ONDERWIJS.

40
Fruytier schreef, (wij zagen het een vorig maal): „Altijd als de kerk gebloeid heeft, hebben ook de scholen gebloeid." Hoe blijkt de waarheid van deze stelling helaas in ons eigen Vaderland in de 18e eeuw. Die tijd wordt genoemd: de eeuw van verval. En dat terecht. Op schier alle gebied, vooral ook op geestelijk terrein, viel groote achteruitgang te constateeren  In de kerk ging de liefde bij velen verkouden en kwam in de plaats van de beproefde Gereformeerde Waarheid een geest en een leer in de kerk, die als Deïsme en Naturalisme en „Aufklärung" hoogtij vierden. Slechts een enkele getrouwe stem werd hier en daar nog vernomen. Om één voorbeeld te noemen, wie geen vreemdeling is van de predikatiën van Van der Groe, weet hoe deze getrouwe knecht des Heeren een boetgezant geweest is voor het van God afwijkend Nederland.
En toen bleek zoo waar te zijn, wat wij boven van Ds. Fruylier aanhaalden: toen de kerk van zijn vasten grondslag afgleed, toen gingen de scholen mee. Ook daar achteruitgang, op alle gebied. Het gewone onderwijs verslechterde, de kerkeraden, in de dagen van de Republiek met het toezicht belast, verslapten in hun opzicht, waren ontrouw in dezen arbeid en de gevolgen waren, „dat (lees ik in J. Kuipers Geschiedenis v. h. L. O.) de school dermate in verval geraakte, dat haar toestand langzamerhand allerongelukkigst was. Vele onderwijzers bemoeiden zich meer met hun bijbaantjes dan met de school. Hun onderwijs ontaardde meer en meer in dressuur en machinaal van buiten leeren." En wat het geestelijke betrof, dan verwierven de opvoedkundige ideeën van Montaigne, Locke en Rousseau langzamerhand ruim baan. Zeker, het verval werd wel opgemerkt en pogingen werden in het werk gesteld, om den achteruitgang te stuiten en op betere baan te geraken.
Maar hoe ooit verbetering te verwachten, als de verbeteraars zelf de Gereformeerde religie den rug hebben toegekeerd. Wat bleek het ijdele van deze pogingen b.v. toen de „Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen" een prijsvraag uitschreef over de „zedelijke opvoeding der kinderen." Inzendingen genoeg. En sommigen werden bekroond. Maar zie dan nu, dat vooral ook op geestelijk terrein er een achteruitgang te bespeuren viel, die, het kon niet anders, het onderwijs ten gronde moest brengen. Bekroond werden de geschriften van Hulshoff en Chatelain en Van der Palm. En wat achtten dan deze de zedelijke opvoeding der kinderen te zijn? 'k Zal slechts van één het antwoord geven (zie J. Kuiper) Chatelain schreef: „Onderricht den natuurlijken godsdienst. Haast u niet om hen den geopenbaarden godsdienst te leeren, verberg te dien einde den Bijbel zorgvuldig voor uw kinderen en duld niet, dat anderen hem doen kennen." Commentaar is hier m. i. overbodig. Arm Nederland, dat gevoerd werd in de macht van het vreeselijk ongeloof. Want ons volk, vooral de hoogere standen, die gingen met zoodanige opvatting van godsdienstige opvoeding mee. Zoo wilden ze het omdat ze toch niet meer begeerden, dan zooals v. d. Palm het voor hen uitdrukte dan hun kinderen te vormen tot „nuttige en gelukkige" menschen? Deugd en zedelijkheid dat was alles, wat van hun godsdienstige gevoelens was overgebleven. En daarom was hun leuze: Weg met den bijbel. Een leuze die nog doorklinkt tot in onzen tijd die ook nu nog haar verdedigers vindt. En dat ook nog wel hoe onwaarschijnlijk het u lijke onder de belijders van de Waarheid.

Rotterdam,   A. van Bochove

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen