ter discussie gesteld. Er is sprake van ervaringskennis, van relationele kennis. Er wordt gesproken over de toepassingsmogelijkheden. Ook de grenzen van het kennen worden aangegeven.

Deze realistische benadering is hard nodig in een tijd waarin met een zekere mate van overdrijving gesproken wordt over 'kennis als grondstof, kennismaatschappij' e.d.

Door zo te denken en te schrijven bieden we de maatschappelijke discussie net iets meer aan. En daarin ligt de legimitering van deze uitgave. Of men (wie? ) er nu iets mee doet of niet, er is voor deze benadering nadrukkelijk

aandacht gevraagd. Maar daarmee kunnen we niet volstaan. Want dan blijven we steken in de 'incidentmethode'. Het thema vraagt om een vervolg. Een gestructureerd vervolg. Daarmee wil ik aangeven dat de breedheid, waarvan de bundel een goed overzicht geeft, moet worden ingeperkt. Maar eerst dient er iets anders gedaan te worden. Iets wat nogal wat vraagt.

Het is noodzakelijk dat er systematisch en intensief over het begrip 'kennis' wordt nagedacht. Al veel werk is in deze verricht o.a. door vertegenwoordigers uit de kring van de Reformatorische wijsbegeerte. Uit hun werk en uit dat van anderen moet een leesbare en bruikbare notitie over 'kennis' gemaakt worden.

Dat vraagt heel wat. Deze notitie zal nl. als uitgangspunt moeten dienen voor de vervolgvraag: welke kennis hebben leerlingen nodig met het oog op de maatschappij van morgen? Ook deze vraag dient beantwoord te worden door hen die op enigerlei wijze maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen èn door deskundigen uit het onderwijs. Dit moet uitmonden in een tweede notitie, die richtinggevende uitspraken kan doen over de onderwijsinhouden op alle niveaus.

In de derde plaats moet er vervolgens een vertaling plaatsvinden naar het curriculum van de school. Daarbij dient

bedacht te worden dat dit door de onderwijskundige vernieuwingen al aardig gevuld is. Maar het mag niet zo zijn dat wij ons gehele programma door anderen - de overheid, de maatschappij of het bedrijfsleven - laten voorschrijven.

Reformatorisch onderwijs kent ook een eigen verantwoordelijkheid m.b.t. de inhoud van het ondenwijs.

En daarbij gaat het inderdaad over 'meer dan mensenkennis'.

'Meer dan mensenkennis', red. W. Büdgen e.a., uitg. J.J. Groen, 1997.

W.P. van Kempen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen