Kinderen scheiden mee

Jaarlijks verbreken ruim 30.000 echtparen de huwelijksband. Ook in de gereformeerde gezindte neemt het aantal toe. Joppa Nijsse herkent dat op de scholen waar zij consultaties verzorgt. ‘Vergeleken met tien jaar geleden hoor ik nu steeds meer verhalen over kinderen van gescheiden ouders. Voor kinderen van reformatorische scholen kan het extra zwaar zijn, omdat ze soms de enige in de klas zijn. Door het gemis van lotgenoten kunnen de gevoelens van alleen staan versterkt worden. Ook weten veel kinderen vanuit de Bijbel dat de Heere geen scheidingen wil. Als hun ouders dan toch gaan scheiden, kan dit invloed hebben op hun Godsbeeld. Daarnaast kan het taboe op dit onderwerp een rol spelen: gevoelens van eenzaamheid of schuld kunnen daardoor groter zijn.’

Basisvertrouwen

Wanneer ouders scheiden, doet dat iets met het basisvertrouwen van het kind. De vanzelfsprekende zekerheid van het gezin als basis om de wereld te verkennen, valt weg. ‘En dat is niet het enige’, aldus Nijsse. ‘De hele rataplan eromheen heeft natuurlijk ook grote impact. De kinderen moeten waarschijnlijk verhuizen, er is minder geld te besteden, ze krijgen misschien te maken met een andere partner. Mogelijk komt er een breuk met een deel van de familie. Ook al blijven de contacten met beide families, toch woont het kind waarschijnlijk het meest van de tijd bij een van de ouders en daardoor ontmoet het de andere kant van de familie veel minder. Hoe je het ook wendt of keert: kinderen scheiden mee, en die ervaringen nemen ze mee naar school en in de klas.’

Geen blaam

Hoe die ervaringen zich uiten, hangt af van het karakter, de leeftijd en het geslacht van het kind. Volgens de orthopedagoog rollen sommige scheidingskinderen er goed doorheen, maar bij veel van hen zie je een tijdelijke dip in prestaties, gaat het concentratievermogen omlaag of verandert het gedrag. ‘Jongens zullen hun emoties sneller naar buiten toe uiten in de vorm van druk gedrag of ruzie zoeken, terwijl meisjes zich veel vaker naar binnen keren en somber of angstig worden. Bij 4- tot 6-jarigen zie je dat ze zichzelf de schuld gaan geven en zichzelf vragen stellen of verwijten maken: “Wat ik heb ik verkeerd gedaan? Had ik me maar beter gedragen!” Voor deze groep is het goed om ze duidelijk te vertellen dat hen absoluut geen blaam treft. Bij 6- tot 12-jarigen zie je soms gevoelens van schaamte, angst of onzekerheid. Ook bevinden ze zich vaak in een loyaliteitsconflict. Meestal wonen de kinderen het grootste deel van de tijd bij hun moeder. Het kan snel gebeuren dat een jongen de vaderrol pakt ten opzichte van broertjes of zusjes. Ook bij pubers zie je dat.’

Pedagogische driehoek

Niet alleen voor het kind, maar ook voor de school verandert er wat. De pedagogische driehoek van ouder, kind en school is anders geworden, waardoor een goede samenwerking tussen deze partijen belangrijker is dan ooit. Volgens Nijsse vraagt dat om een zorgvuldige aanpak. ‘Als er in de wederzijdse relaties verstoringen optreden, is het noodzakelijk hier adequaat op te reageren, zodat het kind in een zo veilig mogelijk pedagogisch klimaat kan opgroeien. De school moet, met béíde ouders, het belang van het kind centraal blijven stellen. Belangrijk is dat de school geen partij kiest en zich niet bemoeit met conflicten die tussen ouders spelen. De school is wettelijk verplicht om alle informatie naar beide ouders te communiceren. Als ouders geen contact met elkaar hebben, is het goed om bij belangrijke zaken, zoals het schooladvies, twee aparte gesprekken te organiseren. Dat kost wat meer tijd, maar is in het belang van het kind.’

Protocol

Belangrijk vindt Nijsse dat een school in teamverband nadenkt over de verantwoordelijkheid bij echtscheidingsproblematiek en hier goed beleid op maakt. ‘Uit onderzoek is gebleken dat de school een belangrijke positieve en stabiliserende rol voor het kind kan spelen. Thuis kan het kind weinig invloed uitoefenen op het gezinsklimaat dat ernstig verstoord is. Op school gaat de vaste structuur gewoon door, het kind kan nog steeds laten zien dat het iets kan en kan ervaren dat het gewaardeerd wordt. Het kind kan veel emotionele en sociale steun krijgen, van de leraar maar zeker ook van leeftijdsgenoten.’ Volgens Nijsse is het goed als de school afspraken vastlegt in een echtscheidingsprotocol. ‘Hierin worden afspraken tussen de school en de ouders vastgelegd zodat problemen niet steeds ad hoc opgelost hoeven te worden. Bij Driestar educatief hebben we een protocol dat tot voorbeeld kan dienen en de school werk uit handen neemt.’

Gewoon blijven doen

In de omgang met het kind is het nodig dat de leraar écht laat merken dat hij er is voor het kind. Wat extra positieve aandacht is goed. Maar blijf verder gewoon doen, adviseert Nijsse. ‘Je kunt door de vingers zien dat een kind wat minder presteert, maar het moet geen uitzonderingspositie krijgen. Voor het kind is het namelijk juist zo fijn dat op school alles gewoon is. Expliciet laten merken dat er ruimte is om gevoelens te delen, is ook verstandig. Het is fijn voor ze als ze hun emoties op een veilige plaats kunnen uiten. Om daarin te helpen, heb ik samen met collega's een verwerkingsboek ontwikkeld dat aansluit bij kinderen met een christelijke achtergrond van ongeveer 8 tot 12 jaar. Daarin staan vragen en opdrachtjes die ze in hun eigen tempo door kunnen lopen. Zeker voor kinderen die een directe benadering niet fijn vinden en niet weten wat ze moeten antwoorden op een vraag als “hoe gaat het met je?” is dit boekje heel prettig.’

Tips voor de begeleiding van scheidingskinderen

Bid voor het kind

Zorg voor een echtscheidingsprotocol binnen de school

Ken de omgangsregeling

Luister goed naar het kind en dwing het niet tot praten

Houd gewone ritmes en routines aan

Geef het kind extra persoonlijke aandacht

Leer je leerlingen respect te hebben voor elkaars gezinssituatie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen