Maarten Luther

(6) •

Luther en zijn bijbelverklaring - 2

Luthers bijbel is een vertaling geworden vanuit de griekse grondtekst, en hij zocht deze over te brengen in de duitse taal en wel in een duitse vorm die wel een schepping genoemd is van de duitse taal en voor de duitse taal van uitzonderlijk grote betekenis is geweest.

Als docent in de bijbelse theologie te Wittenberg was Luther een der eersten geweest die van de katheder nu en dan Duits sprak in plaats van Latijn. Verder had Luther ook veel Duitse geschriften uit de Middeleeuwen gelezen waardoor hij zijn duits taalgevoel zeer verdiept had. Toch was de Reformator zelf zich niet bewust dat hij door zijn vertaling een taalmonument zou stichten. Het ging er om dat de eenvoudigen in den lande het Evangelie zouden verstaan. Hun taal wilde hij spreken. "Men moet moeders in huis, de kinderen op straat, de gewone man op de markt vragen en er goed op letten hoe zij spreken en daarnaar moet men vertalen". Het gaat, aldus Luther, om de geest van de auteur. God wil in de bijbel de mensen hier en nu aanspreken met Zijn Woord van wet en evangelie. Hij wil dit doen in hun eigen taal. Ze moeten Gods Woord lezen als ware het gisteren geschreven.

Voorts was Luther er diep van overtuigd dat vertalen meer was dan alleen kennis van de letter te hebben; grammaticaal-historisch begrijpen is niet voldoende. Niemand kan Gods Woord verstaan en dus kan niemand het overzetten dan door de Heilige Geest. Van de bijbel geldt wel in dubbele mate, dat een vertaler met de geest van de auteur vervuld moet zijn, om de bedoeling van het geschrift aan de lezers over te brengen. Later heeft Luther in zijn „Tafelgesprekken" hierop telkens gewezen.

Met grote haast is Luther aan de vertaling van het Nieuwe Testament begonnen. Met een bijzondere werkkracht was Luther bedeeld; daarbij gebruikmakend van zijn persoonlijke studie en zijn voorbereiding voor colleges en preken over de stof van het Nieuwe Testament, had hij het gehele Nieuwe Testament in elf weken in het duits overgezet. En dat in de donkere dagen met schaarse verlichting, zittend in een ongezonde lichaamshouding.

In maart 1522 kwam Luther met zijn gehele kopij van de Wartburg naar Wittenberg. Hij was vastbesloten, wat er ook zou gebeuren, zijn schuilplaats te verlaten. En op 25 september kon Luther het eerste volledige Nieuwe Testament zenden aan Hans von Berlepsch, de slotbewaarder van de Wartburg, onder wiens protectie het werk tot stand gekomen was.

Deze „Septemberbibel" maakte tot in de wijde omtrek veel indruk. De prijs bedroeg, ofschoon Luther er, als gewoonlijk geen cent aan verdiende, niet minder dan een halve gulden (dit is thans omgerekend zeker enkele honderden guldens). Binnen enkele maanden was de eerste oplage die waarschijnlijk 3000 exemplaren bedroeg geheel uitverkocht. Hieruit blijkt hoe verlangend velen waren om de bijbel te lezen. In december verscheen de 2e druk, met niet minder dan 500 correcties, voor een deel van drukfouten, maar ook verbeteringen in woordkeus en stijl. Bij Luthers sterfjaar in 1546 verschenen in Wittenberg reeds 22 uitgaven, en buiten deze stad meer dan 100. Het is moeilijk om de totale oplage daarvan te schatten, maar ze beloopt zeker enkele honderdduizenden. Dit is in de geschiedenis van de vroege boekdrukkunst iets ongehoords. Het was het boek, "waarop de wereld wachtte" (Dr. W.J. Kooiman).

Op de Warburg had Luther het niet gedurfd om een vertaling van het Oude Testament te beginnen. Maar toen hij weer in Wittenberg was, stond hem de hulp van vrienden ten dienste die het Hebreeuws goed machtig waren, o.a. Melanchton. Toch heeft het 12 jaren geduurd vóór het Oude Testament gereed was. Toch, ook dit getuigt van een taai volhouden van een man die een overbezet leven leidde.

In 1534 verscheen de volledige uitgave van de Lutherbijbel: , , Biblia, dat ist die gantze Heilige Schrift Deudsch. Mart Luth. Wittenberg. Begnadet mit Kurfürstlicher zu Sachsen freiheit. Gedruckt durch HansLufft, 1534.

Tot Luthers dood zijn bij Lufft 13 nieuwe drukken van Luthers complete bijbelvertaling verschenen. Van drukkers buiten Wittenberg zijn niet minder dan 253 uitgaven bekend. Men schat dat gedurende het leven van de reformator een half miljoen bijbels en bijbelgedeelten verspreid werden. Luther zelf verdiende daaraan niets, maar verschillende drukkers, vooral in Bazel, zijn er rijk door geworden.

Zo mochten we ook dit jaar de Kerkhervorming weer gedenken. God de Heere heeft daarvoor mensen gebruikt als Zijn instrumenten. Ook Gods Woord kan weer gelezen worden in de taal des lands en de Heere werkt nog altijd door Woord en Geest. De Heere heeft Luther gebruikt als de eerste vertaler van de Reformatoren. Latere vertalingen zijn gevolgd in andere talen. En nog altijd gaat dit door, opdat alle heidenvolken Gods Woord zullen horen en lezen. Het is het Woord Gods dat het middel is tot wedergeboorte en de kennis van het zaligmakend geloof Mogen ook wij allen dan behoren tot degenen aan wie Petrus schrijft: Gij, die wedergeboren zijt, niet uit vergankelijk, maar uit onvergankelijk zaad, door het levende en eeuwig blijvende Woord van God (1 Petr. 1:23).

Ik eindig met de woorden van Luther: „Wij hebben alles zonder gierigheid, eigenbaat of verdienste (daarop kunnen wij ons in Christus beroemen) getrouw en onbekrompen ten bate van onze mede-christenen verricht. En wat wij daarvoor hebben verdragen, gedaan en geofferd, behoeft niemand te weten dan Hij Die ons de gaven schenkt en Die door ons, onwaardige, ellendige, arme werktuigen deze dingen gewerkt heeft. Hem alleen zij eer, lof en dank in eeuwigheid. Amen.

's-Gravenhage,

Ds. K. de Gier.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen