‘Hogescholen zijn de ruggengraat van de economie’

‘Onderzoek toont aan dat als je studenten het geld voor hun studie laat lenen, en als overheid dus geen basisbeurs meer verstrekt, dat jongeren uit lagere milieus minder snel aan een HBO-studie beginnen.’ De HBO-voorzitter praat op rustige, overtuigende wijze. Zijn werkkamer bevindt zich in een voornaam pand in het centrum van de Hofstad. Van daaruit probeert de HBO-raad de vertegenwoordiger te zijn van de ongeveer veertig hogescholen die Nederland telt. ‘Studenten met een lagere sociale achtergrond zijn toch voorzichtiger. Als ze de keuze hebben tussen een grote lening aangaan om te studeren of gewoon werken, dan kiezen ze toch vaak voor dat laatste. En dat moeten we voorkomen. Het HBO heeft ook een emanciperende taak. Bijna 60% van de HBO-studenten heeft ouders die zelf geen opleiding in het hoger onderwijs hebben afgerond. Het moet mensen verder brengen in het leven. Geef de hogeschool het recht om het collegegeld te verhogen als studenten te lang over hun studie doen. Combineer dat met een verbrede aanvullende beurs. Dan heb je het pakket waar ik voor zou staan. En dat probeer ik bij de formatiepartijen op dit moment duidelijk te maken.’
De Graaf glimlacht breed. Aan het begin van het interview wil de HBO-voorzitter eerst even een duidelijk punt maken. De Graaf heeft een hekel aan het woord HBO-instellingen: ‘Dat klinkt zo groot en massief. Bij universiteiten hebben we het ook niet over de WO-instellingen. Het zijn gewoon hogescholen, laten we ze ook zo noemen!’

Praten
De HBO-raad wil een rol spelen in de bewaking van de kwaliteit van de hogescholen. Daarover wordt in de sector intensief gesproken.
De Graaf: ‘Ik draai het eerst even om. De HBO-raad speelt géén rol in de bewaking van de kwaliteit. Daar hebben we een inspectie voor. Wij gaan niet op de stoel van de inspectie zitten en willen dat ook niet. De HBO-raad is niet meer dan de vereniging van hogescholen.’

‘Wat we wel willen is een gezamenlijke kwaliteitssprong maken. Als ik zou zien dat er afdelingen van hogescholen zijn waar de kwaliteit onder de maat is die het imago van de hele sector raken, dan zou ik als voorzitter de telefoon grijpen om eens te informeren wat daar precies gebeurt. Over de kwaliteit van onderwijs wordt binnen de vereniging vaak gesproken.’ Op de vraag wat dat praten dan precies oplevert antwoordt de HBOvoorzitter niet direct. ‘Nou, lange tijd werd er helemaal niet over gesproken. Nu wordt er uitgewisseld hoe je uitval onder studenten kunt aanpakken en wordt gezamenlijk beleid afgesproken. We hebben een akkoord bereikt over toelatingseisen voor studenten die van het MBO naar het HBO doorstromen. Dat zijn toch hele concrete dingen. Als er dingen gebeuren die niet kunnen, dan wil ik een gesprek, desnoods met de voorzitter van de raad van toezicht. Maar dan zit je wel aan de rand van wat ik kan doen.’

Inholland
Bij grote crises zoals bij Hogeschool Inholland waar opleidingen ver onder de maat bleken en er diploma’s werden weggegeven heeft de HBO-raad ook een taak. De voorzitter ontkent echter dat er diploma’s werden weggeven: ‘Met het beeld dat is geschetst in de media ga ik niet mee. Er was inderdaad een probleem met de kwaliteit van bepaalde opleidingen bij Inholland. Als sector hebben we te weinig aandacht besteed aan de externe validering van toetsen. En dat is opgepakt en veranderd. De bestuurders van de hogescholen kijken over elkaars schutting en informeren elkaar over problemen.’

Hom of kuit
De HBO-raad is naast een vereniging ook een orgaan dat actief lobbyt in het Haagse. De Graaf is mede vanwege zijn enorme netwerk in de politiek aangetrokken als voorzitter. Ook is hij lid van de Eerste Kamer voor D66. ‘Lobbyen is een belangrijk deel van mijn werk. Ik praat met mensen die relevant zijn voor het HBO. Vanmorgen heb ik nog gesproken met de voorzitter van MKB-Nederland.
Daarnaast bezoek ik soms Kamerleden, heb ik contacten op het ministerie, spreek ik met het MBO. Overal waar ik denk dat het nuttig kan zijn voor het HBO probeer ik er te zijn om het hoger beroepsonderwijs te promoten. Ook kijken we wat gemeenschappelijke belangen zijn. Ik vraag ze bijvoorbeeld hoe zij de formatie hebben beïnvloed. Of wat we gaan doen aan het promoten van techniek.’ De Graaf heeft voorbeelden te over: ‘Afgelopen vrijdag zat ik bij de staatssecretaris om nu eens hom of kuit te krijgen over het afschaffen van de langstudeerboete. Je kunt het eigenlijk zo gek niet noemen of er zijn wel contacten mee.’

Opleiding harp
De HBO-raadvoorzitter denkt niet dat de schaalgrootte een probleem is voor het hoger beroepsonderwijs. ‘De meeste hogescholen zitten gewoon in één stad. Het is ook een misvatting dat alle hogescholen heel groot zijn. Er zijn een paar hele grote van rond de 30.000 studenten, een aantal middelgrote van rond de 10.000 studenten en verschillende kleinere met soms maar duizend of tweeduizend studenten. Als de faculteiten maar herkenbaar zijn voor studenten. Ook moeten we de schaalvoordelen benutten. We kunnen niet allemaal ons eigen conservatorium hebben of onze eigen opleiding harp. Dat kan beter op één plek gebeuren, dan gaat de kwaliteit ook omhoog.’ De Graaf gaat wat rechterop zitten: ‘Er is ook niemand die streeft naar verdere schaalvergroting in de sector. We hebben een andere ontwikkeling. Er is een enorme toestroom van studenten. Er gaan gewoon steeds meer jongens en meisjes naar het HBO toe. En dat is de hoofdreden van de groei.’

Bekostiging
Hogescholen worden onder andere bekostigd per afgestudeerde student. Enkele jaren geleden bleek dat daar soms mee werd gefraudeerd. ‘Kijk, ieder systeem van bekostiging heeft perverse prikkels.
Als je gaat bekostigen naar instroom van studenten dan is daar ook mee te sjoemelen. Op dit moment worden scholen niet meer uitsluitend bekostigd op afgestudeerde studenten, maar zitten er ook elementen van kwaliteit in. Dus ook kwaliteitsnormen zijn voorwaarden voor bekostiging. Die mix van elementen vind ik heel goed.’

Kleilaag
De HBO-raad krijgt wel eens het verwijt een verlengstuk van de overheid te zijn.
Sommige politieke partijen pleitten zelfs voor het helemaal afschaffen van de Raden. De Graaf heeft weinig geduld met dit soort opvattingen: ‘De HBO-raad is geen adviesraad en het is geen overheidsorgaan. We zijn ook geen mini-ministerie, hoewel sommige politieke partijen dat graag doen geloven. We zijn een vereniging van hogescholen die goede dingen probeert te doen voor de sector. Ook hebben we geen enorme budgetten. De Graaf lacht: ‘Er gaat hier ongeveer vier miljoen euro om en dat komt van de hogescholen. Dus het beeld dat in de Tweede Kamer soms wordt opgeroepen dat wij een kleilaag van managers zijn klopt absoluut niet.’ Hij maakt een wijds gebaar met zijn arm: ‘Kijk eens in dit pand. Er zitten misschien twintig à vijfentwintig adviseurs, en dat op 450.000 studenten in het hoger beroepsonderwijs!’

De Graaf sluit af: ‘Hogescholen leiden op voor de regionale arbeidsmarkt. Dat is heel belangrijk. Onze studenten zijn de backbone van de economie. Zij moeten het gaan doen in die bedrijven, in het onderzoek. Het hoger beroepsonderwijs is de kurk waar de economie op drijft.’

Naam: Thomas Carolus de Graaf
Geboren: 11 juni 1957 te Amsterdam
Studie: Rechten

Loopbaan
1981-1985
Wetenschappelijk medewerker aan de Katholieke Universiteit Nijmegen

1985-1994
Ambtenaar op het ministerie van Binnenlandse Zaken

1994-2003
Tweede Kamerlid en fractievoorzitter D66

2003-2005
Vice-premier, minister van Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties

2007-2012
Burgemeester van Nijmegen

2012-heden
Voorzitter HBO-raad

Gijsbert Vonk
Redactielid DRS Magazine

Anette Vermeulen
Redactielid DRS Magazine

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen