Wederzijds respecteren van gezag

Grondslag
In het artikel wordt verwezen naar de grondslag van de rechtspersoon. Die grondslag, Gods Woord en de daarop gegronde belijdenisgeschriften, is niet alleen bepalend voor de inhoud van het onderwijs, maar ook voor de structuur of ordening waarin dat onderwijs gestalte krijgt. Het Woord van God heeft immers ook gezag over de verhoudingen tussen bestuur en personeel, directie en leerkrachten, leerkrachten en leerlingen. De aparte positie van het reformatorisch onderwijs heeft mede daarmee te maken dat het vanuit een bijbelse visie met Gods hulp gestalte wil geven aan gezagsverhoudingen.

Gezag
Volgens Van Dale’s groot woordenboek van de Nederlandse taal is gezag "machtsbevoegdheid". Daaraan wordt toegevoegd: "een in de rechtsorde verankerde en omlijnde bevoegdheid om uiteindelijk zo nodig door macht te handhaven beslissingen te nemen". In deze definitie komt het gezag op uit de rechtsorde. Weliswaar worden gezagsstructuren voor een groot deel bepaald door de heersende rechtsorde, maar de Schrift leert ons dat het gezag door God aan mensen wordt gegeven. Vanuit een bijbelse visie op gezag kan daarom de volgende definitie worden gehanteerd: "een in Gods Woord verankerde en omlijnde bevoegdheid om beslissingen te nemen en deze uiteindelijk zo nodig door macht te handhaven". Omdat God mensen bekleedt met gezag zijn zij in de eerste plaats aan Hem verantwoording schuldig. Dit heeft ook consequenties voor de wijze waarop gezag moet worden uitgeoefend: in verantwoordelijkheid, doelmatigheid, geduld en liefde en met een dienend karakter. De gezagsuitoefening van de ene mens over de andere is altijd beperkt. Wetgeving, statuten, reglementen, arbeidsovereenkomsten en dergelijke zullen de uitoefening van het gezag begrenzen. Ook Gods Woord stelt grenzen aan het gezag. Er moet sprake zijn van wederkerigheid. Waar werknemers worden opgeroepen gehoorzaam te zijn, daar worden werkgevers vermaand recht en gelijk te doen (Efeze 6: 5 – 9 en Kolossenzen 4: 1).

Verschillende gezagskringen
Er zijn verschillende kringen van gezag, zoals bijvoorbeeld het gezin, werkrelaties en kerkelijke kringen. In het onderwijs lopen diverse gezagskringen, met elk hun eigen bevoegdheden, naast en door elkaar. Hoewel een schoolbestuur zelf ook aan gezag is onderworpen, zijn er vanuit die positie drie geledingen te noemen waarover gezag wordt uitgeoefend: de directie, het personeel en de leerlingen. De directie oefent op haar beurt weer gezag uit over het overige personeel en de leerlingen. Tenslotte is er het gezag dat de afzonderlijke personeelsleden hebben over de leerlingen.

Wederzijds respecteren van gezag
Gelet op het voorgaande is het belangrijk zicht te hebben op de verschillende gezagskringen die er binnen de schoolorganisatie bestaan en hoe deze zich tot elkaar verhouden. Ter vermijding van bevoegdheidsconflicten zal duidelijk moeten zijn wie welke bevoegdheid heeft en daarvoor verantwoordelijkheid draagt. Ter bevordering van de goede orde en het klimaat in de school dienen de gezagsdragers uit de verschillende kringen elkaars gezag hoog te houden. Wanneer de ene gezagsdrager binnen de bevoegdheden van de ander treedt, kan dit het gezag van de laatstgenoemde doorkruisen. Een voorbeeld hiervan is de directeur die ten overstaan van ouders een besluit van een van de leerkrachten eigener beweging terugdraait. Een ander voorbeeld is een situatie waarin het schoolbestuur buiten de bevoegdheid van de directeur om, toezeggingen doet aan het personeel. Het gezag van een gezagsdrager kan ook worden ondermijnd, wanneer een gezagsdrager het gezag van een andere gezagsdrager niet of onvoldoende erkent. Hiervan is bijvoorbeeld sprake wanneer een leerkracht tegen zijn leerlingen zegt dat uitspraken of besluiten van een andere leerkracht of de directie niet serieus behoeven te worden genomen.

Rechtspositioneel
De werkgever heeft de mogelijkheid rechtspositionele maatregelen te treffen tegen een zich aan gezagsondermijning schuldig makende werknemer. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval zal in sommige situaties geconcludeerd kunnen worden dat sprake is van plichtsverzuim. Vanuit de jurisprudentie is een voorbeeld bekend van een werknemer die zich denigrerend uitliet tegenover de directeur, toen deze hem aansprak op een schriftelijke klacht van de moeder van een leerling. De commissie van beroep achtte – gelet op de plicht van het wederzijds respecteren van gezag – een grond voor een schriftelijke berisping aanwezig. Naast door de werkgever te treffen rechtspositionele maatregelen, is het overigens ook denkbaar dat een werknemer juridische stappen onderneemt tegen een werkgever die kennelijk het "goed werkgeverschap" niet juist weet in te vullen.

Tot slot
Het rekening houden met elkaars verantwoordelijkheden en bevoegdheden blijkt in de praktijk van alle dag gemakkelijker uitgesproken dan uitgevoerd. Regels omtrent gezagsuitoefening en –onderwerping zijn van belang om uitwassen tegen te gaan. Tegenover de heilzaamheid van het vijfde gebod, staat de gebrokenheid van ons bestaan. Daarom past een ieder in zijn of haar positie een bescheiden opstelling.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen