Een schets uit de kerkgeschiedenis van Amerika (10)

Velen van degenen die om maatschappelijke, maar niet minder om redenen op het godsdienstig terrein vanwege het juk van de Hervormde staatskerk de oceaan waren overgestoken, hadden verschillende gedachten over deze vereniging.

Het was zoals een schrijver zegt: Velen dachten terug aan Holland en de moeilijkheden op kerkelijk gebied. Ze wilden niet gaarne weer met een kerk in verwikkeling komen die niet hetzelfde geloof beleed. Daarom zulk een verwondering over de zaken die hadden plaatsgehad in Albany. We kwamen om vrijheid van godsdienst te hebben en we hebben er veel voor moeten achterlaten en ontberen en is nu deze vereniging niet te haastig geschied? Kunnen we er zeker van zijn dat dit goed is? In het eerst werd er openlijk niet veel over gesproken. Echter het was niet uit de gedachten; de man die na zonsondergang van zijn akkers waarop de mais en tarwe groeide naar huis wandelde of de vrouw en moeder die op de houten tafel in de keuken haar brood kneedde, waren met deze dingen in him gedachten steeds bezig, naarmate de tijd voortschreed.

Wat wisten de Nederlanders in Michigan (westen) gevestigd van de kerkelijke omstandigheden van de Hervormde kerk in Albany in de staat New York (oosten)? In Michigan kwamen naarmate de tijd voortging ook mensen die reeds in het oosten een tijd hadden vertoefd en daar het kerkelijke leven van de Dutch Reformed Church hadden meegemaakt. Een van hen die al jarenlang ervaring had opgedaan van de kerkgang en medeleven van de Hervormde Kerk was een zekere Gijsbert Haan. Deze heeft door zijn invloed de gedachten van het volk vertolkt in woorden en de woorden zijn in daden omgezet.

Deze (weaver) mandenmaker, stoelenmatter, wever of vlechter was een slanke, magere, taai en gespierd persoon. Zijn haar was reeds vroeg wit geworden en in tegenstelling met velen droeg hij geen baard, maar was geschoren. Zijn lichtblauwe ogen waren helder en doordringend. Er lag een trek van vastberadenheid op zijn gelaat. Hij was geen predikant hoewel hij vele malen in de samenkomsten van de afgescheidenen in het oude vaderland had voorgegaan. Deze tamelijk kleine man was een vechter voor de waarheid; wanneer hij geloofde dat het recht aan zijn kant was kon hij niet rusten voor dat dit ten uitvoer was gebracht.

Haan had een moeilijke reis per schip met zijn gezin van negen kinderen naar de Nieuwe Wereld gemaakt. Hij sloot zich echter niet direkt aan bij de kolonisten die een half jaar eerder in Michigan waren aangekomen. Hij verbleef twee jaar in het oosten in de plaatsen Albany en Troy aan de Hudson-rivier. Hier zag hij veel meer van de Hervormde Kerk dan ooit de kolonisten hadden gezien die hier slechts doorgetrokken waren. Vele dingen die hij daar zag stonden hem niet aan. De predikanten predikten op de zondag soms in geen maanden en soms helemaal niet uit de Heidelbergse Catechismus. Soms werden kinderen in huis gedoopt in plaats van in de kerk. De gezangen werden meest gezongen in plaats van de psalmen, berijmd uit Gods Woord.

Sommigen van de leden behoorden tot geheime genootschappen, die „lodges" werden genoemd. (Vrij Metselarij). En zulke leden maakten gebruik van het avondmaal. Zulke spreken wel over God, maar geloven niet in Zijn Zoon als de enige Zaligmaker. Veel kerken waren nalatig om hun kinderen te catechiseren.

Deze kerk is geen kerk waar we ons mee kunnen verenigen zei Haan, deze kerk is bijna hetzelfde als de Hervormde Kerk in Nederland, die ons heeft uitgeworpen. Na zijn werk overdag, bezocht Haan vele leden der gemeente in de kolonie. Hij ontmoette mensen die ingenomen waren met de vereniging. Als hij echter vertelde wat zijn ervaringen waren, dan rezen ook daar vragen.

Haan ging van de kolonie naar Grand Rapids de stad aan de Grand River. In de „Second Reformed Church" de tweede Hervormde Kerk (in Grand Rapids) heeft Haan als ouderling gediend en ook daar sprak hij menigmaal met de predikanten en anderen over wat hij geloofde.

Het is daar in Grand Rapids in 1957 gekomen tot een breuk met de kerk. Daar is toentertijd de eerste Afgescheiden gemeente geïnstitueerd, waarin G. Haan met andere ouderlingen een voorname rol hebben gespeeld. In die strijd zijn er ook woorden gebruikt zowel van de ene zijde als van de andere, welke niet steekhoudend waren.

De zaken van de personen waren niet altijd duidelijk gescheiden, wat zo menigmaal een wettige kerkstrijd kan doen overgaan in een onheilige strijd, met een schijn van recht en handelen naar de letter van de wet.

De bewondering van degenen die eerst zo gelukkig waren met de vereniging werd bij sommigen al minder en verkeerde in afkeuring. Sterke uitdrukkingen werden gebruikt en gericht aan het adres van ds. Van Raalte. Er waren velen die beweerden dat Van Raalte heer en meester was over de hele kolonie.

Dikwijls werden twee dingen door elkaar gemengd nl. het mopperen over de „heerszucht" van Van Raalte en de zaak van de vereniging. Er werd gezegd: Van Raalte heeft ons overgeleverd aan de kerken in het Oosten. Ze waren vergeten wat Van Raalte voor hen had gedaan eertijds.

Broeders spraken en discussieerden met elkaar, waarvan soms het einde was dat ze boos uit elkaar gingen en niet meer met elkaar wilden spreken. Tot in de nachten werd vergaderd om deze kwestie te bespreken en beslissingen werden genomen met verheffing van stemmen enerzijds wat uitliep op scheiding en anderzijds met ruzies. In menig huis was het voor de man moeilijk om te bidden voor hij zich te slapen legde, omdat er meer boosheid in zijn hart woelde dan liefde. Wanneer hij wakker lag hoorde hij de herhaling van de woorden welke tegenover elkander waren geuit.

Een predikant Van den Bosch geloofde niet in de vereniging en was met G. Haan het erover eens dat er wat gebeuren moest. Deze zeiden: Herinner wat ds. Wyckhoff heeft gezegd. Namelijk, dat we vrij waren om de Reformed Church vaarwel te zeggen, wanneer dan ook. Als we hen verlaten doen we slechts wat we moeten doen.

St. Catharines

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen