DE SPANNING VAN CHRISTELIJKE VORMING

‘In ons schoolplan staat dat we leerlingen willen vormen tot burgers met een christelijke levenshouding’, vertelt De Beet. ‘De vraag is hoe je dit dan doet. De bedoeling is niet dat we straks in groep 8 allemaal perfecte burgertjes hebben. Dan is de kans groot dat een kind wel weet hoe het hoort, maar het niet toepast in de praktijk. Enerzijds ligt er voor ons de opdracht om het onze leerlingen in te prenten, hen te vertellen wat God van ons vraagt. Anderzijds gaat het om de werking van Gods Geest. Het is een spanningsveld, maar ook wedergeboren christenen hebben onderwijs nodig.’

Waarden

‘Onze school is een traject ingegaan van bezinning en onderzoek’, zegt De Baat. ‘Pedagoog Henrieke Hoogendijk gaf enkele bijeenkomsten waarin we nadachten over wanneer vorming voorkomt in de school, hoe je het ziet en wie je bent als leerkracht.’ Hoogendijk betrok hierbij het media-attitudemodel. Dit model beschrijft in vier metaforen de levenshouding van een christen richting zijn mediagebruik. De metaforen zijn die van de pelgrim, burger, leerling en dienaar. De Baat: ‘Dit model is gericht op media, maar helpt ook om na te denken over vorming in het algemeen. We gingen na welke lessen passen bij vorming. Ook hebben we per jaargroep gekeken aan welke waarden we aandacht wilden besteden.’ Een kerngroep zette alle waarden op een rij. Ze keken welke waarden belangrijk zijn voor het onderwijs en aan welke metafoor je het kunt koppelen.

Hart van het onderwijs

De Wittenberg maakt deel uit van Vebakowosz, een samenwerking van tien reformatorische basisscholen in de regio West-Gelderland/Oost-Utrecht. ‘Een aantal leerkrachten en directeuren van deze scholen heeft om tafel gezeten met Wim van den Bosch en Henrieke Hoogendijk van Driestar educatief. We hoeven geen methode voor vorming, maar we willen wel weten wat je als leerkracht moet doen om vorming op gang te brengen.’ De werkgroep stelde zeven technieken op die leerkrachten kunnen toepassen. De leerkrachten gingen aan de slag met een thema, bijvoorbeeld eerlijkheid. Leerkrachten worden hierin ook gecoacht. ‘Het krachtige vind ik dat we dicht bij de praktijk blijven’, zegt De Baat. ‘Ook merk je sterk dat het vanuit het hart van het onderwijs komt. Iedereen heeft ermee te maken, het gaat om de vraag welke meerwaarde onze school als reformatorische school heeft.’

Opening

Aan het begin van dit schooljaar startte De Baat, inmiddels voor het vierde jaar werkzaam als leerkracht, met de master Leren en Innoveren. ‘Onderzoek is een belangrijk onderdeel van deze master. In het verlengde van het traject dat we als school volgen, wil ik onderzoek doen naar vorming. Ik vind het belangrijk om te starten bij het waarom van vorming.’ Een persoonlijke herinnering van De Baat gaat terug naar haar eerste jaar als leerkracht. ‘De voorzitter van het bestuur deed de opening van het schooljaar. Hij zei: “Het is mooi als je goed onderwijs geeft, maar als dat het enige is, kun je kinderen net zo goed naar de openbare school sturen.” Zelf vind ik Psalm 22 vers 16 hierbij toepasselijk. Als leerkrachten door Goddelijk licht geleid worden om Gods gerechtigheid te vermelden, dán wordt er gevormd.’

Oefenen

‘Eigenlijk is het heel vreemd hoe we omgaan met vorming’, zegt De Baat. ‘We vinden het allemaal belangrijk, maar op het rapport komt niet te staan hoe een kind gevormd is. De moeilijkheid hierbij is natuurlijk wel dat vorming niet gemeten hoeft te worden door ons: de taak van zaaien is niet de taak van oogsten.’ De Baat geeft aan dat bij vorming een tussenstap wordt gemist. ‘Bij rekenen geef je uitleg, daarna laat je leerlingen oefenen. Bij vorming leg je uit hoe het werkt, maar je oefent niet. In mijn onderzoek wil ik daarmee aan de slag. Hoe kun je leerlingen laten oefenen? Daarin wil ik leerkrachten coachen, maar ook leerlingen zelf laten reflecteren hoe zij het ervaren.’

Geheim

‘In de master merk ik dat de docenten vorming als het hoogste doel van het christelijk onderwijs zien’, aldus De Baat. ‘Ik merk steeds meer dat het staat of valt met je houding als leerkracht, de hele dag door. Daardoor vorm je leerlingen het meest. Wil je als leerkracht echt vanuit je hart christelijk onderwijs geven? Vorming zit niet in specifieke lessen. Het gaat er vooral om dat je als leerkracht de link legt tussen de methode en de geestelijke werkelijkheid.’ In de klas ervaart De Baat dat leerlingen dit nu ook zelf gaan doen. ‘Bij taal ging het bijvoorbeeld over oorlog en vrede. Een leerling zei: “Bij oorlog hoort bidden.” Een ander vulde aan: “Daar past vers 5 van de Avondzang bij: ‘Bescherm ons in de bange tijd.’” Ik denk dat het erom gaat of leerlingen iets van de geestelijke werkelijkheid kunnen zien in de klas. Zien leerlingen aan jou dat je een geheim meedraagt?’

Dr. Elsbeth Visser-Vogel, werkzaam bij Driestar educatief als onderzoeker en docent master Leren en Innoveren, reageert op het gesprek met Lianne de Baat.

‘Dat vorming een ingewikkeld concept is, laat dit inkijkje op de Wittenberg in Scherpenzeel maar weer zien. Wat versta je nu precies onder vorming? Door scholen worden veel verschillende interpretaties gekozen en binnen één school kunnen zelfs meerdere interpretaties naast elkaar gebruikt worden. Wil je scherp krijgen wat je onder vorming verstaat, dan kan het goed zijn om te kijken wat je met vorming wilt bereiken.

In het gesprek met Lianne de Baat lijken er twee doelen te zijn die nagestreefd worden met vorming. Eerst wordt gezegd dat men de leerlingen wil vormen tot christelijke burgers. Dat roept beelden op dat de school zich met name richt op goed burgerschap. Bijvoorbeeld: hoe ga je om met je naaste, wat beteken je voor anderen, welke bijdrage lever je aan de maatschappij? Later in het interview lijkt het (ook) om iets anders te gaan: het kind tot Christus brengen. Hoewel het uit dit interview niet af te leiden is, zou het heel goed kunnen dat de school voor beide doelen een heel verschillende aanpak heeft. Het gevaar is dat we beide doelen ver uit elkaar gaan halen of dat we het ene doel zelfs voorwaardelijk laten zijn voor het andere doel.

Het is mooi dat deze school zich richt op waarden. Juist omdat men de neiging had of heeft om uit te leggen hoe het werkt, maar niet te oefenen. Het werken aan normen zou betekenen dat je vooral uitlegt wat je moet doen, wat er van je verwacht wordt. Het werken aan waarden impliceert dat er geoefend wordt en dat er echt iets geleerd wordt door de leerlingen. Ik ben nog wel erg benieuwd hoe dit dan in de praktijk eruitziet. Het is een valkuil om bij het werken aan waarden toch weer alleen te richten op de norm. Laten we hopen dat door het werken aan waarden het kind een christelijk burger wordt, maar dat het daardoor ook (mede) tot Christus gebracht wordt.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen