Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Dr. Alexander Comrie

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Dr. Alexander Comrie

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Enkele jaren geleden werd een begin gemaakt met een artikelenserie over leven en werken van A. Comrie. Deze serie werd onderbroken door mijn reis naar Nieuw-Guinea en sedertdien niet voortgezet.

Nu we met het vervolg op het toen gepubliceerde weer verder gaan laten we toch. de artikelen, die in 1973 geplaatst werden eerst weer volgen, daar anders sommige lezers het verband van het geheel zouden verliezen.

In dit nummer verschijnt dan nu het eerste artikel. V.

INLEIDING

Tot de godgeleerden, die in de achttiende eeuw een belangrijke plaats hebben ingenomen in de kerk van ons vaderland behoort ongetwijfeld Alexander Comrie. In een tijd, waarin de invloed van de „verlichting" zich ook in de kerk sterk deed gelden, heeft deze in Schotland geboren predikant, met onverdroten ijver zich gegeven voor het bewaren van het in de gezegende reformatie ons toebetrouwde pand. Wie zich diepgaand bezighoudt met die periodic van onze vaderlandse kerkgeschiedenis, waarin Comrie zijn plaats in de gelederen van de gereformeerde godgeleerden innam, zal moeten constateren, dat het een tijd was, waarin het gereformeerd kerkelijk leven ingezonken was. Het diep verval van de kerk van Nederland is in die achttiende eeuw ingeleid. Tegenover deze ontwikkeling heeft Comrie krachtig stelling genomen. Een reeks van uitnemende werken legt daarvan getuigenis af. Deze werken zijn van verschillende aard. Sommige zijn duidelijk gericht op de stichting en geestelijke opbouw van de eenvoudigen; andere geven blijk van een intensieve deelname aan de worsteling om de waarheid Gods, die ook in Comrie's dagen zo sterk bestreden werd. Sommige diep-theologische geschriften gaan dan ook in op de dwalingen, die zich in zijn tijd in de kerk hebben sterk gemaakt.- Dwalingen, die steeds meer getolereerd worden. Tolerantie (verdraagzaamheid) was het modewoord van de achttiende eeuw. En wel tolerantie van de afwijkende gevoelens, die zulk een dodelijk gevaar voor de kerk des Heeren betekenen.

Juist in onze tijd is het van zo grote betekenis om met de werken van Comrie ons bezig te houden. Dwalingen in zijn tijd reeds zo verwoestend werkzaam, laten zich ook nu gelden.

Op allerlei wijze wordt de gemeente Gods bedreigd. De wijze, waarop Comrie zich in woord en geschrift tegen de tijdgeest keerde strekke ons tot een voorbeeld. Met medestanders, onder wie Nicolaas Holtius een grote plaats innam, was hij een strijder voor de oude gereformeerde leer. Deze leer had hij reeds in zijn geboorteland, Schotland, hef gekregen. Grote lichten hebben eens in de Schotse kerk geschenen; grote zegen is door deze mannen verbreid, die door Gods genade krachtige instrumenten waren om de gemeente te bouwen op het fundament van de apostelen en de profeten, waarvan Jezus Christus de uiterste Hoeksteen is.

We stellen ons voor uitvoerige aandacht aan het leven en werken van Comrie te schenken; vooral aan de bespreking van zijn werken zal ruime aandacht worden geschonken.

Afkomst en jeugd

Comrie was afkomstig uit Schotland. Alhoewel hij zelf niet precies wist, wanneer hij geboren was, 'blijkt uit de officiële registers, dat hij geboren is op 16 december 1706 in Perth in Schotland. Over zijn voorgeslacht zijn niet zo heel veel bijzonderheden bekend; toch wel enkele, die Comrie zelf ook mededeelt.

Zo de bekende Andrew Gray, die van 1633- 1656 leefde. Deze op drie-en-twintigjarige leeftijd overleden prediker was slechts drie jaar predikant. Zijn bediening werd bij de godzaligen in Schotland in hoge achting gehouden. Van zijn werk is een diepe indruk uitgegaan.

Zijn geschriften worden tot op deze tijd herdrukt; ook in ons land zijn verschillende predikaties van deze godzalige .leraar verschenen.

Nu deze Gray was Comrie's overgrootvader van moederszijde. In zijn geschriften maakt Comrie tweemaal melding van hem. In zijn „Leerredenen" uit Comrie de wens, dat hetgeen zijn „nu zalige overgrootvader Mr. Andrew Gray over het gebed geschreven heeft" in het Nederlands mocht worden vertaald. De weduwe van deze Gray is opnieuw in het huwelijk getreden en wel met de bekende Hutcheson, die ook zelf predikant was.

Van deze Hutcheson is de „Sakelijke en Practical verklaring van de twaalf kleine profeten", welk boek in de Nederlandse vertaling door Comrie van een voorwoord is voorzien.

Comrie schrijft van hem: „... zo Iaat hij zulk een nabij leven met Godt, en daar blonk van hem zulk een kracht van godtzaligheid, dat hij als de algemeene vader en bestierder van kerkelijke zaken wierde aangezien; en wegens zijn tederen ommegang met Godt was de liefde, en van Godtvruchtige leeraars, en van de waere Heiligen, voor hem uittermaete groot".

Comrie deelt ons verder niets mee over zijn overgrootmoeder, de weduwe van Andrew Gray en de latere echtgenote van Hutcheson; evenmin vermeldt hij ergens zijn grootouders of ouders.

Zijn vader droeg de naam Patrick Comrie. Ook over zijn leven of godsdienstige overtuiging heeft Comrie zelf zich niet uitgelaten, evenmin als over zijn moeder. Toch ligt voor de hand aan te nemen, dat Patrick Comrie tot de „Evangelische Partij" behoorde. ^

Comrie noemt nog twee andere verwanten, nl. .Tames Frazer (1639-1699), die als een besliste calvinist voor de zuiverheid van de reformatorische leer heeft geijverd en krachtig streed voor de onafhankelijkheid van de Schotse kerken. Als zo menig andere heeft hij daarom vele jaren in de gevangenis doorgebracht. Later werd hij predikant. Deze Frazer was gehuwd met een zuster van Andrew Gray. Tenslotte vermeldt Comrie nog de bekende Bisschop Gilbert Burnett '(1643-1715) die een gematigd voorstander van de andere partij was.

Comrie hechtte sterk aan de overleveringen van zijn geslacht; waarom hij deze ook zo nadrukkelijk vermeldt. Zijn persoonlijkheid is in Schotland gevormd; en de Schotse theologie heeft een krachtig 'stempel op hem gedrukt, zoals ook wel te zien is in de reeks vertalingen van Schotse werken, die of Comrie zelf heeft verricht of van inleidingen heeft voorzien.

Alhoewel Comrie dus weinig uit zijn jeugd mededeelt bericht hij uitvoerig omtrent zijn godsdienstige vorming. Hij spreekt - over Ralph Erskine als een man, die God tot besturing in zijn jeugd heeft gebruikt; hij leerde zijn belijdenis onder hef onderwijs van de beide Erskines.

In die tijd werd krachtig gestreden tegen de leerstellingen van Baxter en die van de School van Saumur. In deze leerstellingen werden pogingen ondernomen om de Remonstrantse opvattingen met de Gereformeerde leer te verzoenen. Deze gevaarlijke poging kan slechts tot een verminking van de zuivere waarheid leiden, waarom er dan ook krachtig tegen geijvend werd.

Zo schrijft Comrie, dat bij de Avondmaalsvieringen, die hij in Schotland meemaakte hij naast anderen ook „alle Baxterianen" van Avondmaal hoorde uitsluiten, „hetwelk mij van mijne jeugd af een grooten schrik tegen zijne leere, en een afkeer van het Saumursche Systema ingeboezemt" heeft.

De Schotse Avondmaalsvieringen hebben menigmaal een diepe indruk op hem gemaakt.

Behalve de bij herhaling genoemde invloed van de beide Erskine's heeft ook Thomas Boston grote invloed uitgeoefend. Comrie bleef ook in Nederland met grote liefde en hoogachting aan deze oude leermeesters denken.

Reeds in Schotland werd Comrie op de Latijnse School onderwezen. Door zijn vader was hij voor de dienst des woords bestemd. Zeker zal Comrie aan deze wens gaarne gehoor gegeven hebben, alhoewel de vervulling langs een andere weg gekomen is dan door zijn vader kon worden vermoed.

Veen

(Wordt vervolgd)

Dit artikel werd u aangeboden door: De Saambinder

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 mei 1977

De Saambinder | 8 Pagina's

Dr. Alexander Comrie

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 mei 1977

De Saambinder | 8 Pagina's