Beslechting van geschillen

door middel van arbitrage of bindend advies

(1)

Als binnen de kerk besluiten worden genomen die de kerk aangaan, heeft de kerk haar eigen kerkelijke regels die gehanteerd worden om kerkelijke conflicten op te lossen. De kerk kan de geestelijke rechtspraak niet missen om de orde in de kerk te bewaren. De Dordtse Kerkorde geeft daarvoor de regels. Ter uitvoering daarvan is onlangs verschenen het boekje In orde, waarin een handleiding en een toelichting bij de kerkelijke rechtspraak zijn opgenomen. Als het dus gaat om tuchtmaatregelen, om besluiten van kerkelijke organen die het kerk-zijn betreffen, vinden we daarin dus regels hoe te handelen en hoe eventuele conflicten moeten worden beslecht.

Kerkenraden en meerdere vergaderingen kunnen echter aan het rechtsverkeer deelnemen als waren zij gewone burgerrechtelijke instellingen. Als een kerkenraad bijvoorbeeld een arbeidscontract sluit met een koster, is een geschil over de toepassing van zo'n contract een civielrechtelijke zaak. Aan een dergelijk geschil kunnen wel bepaalde aspecten zitten, die een kerkordelijke procedure mogelijk maken, maar in de regel zal zo'n geschil een arbeidsrechtelijke inhoud hebben. Beslechting daarvan zal dan ook moeten plaatsvinden door middel van de procedures en regels die daarvoor in het burgerlijk recht zijn aangegeven.

In dat burgerlijk recht is echter de mogelijkheid opgenomen dat niet de wereldlijke rechter in zo'n geschil uitspraak doet, maar dat die rechtspraak plaatsvindt in eigen kring. Daarvoor heeft de wet een tweetal middelen gegeven, namelijk arbitrage en bindend advies. Van de mogelijkheid om in eigen kring in voorkomende gevallen recht te spreken, heeft de Generale Synode van onze gemeenten in 1983 besloten gebruik te maken. Daartoe is opgericht de Stichting Beslechting Geschillen binnen de Gereformeerde Gemeenten. Deze stichting ressorteert onder het Deputaatschap Algemene Kerkelijke Zaken.

In het verleden is er door de Stichting door middel van brieven aan deputaatschappen en instellingen op aangedrongen een bepaling in (arbeids-) contracten op te nemen, die voorziet in arbitrage of bindend advies. In verschillende contracten is dat inmiddels ook gebeurd. Gebleken is dat niet iedereen bekend is met het bestaan van genoemde Stichting en van de mogelijkheden, die op dit punt bestaan. Vandaar dat we in een tweetal artikelen daarop nog eens willen wijzen.

Waarom heeft de Generale Synode van de mogelijkheid tot rechtspraak in eigen kring gebruik gemaakt? In de eerste plaats omdat de Heilige Schrift ons deze weg wijst. In 1 Korinthe 6 spreekt de apostel over de behandeling van rechtszaken tussen broeders van hetzelfde huis. Paulus vraagt de Korinthiërs of ze zich niet schamen om hun geschillen over mijn en dijn voor heidense rechterstoelen te brengen. Dat deden de Joden nog niet eens. Zelfs in de verstrooiing bleven zij zich bewust van de noodzaak om ter beslechting van geschillen een scheidsgerecht uit eigen midden te kiezen. Het is duidelijk dat de apostel hier spreekt over burgerlijke geschillen, niet over misdrijven. Voor dit laatste heeft de Heere de overheid als wreekster Gods gegeven. De geschillen waarover het in de gemeente van Korinthe ging, waren van zo weinig betekenis ten opzichte van hun geestelijke roeping, dat ze het zelfs aan de minsten onder hen wel over konden laten om die geschillen op te lossen. Het ging toch over aardse geschillen, die maar van tijdelijke en betrekkelijke aard zijn! Ook wij mogen dat tussen haakjes wel bedenken als we een geschil met iemand hebben. Hierin ligt de voornaamste reden waarom de Generale Synode van de mogelijkheid van rechtspraak in eigen kring gebruik heeft willen maken.

Een niet onbelangrijke overweging hierbij is dat bij rechtspraak in eigen kring met specifieke aspecten rekening kan worden gehouden, waarvoor de burgerlijke rechter geen 'antenne' heeft en waarmee hij meestal ook geen rekening kan houden. In het ker­ kelijk leven zijn er van die specifieke aspecten die te maken hebben met de geloofsleer, de eigen cultuur en de traditie. Ook de procesgang kan binnen de wettelijke kaders op een eigen wijze worden ingevuld, waarbij noties als zorgvuldigheid en gerechtigheid een bijbelse inkadering krijgen. Rechtspraak in eigen kring, ook als het gaat om burgerlijke geschillen, zal niet om het beginsel heen kunnen dat we leven in een door de zonde verbroken wereld. Die verbrokenheid komt ook tot uitdrukking in allerlei burgerrechtelijke verhoudingen en kan tot conflicten aanleiding geven.

Hoe is die rechtspraak in eigen kring vormgegeven? In de statuten van de genoemde stichting lezen we daarover het volgende: 'De Stichting stelt zich ten doel het beslechten van geschillen, gerezen tussen: a. De door de Generale Synode van de Gereformeerde Gemeenten benoemde Deputaatschappen en bij die Deputaatschappen in dienst zijnde personen, althans personen die in opdracht van enig deputaatschap werkzaam zijn; b. Andere binnen het kerkelijk verband bestaande organisaties en bij die organisaties in dienst zijnde personen. De Stichting tracht het doel te bereiken door wijze, deskundige personen ter beschikking te stellen en te houden die in voorkomende gevallen als arbiter dan wel als bindend adviseur kunnen optreden.' De Stichting beschikt dus over een lijst van arbiters dan wel bindend adviseurs. Geschillen kunnen dus langs twee wegen worden beslecht, namelijk door arbitrage of door bindend advies. Eerst iets over deze twee begrippen.

Een geschil over de verbintenissen die uit een overeenkomst voortvloeien, kan door één der partijen worden voorgelegd aan de burgerlijke rechter. Hij doet dat door de tegenpartij voor de rechter te dagen. De wet bepaalt welke rechter in welke gevallen bevoegd is. Soms is dat de kantonrechter (bijvoorbeeld bij arbeidsovereenkomsten), soms de arrondissementsrechtbank. Partijen kunnen echter samen overeenkomen, dat het geschil niet aan de burgerlijke rechter wordt voorgelegd, maar dat het onderwerp van arbitrage of van bindend advies zal zijn. Dat kan op twee manieren: a. door een bepaling van die strekking op te nemen in de overeenkomst zelf, of b. dat in een afzonderlijke overeenkomst vast te leggen als zich al een geschil voordoet.

Arbitrage is in het Nederlands recht aanvaard als een goede rechtsgang. Er worden in de wet wel zware eisen aan gesteld. Elk rechtsgeding moet aan bepaalde fundamentele eisen voldoen, zoals het beginsel van hoor en wederhoor, openbaarheid van stukken, etc. Die eisen gelden ook voor arbitrage. Een vonnis gewezen door arbiters, kan door de rechter dan ook beoordeeld worden op de aspecten die te maken hebben met een zorgvuldige rechtsgang. Is aan die eisen voldaan, dan zal de rechter het vonnis in stand laten. Een arbitraal vonnis moet daartoe aan de griffie van de rechtbank worden toegezonden. Dus: een arbitraal vonnis neemt de plaats in van een vonnis van de burgerlijke rechter en heeft dezelfde rechtskracht.

Naast arbitrage staat bindend advies.

Wanneer tussen partijen een geschil bestaat, kunnen zij overeenkomen om dat geschil door middel van bindend advies te beslechten. Zij verbinden zich dan over en weer om zich te houden aan hetgeen in het bindend advies wordt uitgesproken. Dat bindend advies is dus een nadere overeenkomst tussen partijen. Weigert één van de partijen daaraan gevolg te geven, dan zal om de tegenpartij te dwingen toch de weg naar de burgerlijke rechter gevolgd moeten worden. Verschil met arbitrage is dus, dat een arbitraal vonnis rechtstreeks ten uitvoer gelegd kan worden en een bindend advies niet. Voor het laatste is een vonnis van de rechter nodig. Een ander belangrijk verschil is dat voor bindend advies geen vormvereisten gelden, zoals wel het geval is bij arbitrage.

(slotartikel volgt)

Hendrik Ido Ambacht, ds. W. Silfhout.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen