Bladeren
Kwaliteitszorg en toezicht
Een interview met drs. J. Riji
'De zelfevaluatie van scholen en onderwijsinstellingen is op dit moment nog slechts op een minderheid van scholen en onderwijsinstellingen op gang gekomen. Er is dan ook nog een weg te gaan, voordat deze een substantieel deel van ons toezicht kan ondersteunen.' (Onderwijsverslag inspectie 2001, 61)Over deze weg spreken we met drs. J. Rijkers, coördinerend inspecteur primair en voortgezet onderwijs en onder andere belast met 'kwaliteitszorg en toezicht'.
Een interview met drs. J. Riji< ers, coördinerend inspecteur primair en voortgezet onderwijs
Kwaliteitszorg, een systeem van kwaliteitszorg, zelfevaluatie en visitatie. Waar hebben we het dan over en hoe verhouden de begrippen zich tot elkaar F
Als we het over kwaliteitszorg hebben, dan hebben we het over het bepalen, bewaken, borgen en bevorderen van de kwaliteit van het onderwijs. Een school zal haar doelen moeten bepalen, vaststellen. Die doelen geven aan wat de school belangrijk vindt. In die doelen zal bijvoorbeeld ook de religieuze en de pedagogische identiteit van de school zichtbaar worden. Vanuit de vastgestelde doelen kan de school de normen aangeven waaraan ze moet voldoen wil ze in haar eigen ogen kwaliteit leveren. Op die manier kunnen scholen hun eigen kwaliteit bewaken. Met de uitkomsten daarvan kunnen de scholen een plan maken om de kwaliteit te bevorderen. Als dit alles op een planmatige wijze gebeurt spreken we van een systeem van kwaliteitszorg. In zo'n systeem kunnen zelfevaluatie en visitatie instrumenten zijn om de kwaliteit te bewaken.
In het schoolplan moet de kwaliteitszorg van de school beschreven worden. In 1997 voldeed 13% van de scholen aan de eisen die de inspectie ten aanzien van het systeem van kwaliteitszorg stelt.
In 2000 was dat 38% en in 2001 25%. Een zorgelijke ontwikkeling? Tweederde deel van de scholen gebruikt een instrument in het kader van een zelfevaluatie. Veel van die instrumenten bieden scholen echter in hun huidige vorm onvoldoende mogelijkheden om op een betrouwbare en valide manier de inrichting van het onderwijs te evalueren en deze in relatie te brengen met de behaalde resultaten.
Met andere woorden er zijn nog veel vragen rondom de methodologische betrouwbaarheid van de evaluatiegegevens die de scholen op tafel kunnen leggen.
Hoe kijkt u aan tegen het woud aan instrumentaria om de kwaliteiten van de school te meten?
Ik zou scholen willen adviseren om toch vooral na te gaan wat de kwaliteiten zijn die je wilt meten en kijk of de instrumenten bieden wat jij vraagt. Dan zal blijken dat een uitgebalanceerd, volledig dekkend systeem passend bij het gehele onderwijs ontbreekt. Q-5 en Q-primair zijn instellingen die inventarisaties maken van alle beschikbare instrumenten, zodat scholen beter tot een keuze kunnen komen. Maar voor alles gaat dat de school werk moet maken van het bepalen van de eigen kwaliteiten!
zelfde kwaliteit van hun opbrengsten en inrichting van het onderwijsleerproces vaststellen, bewaken verbeteren en waarborgen.
En visitaties?
Visitatie is een bruikbare werkvorm waarmee de kwaliteit bewaakt kan worden. Ook hier geldt dat eerst een beeld van een goede onderwijspraktijk vanuit de bepaalde doelen beschikbaar moet zijn. De school zal op basis van dat beeld eerst aan zelfevaluatie gedaan moeten hebben, voordat visitatie echt zinvol zal zijn. Het gaat er zowel bij zelfevaluatie als bij visitatie om dat er op een betrouwbare wijze gegevens verzameld worden. Dit kan door de verschillende geledingen van de betrokkenen te bevragen, door gesprekken, door observaties, door kennis te nemen van documenten, het verzamelen van schriftelijke gegevens via enquêtes, enz.. Bij een visitatie zijn het mensen van buiten af die de hele school of aspecten van de school komen beoordelen. Visitatie is alleen zinvol als de school met de adviezen aan de slag kan en wil
gaan. En collega's als beoordelaars? In Drenthe heeft een pilot
plaatsgevonden waarbij leerkrachten van verschillende scholen elkaar beoordeelden. Hoe is de pilot veHopen?
De inspectie heeft een pilot met twee scholen uitgevoerd, waarbij het team van de ene school met inspectie-instrumenten het andere team 'inspecteerde', en omge
keerd. De leerkrachten hebben eerst een training ondergaan. Onder andere met behulp van video's. Met de observatielijsten van de inspectie in de hand hebben ze geturfd en beoordeeld. Het kost veel instructie, scholing en overleg om observaties uit te voeren die voldoen aan de criteria van de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ofwel dat verschillende mensen tot dezelfde scores komen als ze hetzelfde zien en horen. Maar als de instrumenten goed zijn, dan is het met training mogelijk dat leerkrachten onderdelen van het inspectieonderzoek zelf uitvoeren. Het betekent wel dat de observatie-instrumenten concreet moeten zijn en er vast-
staande normen gehanteerd worden, zodat het persoonlijke gevoel 'even' niet de boventoon voert.
gebeurt proportio En als dat allemaal goed doet u een stapje terug: neel toezicht?
In de wet op het onderwijstoezicht, die intussen in de Eerste Kamer is aangenomen, is proportioneel toezicht nadrukkelijk opgenomen. Dit betekent voor de werkwijze van de inspectie twee dingen. In de eerste plaats gaat de inspectie uit van wat ik maar even noem een pragmatisch proportioneel toezicht. Dat houdt in dat de inspectie gebruik wil maken van het zelfevaluatie-materiaal dat de school aanlevert mits dat voldoet aan de kwaliteitseisen die de inspectie stelt en voorzover het past binnen het toetsingskader van de inspectie. Daarnaast gaat de inspectie uit van kwalitatief proportioneel. Dat houdt in dat hoe beter de kwaliteit van het systeem van kwali-
teitszorg van de school en hoe beter de resultaten van de school zijn, de inspectie het toezicht minder intensief kan maken, bijvoorbeeld door langer weg te blijven.
Daartegenover staat overigens dat in de wet op het onderwijstoezicht is opgenomen dat iedere school elk jaar bezocht moet worden door de inspectie. Dit lijkt wat tegenstrijdig met proportioneel toezicht, maar biedt alle scholen (ook de goede) de gelegenheid tot jaarlijks overleg over de eigen kwaliteit.
Tenslotte. U bent betrokken bij het vaststellen van de beoordeling die de inspectie hanteert bij de methode Tong en teken. Hebt u een boodschap voor de gebruikers? De SLO heeft de taal-, lees- en rekenmethoden onder andere gescreend op de vraag of het onderwijsaanbod in de methode dekkend is voor de kerndoelen. De resultaten daarvan zijn verschenen. De SLO heeft voor Tong en teken een aanvullende screening uitgevoerd waarbij de groepsmappen betrokken zijn. Op basis van deze screening is vastgesteld dat als de methode integraal gebruikt wordt de methode voor meer dan 80% voldoet aan de kerndoelen.
Op basis daarvan zegt de inspectie dat als een school kan aantonen dat zij de methode,
inclusief groepsmappen, integraal gebruikt, de inspectie het leerstofaanbod Nederlandse taal op deze school het oordeel 'voldoet in voldoende mate aan de kerndoelen' geeft. De school moet immers verantwoorden op welke wijze zij het aanbod, zoals beschreven in de kerndoelen realiseert.
De inspectie weet echter ook dat het integraal aanbieden van de leerstof uit én het boek én de groepsmap zo uitgebreid is, dat dit hoogstwaarschijnlijk niet past binnen de beschikbare tijd. De school zal daarom kunnen verwachten dat de inspecteur zeer benieuwd is naar de wijze waarop dit gebeurt. Het ritsprogramma kan daar overigens eventueel een hulpmiddel bij zijn.
De inspectie geeft dus geen beoordeling van de gebruikte methode (dat is het werk van de SLO), maar geeft haar oordeel op basis van wat de school kan aantonen als onderwijsaanbod in relatie tot de kerndoelen.
Drs. A. Verweij
Maak serieus werk van een systeem van kwaliteitszorg
Dit artikel werd u aangeboden door: De Reformatorische School
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
'De zelfevaluatie van scholen en onderwijsinstellingen is op dit moment nog slechts op een minderheid van scholen en onderwijsinstellingen op gang gekomen. Er is dan ook nog een weg te gaan, voordat deze een substantieel deel van ons toezicht kan ondersteunen.' (Onderwijsverslag inspectie 2001, 61)Over deze weg spreken we met drs. J. Rijkers, coördinerend inspecteur primair en voortgezet onderwijs en onder andere belast met 'kwaliteitszorg en toezicht'.
Een interview met drs. J. Riji< ers, coördinerend inspecteur primair en voortgezet onderwijs
Kwaliteitszorg, een systeem van kwaliteitszorg, zelfevaluatie en visitatie. Waar hebben we het dan over en hoe verhouden de begrippen zich tot elkaar F
Als we het over kwaliteitszorg hebben, dan hebben we het over het bepalen, bewaken, borgen en bevorderen van de kwaliteit van het onderwijs. Een school zal haar doelen moeten bepalen, vaststellen. Die doelen geven aan wat de school belangrijk vindt. In die doelen zal bijvoorbeeld ook de religieuze en de pedagogische identiteit van de school zichtbaar worden. Vanuit de vastgestelde doelen kan de school de normen aangeven waaraan ze moet voldoen wil ze in haar eigen ogen kwaliteit leveren. Op die manier kunnen scholen hun eigen kwaliteit bewaken. Met de uitkomsten daarvan kunnen de scholen een plan maken om de kwaliteit te bevorderen. Als dit alles op een planmatige wijze gebeurt spreken we van een systeem van kwaliteitszorg. In zo'n systeem kunnen zelfevaluatie en visitatie instrumenten zijn om de kwaliteit te bewaken.
In het schoolplan moet de kwaliteitszorg van de school beschreven worden. In 1997 voldeed 13% van de scholen aan de eisen die de inspectie ten aanzien van het systeem van kwaliteitszorg stelt.
In 2000 was dat 38% en in 2001 25%. Een zorgelijke ontwikkeling? Tweederde deel van de scholen gebruikt een instrument in het kader van een zelfevaluatie. Veel van die instrumenten bieden scholen echter in hun huidige vorm onvoldoende mogelijkheden om op een betrouwbare en valide manier de inrichting van het onderwijs te evalueren en deze in relatie te brengen met de behaalde resultaten.
Met andere woorden er zijn nog veel vragen rondom de methodologische betrouwbaarheid van de evaluatiegegevens die de scholen op tafel kunnen leggen.
Hoe kijkt u aan tegen het woud aan instrumentaria om de kwaliteiten van de school te meten?
Ik zou scholen willen adviseren om toch vooral na te gaan wat de kwaliteiten zijn die je wilt meten en kijk of de instrumenten bieden wat jij vraagt. Dan zal blijken dat een uitgebalanceerd, volledig dekkend systeem passend bij het gehele onderwijs ontbreekt. Q-5 en Q-primair zijn instellingen die inventarisaties maken van alle beschikbare instrumenten, zodat scholen beter tot een keuze kunnen komen. Maar voor alles gaat dat de school werk moet maken van het bepalen van de eigen kwaliteiten!
zelfde kwaliteit van hun opbrengsten en inrichting van het onderwijsleerproces vaststellen, bewaken verbeteren en waarborgen.
En visitaties?
Visitatie is een bruikbare werkvorm waarmee de kwaliteit bewaakt kan worden. Ook hier geldt dat eerst een beeld van een goede onderwijspraktijk vanuit de bepaalde doelen beschikbaar moet zijn. De school zal op basis van dat beeld eerst aan zelfevaluatie gedaan moeten hebben, voordat visitatie echt zinvol zal zijn. Het gaat er zowel bij zelfevaluatie als bij visitatie om dat er op een betrouwbare wijze gegevens verzameld worden. Dit kan door de verschillende geledingen van de betrokkenen te bevragen, door gesprekken, door observaties, door kennis te nemen van documenten, het verzamelen van schriftelijke gegevens via enquêtes, enz.. Bij een visitatie zijn het mensen van buiten af die de hele school of aspecten van de school komen beoordelen. Visitatie is alleen zinvol als de school met de adviezen aan de slag kan en wil
gaan. En collega's als beoordelaars? In Drenthe heeft een pilot
plaatsgevonden waarbij leerkrachten van verschillende scholen elkaar beoordeelden. Hoe is de pilot veHopen?
De inspectie heeft een pilot met twee scholen uitgevoerd, waarbij het team van de ene school met inspectie-instrumenten het andere team 'inspecteerde', en omge
keerd. De leerkrachten hebben eerst een training ondergaan. Onder andere met behulp van video's. Met de observatielijsten van de inspectie in de hand hebben ze geturfd en beoordeeld. Het kost veel instructie, scholing en overleg om observaties uit te voeren die voldoen aan de criteria van de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ofwel dat verschillende mensen tot dezelfde scores komen als ze hetzelfde zien en horen. Maar als de instrumenten goed zijn, dan is het met training mogelijk dat leerkrachten onderdelen van het inspectieonderzoek zelf uitvoeren. Het betekent wel dat de observatie-instrumenten concreet moeten zijn en er vast-
staande normen gehanteerd worden, zodat het persoonlijke gevoel 'even' niet de boventoon voert.
gebeurt proportio En als dat allemaal goed doet u een stapje terug: neel toezicht?
In de wet op het onderwijstoezicht, die intussen in de Eerste Kamer is aangenomen, is proportioneel toezicht nadrukkelijk opgenomen. Dit betekent voor de werkwijze van de inspectie twee dingen. In de eerste plaats gaat de inspectie uit van wat ik maar even noem een pragmatisch proportioneel toezicht. Dat houdt in dat de inspectie gebruik wil maken van het zelfevaluatie-materiaal dat de school aanlevert mits dat voldoet aan de kwaliteitseisen die de inspectie stelt en voorzover het past binnen het toetsingskader van de inspectie. Daarnaast gaat de inspectie uit van kwalitatief proportioneel. Dat houdt in dat hoe beter de kwaliteit van het systeem van kwali-
teitszorg van de school en hoe beter de resultaten van de school zijn, de inspectie het toezicht minder intensief kan maken, bijvoorbeeld door langer weg te blijven.
Daartegenover staat overigens dat in de wet op het onderwijstoezicht is opgenomen dat iedere school elk jaar bezocht moet worden door de inspectie. Dit lijkt wat tegenstrijdig met proportioneel toezicht, maar biedt alle scholen (ook de goede) de gelegenheid tot jaarlijks overleg over de eigen kwaliteit.
Tenslotte. U bent betrokken bij het vaststellen van de beoordeling die de inspectie hanteert bij de methode Tong en teken. Hebt u een boodschap voor de gebruikers? De SLO heeft de taal-, lees- en rekenmethoden onder andere gescreend op de vraag of het onderwijsaanbod in de methode dekkend is voor de kerndoelen. De resultaten daarvan zijn verschenen. De SLO heeft voor Tong en teken een aanvullende screening uitgevoerd waarbij de groepsmappen betrokken zijn. Op basis van deze screening is vastgesteld dat als de methode integraal gebruikt wordt de methode voor meer dan 80% voldoet aan de kerndoelen.
Op basis daarvan zegt de inspectie dat als een school kan aantonen dat zij de methode,
inclusief groepsmappen, integraal gebruikt, de inspectie het leerstofaanbod Nederlandse taal op deze school het oordeel 'voldoet in voldoende mate aan de kerndoelen' geeft. De school moet immers verantwoorden op welke wijze zij het aanbod, zoals beschreven in de kerndoelen realiseert.
De inspectie weet echter ook dat het integraal aanbieden van de leerstof uit én het boek én de groepsmap zo uitgebreid is, dat dit hoogstwaarschijnlijk niet past binnen de beschikbare tijd. De school zal daarom kunnen verwachten dat de inspecteur zeer benieuwd is naar de wijze waarop dit gebeurt. Het ritsprogramma kan daar overigens eventueel een hulpmiddel bij zijn.
De inspectie geeft dus geen beoordeling van de gebruikte methode (dat is het werk van de SLO), maar geeft haar oordeel op basis van wat de school kan aantonen als onderwijsaanbod in relatie tot de kerndoelen.
Drs. A. Verweij
Maak serieus werk van een systeem van kwaliteitszorg
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Printen
Bekijk de hele uitgave van zondag 1 september 2002
De Reformatorische School | 48 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van zondag 1 september 2002
De Reformatorische School | 48 Pagina's
