‘Angst moet niet de leermeester zijn’

Kort na de invoering van deze wet schreef Steef Post in een opinieartikel in het Reformatorisch Dagblad: ‘Het is een dwerg die een reus wil blokkeren. Welkom in de wereld van het wantrouwen.’

Is het inderdaad allemaal zo somber?

‘Natuurlijk, we hebben het over big data versus privacy. En de vraag is terecht: is het allemaal nog beheersbaar? Maar Europa heeft met deze wet wél een standaard neergezet. Op privacygebied blijken er toch echt wettelijke grenzen te zijn. Iedereen die met Europa dealt, heeft daarmee te maken.’

Scholen moeten de gegevensbescherming toch al sinds mei vorig jaar op orde hebben?

‘Dat klopt. Zelfs ten tijde van de voorloper van deze wet, Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) uit 2001, waren er al allerlei regels waar scholen aan moesten voldoen. De praktijk was dat veel scholen daar niet aan voldeden. Met de AVG zijn de regels strenger geworden. Voor scholen die er nooit iets aan hebben gedaan, is er nu werk aan de winkel. Het lijkt erop dat de scholen het wat laten sudderen. Het vormt een belasting die niets lijkt op te leveren.’

Uitdaging

Karels meent dat deze wet van meet af aan maatschappelijk gehypet is. Met veel tamtam is deze gepresenteerd. ‘Ik kan me voorstellen dat de scholen ermee in hun maag zitten. Privacybescherming behoort ook niet tot de kerntaak van onderwijs. Menig schoolbestuurder zal zich inderdaad achter de oren hebben gekrabd, maar het is nu juist de kunst om uit de angstcultuur weg te komen. Scholen moeten er een positief en transparant beleid op maken.’

Kunt u concrete dingen noemen?

‘Je hoeft bijvoorbeeld niet altijd aan ouders toestemming te vragen voor het gebruik van persoonsgegevens. Deze wet kent namelijk zes grondslagen. Niet alleen die van “toestemming”, maar bijvoorbeeld ook die van “gerechtvaardigd belang”. Neem nu de gewoonte van bellijsten voor de leerlingen. Is het wel nodig om in geval van zo’n bellijst de ouders om toestemming tot publicatie van hun telefoonnummer te vragen? Daarmee zit je namelijk puur op de lijn van “toestemming”. Als er ouders zijn die die toestemming niet geven, blokkeren ze de bellijst en is die onbruikbaar. Ik denk dan als jurist: kijk nu eerst eens naar de grondslag “gerechtvaardigd belang”.’

Wat betekent dat voor het onderwijs?

‘Als je als school vindt dat het voor het organiseren van je onderwijs nodig is om die bellijst te hebben en je kunt dat verantwoorden, kun je mijns inziens op grond van gerechtvaardigd belang de bellijst maken. Dus zonder dat je toestemming van alle ouders hebt. Daarmee heb je iets wat beleidsmatig hout snijdt. Natuurlijk, daar is nog weinig jurisprudentie over. Maar het interessante van deze discussie voor een school is: waarom doe je dit? En dat geldt voor heel veel dingen die je tot nu toe als school op een bepaalde manier hebt georganiseerd.’

Dus u ziet winst in die nieuwe AVG-wet?

‘Inderdaad, het dwingt je intern tot een meer beleidsmatige en inhoudelijke aanpak. Als school ga je meer en beter over persoonsgegevensbeheer nadenken. Je gaat bewustere keuzes maken. Daarmee ligt er een belangrijke focus op de vraag of we de verwerking van persoonsgegevens op deze manier goed en belangrijk vinden. Waartoe dient die? Zie deze wet echt als een uitgelezen kans voor een schoonmaakmoment. Ga eens goed door je dossiers heen en door alles wat je aan privacygevoelige informatie hebt bewaard. Wat kan weg? Waarom bewaar je iets nog? Kan het ook anders georganiseerd worden?’

Roddelen

Het zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens kan ten dienste staan van christelijke doelen, vervolgt Karels. ‘Juist op scholen gaat het vaak om kwetsbare, minderjarige leerlingen die aan onze zorgen zijn toevertrouwd. Het eerlijk en netjes omgaan met hun gegevens, maar ook met die van docenten, ouders en andere betrokkenen, kun je zien als een vorm van naastenliefde. En vertrouwelijkheid van bepaalde dossiers sluit dus roddelen en “interessante” geheimen vertellen uit. Op die manier is een seculiere wet als de AVG niet alleen een lastpost, maar biedt ze aanknopingspunten om christelijke waarden vorm te geven.’

Hoe ziet u de invulling van de nieuwe AVG-wet binnen de scholen concreet voor zich? Is er wel genoeg (juridische) kennis binnen de scholen?

‘Het kost tijd en geld’, zo stelt Karels om te beginnen. ‘Een school die denkt dit als “taakje” weg te kunnen schuiven naar een docent, schat het verkeerd in. Volgens mij moet je als schoolleiding onder het personeel op zoek gaan naar iemand die dit zou kunnen en die het leuk vindt. Zo iemand kun je de taak van AVG-functionaris geven, mits er voldoende uren én scholing tegenover staat. Tegelijk blijft professionele ondersteuning nodig.’

De VGS heeft daartoe in samenwerking met de VBSO en bureau Bults-info het zogenoemde FG-plein ontwikkeld. Daarmee kan een school een externe functionaris gegevensbescherming inhuren, zodat hij er niet zelf een hoeft aan te stellen (zie kader).

Foto’s

De AVG komt uitgerekend in een tijd waarin sociale media een enorme vlucht hebben genomen. Karels: ‘Iedereen publiceert zo ongeveer alles. Wat op dit moment dus echt een issue is, is de publicatie en verspreiding van klassenfoto’s, van foto’s van schoolactiviteiten of die van bijvoorbeeld een open dag.’

Voor Karels is het overigens nog geen uitgemaakte zaak dat je voor het maken van foto’s altijd toestemming nodig hebt. ‘Denk aan die andere wettelijke grondslagen. Dat geeft lucht en ruimte. Natuurlijk, ik begrijp de neiging om alles dicht te timmeren en preventief maatregelen te nemen. Daarmee ben je bij voorbaat van alle gezeur af. Maar ik vraag me af of dat de enig goede weg is. Een toestemming kan worden ingetrokken en heeft dus een grens. Vanuit de grondslag “gerechtvaardigd belang” kun je soms ook verder. Daarmee blijf je ook weg bij de angstsfeer van te snel voor te veel zaken toestemming vragen.’

Aanbod functionaris gegevensbescherming (FG)

Scholen zijn verplicht een zogeheten functionaris gegevensbescherming (FG) aan te stellen. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft dit aangegeven op haar website en minister Slob (Onderwijs) heeft dit in een brief van oktober 2018 nog eens bevestigd. Naast de verplichting kan een FG’er goed ingezet worden om de puntjes op de i te zetten bij de invoering van een effectief privacybeleid op school.

De VGS en de VBSO (waarvoor Jan-Kees Karels als interim-jurist werkt) hebben de handen ineengeslagen om een passend aanbod te doen voor een FG’er. In december is hierover een brief naar de scholen gestuurd. De aanbieder heet Bults-info en biedt de mogelijkheid de FG-taken extern te beleggen via het FG-plein. Ook kan een steunteam privacy ingehuurd worden om aan de AVG te voldoen. Vragen over deze dienstverlening? Mail naar info@steunteam.nl.

Meer informatie: www.fgplein.com en www.steunteam.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen