Verslaving

Alcohol

(2)

Het is laat in de zaterdagavond. Na een val op zijn hoofd brengen vrienden een 66-jarige meneer J. naar het ziekenhuis. Een collega-arts ziet op de Spoedeisende Hulp een dronken man die op vragen niet adequaat antwoordt. Neurologisch worden verder geen afwijkingen gevonden. Meneer J. wordt opgenomen ter observatie. Ieder uur voert de verpleegkundige neurologische controles uit. Enkele uren later word ik bij de patiënt geroepen omdat hij vrij plotseling een blazende ademhaling en halfzijdige uitvalsverschijnselen heeft gekregen. Eén pupil is groter dan de andere. Met spoed wordt een CT-scan van het hoofd gemaakt. Daarop is een massale hersenbloeding te zien, waardoor de andere hersenhelft zelfs verdrongen wordt. Zijn toestand is zeer kritiek! Meneer J. wordt aan de beademing gelegd en in snel tempo naar het naburige academisch ziekenhuis vervoerd voor een spoed neurochirurgische ingreep. Helaas overlijdt hij twee dagen later.

M'n dienstzoemer gaat. Een huisarts belt. Hij is bij een 45-jarige mevrouw K. die een forse hoeveelheid bloed heeft gebraakt. De voorgeschiedenis is niet bekend. Wel zou mevrouw K. langdurig overmatig alcohol gebruiken. In het ziekenhuis is nog een aantal lege bedden en eventueel is er een bed op de Intensive Care achter de hand. Dus: laat maar komen. Tien minuten later wordt vanuit de ambulance gebeld dat mevrouw K. in shock is. Op de Spoedeisende Hulp zie ik een bleke, klamme vrouw die niet aanspreekbaar is, met een bloeddruk van 65 over 30. Via een tweetal injuusnaalden laat de verpleegkundige vocht inlopen. Het lukt gelukkig om mevrouw K. enigszins te stabiliseren. Op de Intensive Care verricht de internist een onderzoek van de slokdarm en de maag. In de slokdarm ziet hij bloedende spataderen.

Op de afdeling Inwendige Geneeskunde ligt meneer L. Deze 56-jarige man is een bekende voor het ziekenhuis. De laatste jaren heeft hij regelmatig opgenomen gelegen. Hoewel hij het ontkent, weet iedereen dat hij sedert vele jaren teveel bier drinkt. Thans is hij totaal verzwakt. Zijn ogen en zijn huid zijn geel. De buik staat strak gespannen van het vocht. Ook in de benen zit veel vocht. De door de internist gestelde diagnose is: alcoholische levercirrose. Hierbij functioneert de lever nauwelijks meer. Enkele weken later overlijdt hij.

Meer dan het kanon

Het woord alcohol is afgeleid van het Arabische woord 'alkuhl', dat extract betekent. Alcohol ontstaat door gisting van suikers zoals die onder andere in druiven en gerst voorkomen. De meeste mensen vinden het nuttigen van alcoholhoudende dranken plezierig. Een glas wijn doet het eten lekkerder smaken en bier verhoogt de feestvreugde. Het drinken van alcoholbevattende drank geeft een gevoel van gezelligheid en ontspanning. Verder kan het meer zelfvertrouwen, spraakzaamheid en een opgewekte stemming geven. De zorgen kunnen worden weggedronken. Ook medisch gezien heeft alcohol voordelen: op middelbare leeftijd is een glas rode wijn per dag goed voor het hart en de bloedvaten. Maar welke positieve effecten ook... tóch veroorzaakt alcohol meer ellende dan alle drugs bij elkaar! Niet voor niets schreef de Engelse predikant Thomas Watson enkele eeuwen geleden al: 'De beker doodt er meer dan het kanon' (De Tien Geboden, p. 210). Reeds duizenden jaren geleden beschreef de grondlegger van de moderne geneeskunde, Hippocrates (die leefde van 460 tot 377 voor Christus), dat alcohol nadelige gevolgen voor de gezondheid heeft. Uit de wereldgeschiedenis weten we dat tijdens de neergang van het Romeinse rijk vier keizers op een rij de zucht naar alcohol kenden. Keizer Tiberius (13-37 na Christus) was alcoholist. Keizer Caligula (37- 41) werd zuipend en feestend vermoord. Keizer Claudius (41-54) verliet altijd dronken de eettafel. En keizer Nero (54-68) was dag en nacht dronken.

Maatschappelijke gevolgen

Maar hoe is het tweeduizend jaar later in ons beschaafde westerse werelddeel? Eigenlijk niet veel beter. Overmatig alcoholgebruik plaatst Nederland jaarlijks voor de maatschappelijke kosten van maar liefst twee en een half miljard euro! Dronken vroeger arbeiders alcohol om hun armoede te vergeten, tegenwoordig is er meer sprake van welvaartsdrinken. Ruim 700.000 Nederlanders drinken meer dan acht glazen per dag. Hiernaast wordt vooral bij jongeren in toenemende mate nog een ander drinkpatroon gesignaleerd: het zogenaamde 'binge'-drinken. Binge is een Engels woord dat fuif of lol betekent. Afgewisseld door perioden waarin zij nauwelijks alcohol nuttigen, drinken jongeren op feesten, tijdens vakanties en in de weekeinden schrikbarende hoeveelheden alcohol. Voorlichtingscampagnes als 'Drank maakt meer kapot dan u lief is' en 'Ben jij sterker dan drank? ' helpen niet. De laatste jaren stijgt de verkoop van de populaire mixdrankjes (frisdrank met een hoger alcoholpercentage dan bier) zelfs explosief. De gevolgen van overmatig alcoholgebruik merken we in de maatschappij aan het grote aantal verkeersongelukken. Hoewel het wettelijk verboden is om met meer dan 0.2 alcohol promillage in het bloed (reeds na één glas) aan het verkeer deel te nemen, sterven jaarlijks meer dan 200 mensen in het verkeer ten gevolge van het rijden onder invloed en raken duizenden ernstig gewond.

Jongeren behoren vaak tot de slachtoffers. Andere maatschappelijke gevolgen zijn bedrijfsongevallen, ontwrichte relaties, agressief gedrag, uitgaansgeweld en andere ontsporingen. En wat velen zich waarschijnlijk niet realiseren: overmatig alcoholgebruik heeft zéér nadelige gevolgen voor de gezondheid. Het aantal aan alcohol gerelateerde opnames in de ziekenhuizen in Nederland wordt geschat op maar liefst 20 tot 30 procent. Voor psychiatrische ziekenhuizen is dat zelfs 30 tot 40 procent.

Lichamelijke gevolgen

De meeste lezers hebben hem vast wel eens gezien: de waggelende, ontremde en lallende dronken man op straat. Dronkenschap is een acuut gevolg van in relatief korte tijd teveel alcohol drinken. Meestal volgt de ochtend erop een kater. Slingerden vroeger regelmatig dronken mensen langs de straat, thans zijn er thuis meer stille drinkers. Ook chronisch alcoholgebruik leidt tot diverse lichamelijke gevolgen. Allereerst kunnen we denken aan vage klachten als vermoeidheid, een rusteloze slaap, spierzwakte, zenuwschade en geheugenverlies, met in het ergste geval onherstelbare dementie (het syndroom van Wernicke-Korsakov). Alcohol en de afbraakproducten van alcohol (onder andere acetaldehyde) hebben schadelijke en giftige effecten op diverse organen. Ontstekingen aan de slokdarm, de maag en de dunne darm geven klachten van brandende pijn achter het borstbeen, in de maagstreek en diarree. De kans op het ontstaan van maagzweren is vele malen verhoogd. Alcohol is een belangrijke oorzaak van alvleesklierontsteking. Ook het hart- en vaatstelsel heeft te lijden van overmatig alcoholgebruik, met ritmestoornissen, een verminderde pompfunctie van het hart en hoge bloeddruk. Verder bestaat er een duidelijke relatie tussen alcoholgebruik en nierstenen. Maar laten we ook het belangrijke orgaan waar de ontgifting van alcohol plaatsvindt niet vergeten: de lever. Chronisch alcoholgebruik kan leiden tot hepatitis (leverontsteking), leververvetting en tenslotte tot onherstelbare leverbeschadiging (levercirrose), zoals bij de hierboven genoemde meneer L. Levercirrose heeft onder andere weer tot gevolg dat de druk in de poortader te hoog wordt, zodat in de slokdarm spataderen kunnen ontstaan die soms tot heftige bloedingen leiden, zoals bij mevrouw K.

Verder hebben alcoholisten tien keer zoveel kans op kanker van de mond, de keel, de slokdarm, de maag, de lever en de alvleesklier. Recent is aangetoond dat ook de kans op borstkanker verhoogd is. Van de totale kankersterfte is tien procent terug te voeren tot overmatig alcoholgebruik.

Maar eigenlijk zijn we nóg niet volledig. Omdat alcohol veel calorieën bevat, laten alcoholisten 'gewone' voeding vaak staan. Vele alcoholisten zijn ondervoed. Het eten bestaat vooral uit 'vloeibare boterhammen'. Hierdoor ontstaan tekorten aan belangrijke voedingsstoffen als vitamine BI (onder andere nodig voor de zenuwen, de hersenen en het hart), vitamine B12 en foliumzuur (beide onder andere nodig voor de vorming van rode bloedlichaampjes).

Na deze opsomming voelt u wel dat de artsen hun handen vol hebben aan de gevolgen die het nuttigen van alcohol met zich meebrengt. Een scala aan ziektebeelden! Dan hebben we het nog niet eens over de beïnvloeding van medicijnen door alcoholgebruik! En wat dacht u van de onttrekkingsverschijnselen als we uiteindelijk de fles een keer laten staan? Allemaal gevolgen van de zucht naar alcohol!

Wat is verantwoord?

Hoewel het wetenschappelijk bewijs ontbreekt, vermoed ik dat de landelijke cijfers van alcoholgebruik representatief zijn voor het gebruik van alcohol binnen de Gereformeerde Gemeenten. We kunnen dan stellen dat ongeveer 20 procent van de lezers nooit alcohol drinkt. Bij de groep die wél drinkt, zien we grote verschillen: van een glas wijn op een verjaardag tot... ja, tot hoeveel?

Maar nu even heel praktisch. Hoeveel glazen alcohol kan iemand medisch verantwoord per dag drinken? Voor volwassen mannen geldt: niet meer dan twee tot drie glazen per dag. Voor volwassen vrouwen (die minder lichaamsvocht hebben) geldt: niet meer dan één tot twee glazen per dag. En voor jongeren, die nog in de groei zijn, geldt: nog minder. We moeten ervoor waken een gewoontedrinker te worden. Dan drinken we zes of zeven dagen per week alcohol. Als alcohol bij ons dagelijks leven hoort, is het advies iedere week één of twee dagen per week niet te drinken. Probeer te voorkomen dat alcoholgebruik een gewoonte wordt. Gewoonte leidt zo makkelijk tot verslaving, met alle vreselijke gevolgen van dien.

Verslaafd aan alcohol?

Aan de alcoholdrinkers onder de lezers zou ik willen vragen om eens voor uzelf de vier vragen van de volgende test te beantwoorden. 1. Heeft u ooit gedacht te moeten minderen met drinken? 2. Bent u ooit geïrriteerd geraakt omdat mensen kritiek hadden op uw drinken? 3. Heeft u zich ooit vervelend of schuldig gevoeld voor het drinken? 4. Heeft u ooit 's morgens vroeg op een nuchtere maag gedronken om spanningen kwijt te raken of om van een kater af te komen? Bij twee of meer malen een bevestigend antwoord is er zeer waarschijnlijk sprake van alcoholisme, van verslaving aan alcohol. Zoek hulp, via uw huisarts!

De Bijbel als richtingwijzer

In de Bijbel lezen we over wijngaarden, druiven oogsten en het drinken van wijn. Wijn had in de bijbelse tijd verschillende functies. Allereerst had wijn een rijke symboliek. Bij het Heilig Avondmaal zag de rode wijn op het bloed van de Heere Jezus (Lukas 22:20). De barmhartige Samaritaan gebruikte wijn voor het schoonmaken van wonden (Lukas 10:34). Wijn werd ook wel als versterkend middel gebruikt. Zo noemde Salomo in Spreuken 31:6 wijn goed voor de bitterlijk bedroefden van ziel. En Paulus adviseerde Timotheüs voor zijn maag en zijn menigvuldige zwakheden een weinig wijn te drinken (1 Timotheüs 5:23). Wijn verheugt het hart des mensen (Psalm 104:15). Toen de ark naar Jeruzalem gebracht werd en koning David voor het aangezicht van de Heere huppelde, deelde hij aan alle mannen en vrouwen een broodkoek, een stuk vlees én een fles wijn uit (2 Samuel 6:19). Ook de Heere Jezus stond niet afwijzend tegen het drinken van wijn op feestelijke gelegenheden. Op de bruiloft te Kana veranderde Hij water in wijn (Johannes 2:7-9).

Geeft de Bijbel ook richtlijnen hoe we moeten omgaan met alcoholbevattende drank? Ja, en zelfs voor onze tijd opvallend actueel! Voor alle duidelijkheid: als het gaat over de gevolgen van het drinken van alcohol gebruikt de Bijbel wijn en sterke drank door elkaar. De zonde van de eerste wijnbouwer na de zondvloed, Noach, staat als een ernstige waarschuwing in Gods Woord opgetekend. Teveel wijn... dronken... naakt (Genesis 9:21). Wat dacht u van Lot? Teveel wijn... tweemaal ontucht (Genesis 19:33- 35). Een ander gevolg dat de Bijbel noemt? Teveel wijn... verhitting... krank (Hosea 7:5). En koning Salomo wijst op nóg een zonde die het gevolg is van overmatig alcoholgebruik. Teveel wijn... spotten (Spreuken 20:1). Zijn advies is dan ook onomwonden: Zijt niet onder de wijnzuipers (Spreuken 23:20a). Ernstig klinkt het vermaan van de Heere Jezus: Wacht uzelven, dat uw harten niet te eniger tijd bezwaard worden met brasserij en dronkenschap (Lukas 21:34). De profeet Jesaja spreekt het 'wee' uit over hen die zich vroeg opmaken in de morgenstond om sterke drank na te jagen (zie vraag 4 uit bovengenoemde test!). Ook klinkt het 'wee' over degenen die vertoeven tot in de schemering totdat de wijn hen heeft verhit (Jesaja 5:11). De apostel Paulus adviseert daarom weinig en niet veel wijn te drinken (1 Timotheüs 3:8, 5:23, Titus 2:3).

Een bijtende slang

Samenvattend kunnen we stellen dat, op grond van Gods Woord, het gebruik van alcohol verantwoord is. We mogen sober en matig gebruik maken van de geneugten van het leven, zonder ons hart erop te zetten. Hetzij dan dat gijlieden eet, hetzij dat gij drinkt, hetzij dat gij iets anders doet, doet het al ter ere Gods (1 Korinthe 10:31). Teveel drinken heeft schrikkelijke gevolgen. Koning Salomo vraagt in een van zijn spreuken: Bij wie is wee? Bij wie kijverijen? Bij wie wonden zonder oorzaak? Zijn antwoord is: Bij degenen die bij de wijn vertoeven. Hoe wijs is dan ook zijn advies: Zie de wijn niet aan, als hij zich rood vertoont (dat is met onmatige begeerte), want in zijn einde zal hij als een slang bijten (Spreuken 23:29-32). Dus: geen glas te veel!

(wordt vervolgd)

Capelle aan den IJssel, H.J. Agteresch

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen