‘Ik hoop dat jongeren met verwondering deel van de kerk zijn’

De hervormde predikant, die naast zijn werk in de gemeente een aantal uren godsdienst geeft op de Guido de Brès in Rotterdam, heeft een duidelijke mening over het belang van kerkgeschiedenis. ‘Als ik nadenk over het nut van kerkgeschiedenis, komt als eerste Psalm 78 bij mij naar boven. Dit Bijbelgedeelte roept op om te gedenken. De Heere roept de vaders op om de verhalen te vertellen aan de kinderen en stil te staan bij de wonderen. Deze oproep zou in ieder voorwoord van een kerkgeschiedenisboek moeten staan. Vers 10 van Psalm 78 zegt: “Dat zij hun hoop op God zouden stellen, en Gods daden niet vergeten, maar Zijn geboden bewaren.” Dat is het grootste nut van het doorgeven van de verhalen uit de kerkgeschiedenis.’

Hij vervolgt: ‘Voor mij is de geschiedenis van Gods kerk vooral de geschiedenis van Gods werk. Natuurlijk kun je ook leren van het verleden. Maar dat zal een “gewone” geschiedenisdocent ook zeggen. Ik vind de verhalen uit de kerkgeschiedenis ook nuttig omdat ze helpen om de huidige tijd te relativeren. Misschien moet kerkgeschiedenis daarom nog wel meer aandacht krijgen; dat is meer dan ooit noodzakelijk. Wij zijn namelijk binnen de geloofsgemeenschappen in Nederland wel erg bezig met onszelf. Met onze eigen recente geschiedenis, met onze eigen sjibbolets. We hebben de muren behoorlijk opgetrokken. En als je dan kijkt naar de grote kerkgeschiedenis, tweeduizend jaar christelijke kerkgeschiedenis, dan leer je wel te relativeren. Ik las een uitspraak van dr. Henk Bakker, een bekende kerkhistoricus. Hij zegt: “Wij hebben de kerkgeschiedenis nodig om onszelf tussen haakjes te zetten.” Kerkgeschiedenis helpt om jezelf niet te groot te maken of te absoluut. Daarom zou het goed zijn om ook binnen de kerk meer kerkgeschiedenis te doceren.’

Het derde belang van kerkgeschiedenis is voor Messemaker de troost. ‘Getroost worden heeft voor mij te maken met het feit dat God Zijn kerk heeft gesticht, dat God Zijn kerk in stand heeft gehouden en dat God trouw is gebleven, ondanks alle crises in de wereldgeschiedenis.’ Als laatste noemt hij de verbinding met de vroege kerk en het voorgeslacht. ‘Ik word door de kennis van de kerkgeschiedenis verbonden met hen die voor mij geloofden en kerk waren. En het verbindt je natuurlijk ook met de wereldwijde kerk.’

Geen clubje

Er wordt in het curriculum op de Guido de Brès veel aandacht besteed aan kerkgeschiedenis. ‘Terecht’, meent Messemaker. ‘Ik geef les in het tweetalig vwo en daar werken we uit het boek Unto the end of the world. De eerste hoofdstukken beginnen met Pinksteren en de zendingsopdracht. Daarna volgt een prachtig hoofdstuk over Augustinus. Met de leerlingen bespreek ik dan dat er vanaf dat moment echte “denkers” in de kerk komen. Mensen die geloofsonderwerpen uitdiepen en de christelijke leer beschrijven.’ Messemaker glimlacht. ‘Het blijft natuurlijk wel een uitdaging om de leerlingen te boeien. Maar je kunt via internet veel goede artikelen vinden of filmpjes via YouTube. Dat brengt het verleden dichter bij de pubers.’ Messemaker vindt het belangrijk de jongeren te vertellen dat de kerk een wonder is. ‘De kerk is geen “dingetje”, we zijn geen clubje. Het is geen mensenwerk, maar Gods geschiedenis. Ondanks alle kerkscheuringen, fouten en gebreken van de kerkmensen houdt God Zelf de kerk in stand. Ik hoop dat we jongeren daarin mee kunnen nemen, zodat ze met verwondering deel van de kerk zijn; niet alleen hun eigen kerk, maar ook van de Kerk der eeuwen.’

‘Kerkgeschiedenis helpt om jezelf niet te groot te maken’

Ds. Messemaker

Leerdiensten

Volgens Messemaker betekent kerkgeschiedenis niet alleen het vertellen van mooie verhalen. ‘Zeker niet. Ook in het Reformatorisch Dagblad verschijnen regelmatig artikelen over personen of gebeurtenissen uit de kerkgeschiedenis. En dat zijn echt niet alleen maar fraaie verhalen.’

Bij de catechese blijkt kerkgeschiedenis niet zo nadrukkelijk aan de orde te komen. Messemaker: ‘In de catechisatiemethode gaat het meer om de geloofsoverdracht. Al speelt bij veel onderwerpen de geschiedenis wel een rol. Als je het hebt over de catechismus leg je uit wanneer die geschreven is en waarom er in de catechismus zo fel tegen de roomse leer wordt geageerd. Tijdens de leerdiensten besteed ik er wel aandacht aan. In mijn eigen gemeente ben ik nu ook begonnen aan een prekenserie over de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Daarin neem ik dan ook de ontstaansgeschiedenis en de historie van Guido de Brès mee. Dan merk je dat ook in de prediking de kerkgeschiedenis als Gods geschiedenis een plaats heeft.’

Verminderde interesse

Wordt het belang van kerkgeschiedenis wel genoeg erkend door volwassenen? Messemaker denkt van niet. ‘Ik kan niet goed duiden hoe het komt, maar ik zie ook bij ouderen een verminderde interesse in de kerkgeschiedenis. Wellicht heeft het een imagoprobleem: men vindt het “stoffig”. En vaak gaat het over treurige gebeurtenissen zoals ruzies of kerkscheuringen. Zeker als we kijken naar de naoorlogse periode. Die tijd staat bol van de kerkscheuringen, schisma’s en verwijderingen. Ik ben zelf lid van een kerk waarvan de kerkscheuring nog maar elf jaar geleden is. Ik schaam me daar diep voor! Er is niet veel moois te vertellen over die droevige periodes. Maar we moeten hoger gaan zitten. Dan zien we niet meer de kleinmenselijke geschiedenis, maar krijgen we weer oog voor Gods wonderen. Dan zien we Gods daden in de geschiedenis van de kerk. God is blijkbaar zo genadig geweest dat Hij ook bij scheuringen, scheidingen en schisma’s door wilde werken. Het is toch een genadig wonder dat God overal Zijn kinderen vergadert en zijn trouw bewaart.’

Messemaker werpt op dat in deze tijd de vraag “wat vind ik?” heel bepalend is. ‘Ik denk dat die ik-cultuur ervoor zorgt dat we minder over “wat vond men toen?” willen nadenken. De tijd is nu erg vluchtig, dan heb je niet zo’n interesse in dingen die het beklijven waard zijn. Tegenwoordig is het vooral de jongere die in de belangstelling staat, evenals het nu en de toekomst. Ik ben van mening dat we wat beter moeten luisteren naar het verleden.’

De grote aandacht voor jongeren signaleert Messemaker ook in de kerk. ‘We stellen volop mensen aan voor de jeugd, zoals een jeugdouderling en jeugdcommissies. Maar met de ouderen zijn we minder druk.’

Morrelen

Op de vraag of kerkgeschiedenis wel actueel genoeg is, antwoordt Messemaker bevestigend. ‘Jazeker, maar dat geldt ook voor “gewone” geschiedenis. Iedereen kent de gevleugelde uitdrukking: “Wie zijn geschiedenis niet kent, moet hem overdoen.” Dit geldt ook voor de kerkgeschiedenis. Maar door de kennis van de geschiedenis kun je gevaren onderkennen die in de kerk aan de hand zijn. Bijvoorbeeld rondom Bijbelkritiek. In de Verlichting gebeurde dat voor het eerst. Als je die geschiedenis niet kent, weet je ook niet wat ervan geworden is. Door het “morrelen” aan de onfeilbaarheid van Gods Woord is veel schade ontstaan. Een ander actueel thema is bijvoorbeeld de discussie over de kinderdoop en volwassendoop. In de vroege kerk liep men ook al aan tegen vragen over de doop.’

‘Voor mij is de geschiedenis van Gods kerk vooral de geschiedenis van Gods werk’

Ds. Messemaker

Hervormde traditie

In de studie theologie is een nadrukkelijke plaats ingeruimd voor kerkgeschiedenis. Messemaker: ‘In de hervormde traditie ga je naar de Rijksuniversiteit om een master te halen in de Godgeleerdheid. Daarin is veel plaats ingeruimd voor het vak kerkgeschiedenis. Ik volgde deze lessen op de Universiteit Leiden bij professor Ernestine van der Wall. Naast de universitaire studie is er ook de kerkelijke opleiding. Ook daar is er ruimte gemaakt voor de kerkgeschiedenis en de dogmenhistorie. Ik vind dat heel belangrijk. Om de dogmatiek te begrijpen moet je de gang van de kerk kennen.’ Al jong maakte Messemaker kennis met de verhalen uit de kerkgeschiedenis. ‘Ik las natuurlijk de boeken van Vreugdenhil of werd eruit voorgelezen. En toen ik wat ouder werd, las ik Het boek der martelaren.’ Messemaker is ook afgestudeerd in kerkgeschiedenis. ‘Professor Van der Wall heeft daarin ook een rol gespeeld. Zij gaf op bijzonder inspirerende wijze les in de geschiedenis van de kerk, in het bijzonder over het Reveil en de Nadere Reformatie. Dat maakte indruk.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen