Van individueel leren naar met elkaar leren

Onderzoek uitgevoerd in het kader van de zevende voortgangsrapportage passend onderwijs (2015) wijst uit dat 18% van de schoolteams zich nog steeds onvoldoende voorbereid voelt om passend onderwijs te bieden aan leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte. Het percentage maakt anderzijds ook duidelijk dat er veel scholen zijn die zich wel goed voorbereid voelen. Er zijn zelfs scholen die vrijwel volledig inclusief werken! Verschillen tussen scholen hebben alles te maken met teamcultuur. David Mitchell zegt in zijn boek What really works in special and inclusive education, using evidence-based teaching strategies niet voor niets dat iedere school een eigen cultuur heeft.

Schoolcultuur

Schoolcultuur gaat over hoe mensen binnen school met elkaar omgaan en het beïnvloedt hoe veranderingen binnen de school doorgevoerd kunnen worden. Het gaat dus dieper dan een visiedocument, het gaat om interacties in de klas, in de personeelskamer, op het schoolplein. In het kader van passend onderwijs gaat het in essentie om de vraag: hoe kijken wij als school tegen leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte aan? Uit onderzoek weten we dat naast kennis en vaardigheden juist die houding van de leerkracht zo essentieel is voor het welslagen van passend onderwijs. In het profiel van de inclusieve leraar (European Agency for Development in Special Needs Education, 2012) is het waarderen van diversiteit bij leerlingen logischerwijs een van de kernwaarden. Verschillen tussen leerlingen worden beschouwd als een belangrijk uitgangspunt van het onderwijs en de leerkracht onderwijst vanuit de meerwaarde van die diversiteit. Die visie is tevens geworteld in de gedachte dat ongeacht de mate van de gaven, alle leerlingen als schepsel van God aan elkaar gelijk zijn. Het is de taak van een christelijke school om alle leerlingen als uniek schepsel te accepteren. Dat impliceert dus een positieve houding ten aanzien van alle leerlingen. Samenwerken met je collega’s is eveneens een belangrijke kernwaarde. Onderling vertrouwen en een sterke verbondenheid met elkaar leidt tot beter onderwijs en beter onderwijs resulteert in positieve resultaten voor leerlingen (zie bijvoorbeeld John Hattie). Ook gaat het bij samenwerken om de vraag: hoe geef je samen vorm aan professionalisering?

Samen leren

Professionaliseren heeft met leren te maken en in het bijzonder met hoe je tegen leren aankijkt. Leren kun je individueel doen, maar ook samen. Juist dat leren met elkaar binnen de eigen school kan ertoe leiden dat je beter in staat bent passend onderwijs te geven aan al je leerlingen. Vygotsky zegt niet voor niets dat leren een sociaal gebeuren is en het past ook goed binnen de lijn van de school als professionele leergemeenschap. Dat houdt in: leren van en met elkaar, een collectieve ambitie als uitgangspunt, voldoende diversiteit in relaties om van en met elkaar te leren, vertrouwen hebben in elkaar en een sterke verbondenheid waarbinnen ruimte is om je kwetsbaar op te stellen (Castelijns, Koster & Vermeulen, 2009). Uit eigen onderzoek weten we echter dat het in het regulier onderwijs nog niet zo vanzelfsprekend is om jezelf kwetsbaar op te stellen en met elkaar te leren. Het creëren van een meer passende schoolcultuur vergt tijd. Het vraagt om een omslag van individueel leren naar samen leren waarin vragen uit de eigen lespraktijk centraal staan. De schoolleider heeft hier een cruciale rol.

Leiderschapsrollen

David Mitchell noemt in zijn boek zeven leiderschapsrollen die nodig zijn om een inclusieve schoolcultuur te creëren en te behouden:
- zorg voor een duidelijke visie op passend onderwijs en deel die visie binnen school, met ouders, met de omgeving;
- zorg voor herkenning en onderkenning binnen je team en bij ouders, zowel formeel als informeel;
- zorg voor voldoende middelen binnen de school en verdeel die middelen eerlijk: te denken valt aan lesmethodes die zelf al een opzet hebben voor gedifferentieerd onderwijs;
- pas bestaande procedures aan: bepaalde regels zullen niet geschikt zijn voor kinderen met een speciale onderwijsbehoefte en zullen aangepast moeten worden; dat kan gaan om het curriculum, om methodes, om manier van toetsen, maar ook om praktische aanpassingen als een leerling even mee laten doen in een andere klas;
- monitor verbeteringen: laat je team zien dat wat je doet een positief effect heeft op het gedrag en het leren van je leerlingen;
- ga om met tegenzin: je zult binnen een veranderingsproces altijd te maken hebben met zichtbare en onzichtbare tegenzin;
- creëer een leerklimaat waarin iedereen zich thuis voelt, met een duidelijke visie op onderwijs, duidelijke verwachtingen van je teamleden en verwacht van hen dat ze zichzelf en hun leerlingen hoge doelen stellen.

Ik voeg hier graag twee punten aan toe. Ten eerste: de persoonlijke relatie met je leerkrachten. Het kan zwaar zijn als er veel leerlingen extra begeleiding nodig hebben. Om je leerkrachten te ondersteunen moet je durven nagaan waarin een leerkracht zich onvoldoende bekwaam voelt en waarin juist wel bekwaam. Ga samen eens na wat belemmerd werkt en wat juist stimulerend werkt. Wat motiveert hen en waarom? Bekijk vervolgens samen wat je kunt doen om het bekwaamdheidsgevoel te vergroten. Dat kan gaan om aanpassingen op leerling- niveau, op leerkrachtniveau, maar ook op teamniveau. De nadruk ligt hierbij op samen! Dat brengt mij bij mijn tweede punt: creëer tijd en ruimte voor leren met elkaar. Je kunt een expert vragen om een verhaal te houden, maar je kunt ook samen met een thema aan de slag gaan en iedereen zijn eigen leervragen laten inbrengen. Dan kom je gezamenlijk tot nieuwe inzichten, werk je aan verbondenheid en dat komt uiteindelijk de sfeer in school en dus je leerlingen ten goede. Dit kun je bijvoorbeeld doen met een videoclub. Stel, je vraagt je als leerkracht af of je manier van instructie geven wel voldoende aansluit bij een leerling. Dan maak je daar een video-opname van die je vervolgens bespreekt met een paar collega’s. Dat kan leiden tot nieuwe inzichten en op basis daarvan kun je je instructie aanpassen. Dat is je kwetsbaar opstellen ten dienste van je leerlingen. Durf jij het aan?

Neely Anne de Ronde is lector Passend leraarschap bij Driestar educatief.

Onderling vertrouwen en een sterke verbondenheid met elkaar leidt tot beter onderwijs

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen