Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De wet van Tuchman

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De wet van Tuchman

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

'Rampspoed is zelden zo wijdverbreid als het in de opgetekende verslagen lijkt. Het feit dat iets in de geschiedenis wordt vermeld doet het voorkomen alsof het aanhoudend en allesoverheersend was, terwijl het aannemelijker is dat het qua tijd en plaats maar sporadisch voorkwam (...) Nadat men het nieuws van vandaag op zich heeft laten inwerken, verwacht men een wereld te zien die geheel bestaat uit stakingen, misdaden, energiegebrek, lekkende waterleidingen, vertraagde treinen, schoolsluitingen, woestelingen, verslaafden, neonazi 's en verkrachters. In feite kan men 's avonds thuiskomen - op een goede dag- zonder meer dan één of twee van dit soort verschijnselen te zijn tegen gekomen. Dit heeft mij ertoe gebracht de wet van Tuchman te formuleren: "Het vastleggen van een gebeurtenis vermeerdert ogenschijnlijk de omvang van elke betreurenswaardige ontwikkeling vijf- tot tienvoudig" (of met elk ander cijfer dat de lezer wenst in te vullen)'. (Barbara Tuchman, De waanzinnige veertiende eeuw, pag. 17).

Merkwaardig

Hoeveel dodelijke verkeersslachtoffers zouden er dagelijks in een stad als Berlijn te betreuren zijn? Hoeveel mensen zouden er dagelijks door te kort aan medische voorzieningen in Parijs streven? En hoeveel zware overvallen, met een dodelijke afloop, vinden er per jaar in een stad als Brussel plaats? Ik denk dat niemand het antwoord weet. Er zullen in die steden wel ernstige dingen gebeuren, maar wij weten er niet van. Ons beeld wordt daarop niet gevormd! Hooguit weten we dat het in de achterliggende zomermaanden in Parijs voor de ouderen niet erg best toeven was. Er zijn ramingen dat circa 5000 mensen aan de gevolgen van de hitte zijn overleden. Nu eens een andere vraag! Hoeveel Amerikaanse soldaten sneuvelen er sedert de inval in Irak per dag? Die vraag is gemakkelijk te beantwoorden. Op maandag 8 september 2003 staat de stand op 287 soldaten. Ook het aantal gewonden wordt nauwkeurig bijgehouden. Op maandag 8 september 2003 zijn dat er 1200. Er zijn zelfs media die hele schema's bijhouden waarop per dag en per uur het aantal gewonden en gesneuvelden kan worden nagespeurd. Op dat onderdeel wordt de wereldopinie wel heel nadrukkelijk gevormd. Vanwaar toch die merkwaardige en eenzijdige interesse voor juist deze getallen?

Toespraken

Door allerlei staatslieden worden er toespraken gehouden. Chirac van Frankrijk zal heus wel het een en ander te zeggen hebben over de vele doden in zijn land bij de hitte van de afgelopen maanden. De kwakkelende economie in Duitsland is natuurlijk ook voor Schroder een zorg. En de lachwekkende vertoningen rond de genocidewet in België zullen we ook maar niet aanstippen. Erg fraai is het allemaal niet. Toch lezen we daar niet zo heel veel over in de media. De heren Blair en Bush mogen zich op heel wat meer belangstelling verheugen. Blair zit in de problemen rond de zelfmoord van David Kelly. Bush heeft het niet gemakkelijk met zijn Irak-beleid. De manier echter waarop dit in de media wordt verslagen, geeft te denken. De toespraken van Bush zijn 'arrogante verklaringen'. Zijn oproep aan de wereldgemeenschap om de ontwikkeling in Irak ernstig te nemen is een 'nederige knieval'. Zomaar een paar citaten uit de media van de laatste dagen. Citaten die worden uitgegoten over een redevoering die door één van de geharnaste tegenstanders van Bush wordt gezien als 'in essentie ... een knappe toespraak, die de draden van zijn eerdere toespraken tot het Amerikaanse volk oppakte, zij het in sterk gewijzigde omstandigheden' (Mare Chavannes, NRC-Handelsblad, dd 8 september 2003). Een knappe toespraak, maar toch een arrogante verklaring. Wie het begrijpt, mag het zeggen! Kennelijk kan de huidige president van de USA voor het journaille weinig goeds doen. Waarom toch eigenlijk? Wat voor zin heeft het nu eigenlijk om dat elke keer maar weer aan de grote klok te hangen?

Effect

Waar leidt die voortdurende optelsom van gesneuvelde soldaten en die kleurrijke weergave, inclusief allerlei misprijzende adjectieven, bij toespraken eigenlijk toe? Mevr. Barbara Tuchman (1912-1989) geeft mogelijk een heel aardige verklaring voor dit verschijnsel. Mevr. Tuchman was niet de eerste de beste. Zij heeft verschillende belangrijke boeken geschreven over de geschiedenis. De ervaring van deze historica was dat dingen die steeds maar weer herhaald worden de neiging krijgen om uit te groeien tot irreële werkelijkheden. Dingen kunnen een eigen leven gaan leiden, los van de werkelijkheid. Als wij elke dag een staatje krijgen met de dodelijke verkeersongelukken in bijvoorbeeld Amsterdam, dan zouden we op den duur gaan denken dat het daar niet pluis is met het verkeer en dat de politie in Amsterdam haar werk niet doet. Het vastleggen van een gebeurtenis vermeerdert ogenschijnlijk de omvang van elke betreurenswaardige ontwikkeling vijf- tot tienvoudig. Als we elke dag zouden horen over criminaliteit in Rotterdam, dan zouden we denken dat je daar zonder bewaking niet meer over straat zou kunnen lopen. Het vastleggen van een .... Er ontstaan beelden die met de werkelijkheid niet in overeenstemming zijn. En zulke beelden kunnen door veel en vaak getallen te noemen, woorden in een bepaald kader te zetten, ontstaan. Met getallen en woorden verkeerde beelden van de werkelijkheid oproepen: mevr. Tuchman heeft dat de "wet van Tuchman" genoemd. Je kunt door voortdurende informatie (die op zich feitelijk juist is; maar die wel uit haar context wordt gelicht) een totaal verkeerde indruk krijgen van de feitelijke situatie. In het dagelijkse leven kennen we daar allemaal wel voorbeelden van. Als men bijvoorbeeld bang is, dan denkt men bij een wandeling 's nachts door een donker bos dat achter iedere boom een boef staat. Dat is beeldvorming! Beeldvorming en werkelijkheid behoeven echter niet met elkaar in overeenstemming te zijn. Het zijn vooral de media die hier een soms zeer kwalijke rol vervullen. Want rond Irak bijvoorbeeld is het langzamerhand gemeengoed geworden om het militaire ingrijpen van de USA te zien als een grote vergissing en om president Bush als een verschrikkelijke domoor neer te zetten. Dat is het beeld dat men oproept. De wet van Tuchman doet ook vandaag, helaas, zijn werk. Dat weten de journalisten ook en vandaar die dagelijkse berichtgeving over gesneuvelde soldaten in Irak. En vandaar al die neerbuigende bijvoeglijke naamwoorden over de toespraken van Bush. Elke gesneuvelde soldaat is rampspoed. Het is het uitvergroten van beelden die de werkelijkheid niet dekken. Beeldvorming! De werkelijkheid is echter geheel anders. Laten we dat toch goed vast- houden. Beeldvorming ook bijvoorbeeld rond de idee dat behoudende kerkelijke mensen altijd zuur kijken en wereldvreemd zijn. De mensen van die zwartekousenkerk zijn homo- en vrouwenhaters; ook weer zo'n beeld dat niet overeenstemt met de werkelijkheid. Helaas een beeld dat sommigen (bijvoorbeeld de burgemeester van Amsterdam en beoogd premier voor de PvdA) tot vervelens toe cultiveren. Het vastleggen van een gebeurtenis vermeerdert ogenschijnlijk de omvang van elke betreurenswaardige ontwikkeling vijf- tot tienvoudig.

Progressief

Waarom zijn de heren journalisten en anderen zo bezig? Onlangs deed Hans Laroes, hoofdredacteur van het NOS-journaal, daarover een boekje open. Volgens Laroes maakt de journalistiek zich schuldig aan "progressief getinte vertekening" (RD, 5 september 2003). Aan de hand van verschillende voorbeelden illustreert Laroes zijn stelling. "Pro-abortusdemonstranten konden altijd op meer begrip rekenen dan hun tegenhangers. Een bos is meer waard dan een weg, een Groen Links stemmer is slimmer dan een LPF-er. De journalistiek zag weinig in Van Agt. De journalistiek zag weinig in het CDA". In plaats van onbevangenheid en eerlijkheid zijn vriendjespolitiek en opportunisme vaak veel meer aanwezig in de media. Laroes zei letterlijk: "Ik wil distantie en eigenwijzigheid, waarneming, registratie en onafhankelijk oordeel in plaats van pseudo-vriendschap en opportunistisch onderling vertrouwen". Eigelijk zegt Laroes dat de heren en dames journalisten niet op voorhand Balkenende moeten wegzetten en Bos de lucht in prijzen. Het is niet de taak van de journalistiek om van Bush een karikatuur te maken en Clinton een halve held. Om Sharon weg te zetten als een bandiet en Arafat als een arme verdrukte leider. Dat is beeldvorming en het heeft met eerlijke journalistiek en de werkelijkheid niet veel te maken. Het is een sfeer van progressieve jongens onder elkaar. En dit soort lieden mobiliseert de publieke opinie. Wereldwijd en ook in Nederland. Vanwaar anders de plotselinge en soms ook overweldigende sympathie voor de heren Bos, Clinton en Arafat. De wet van Tuchman wordt door de progressieve journalistiek handig uitgebuit. Laten we echter oppassen om daar niet aan mee te doen. Het vastleggen van een gebeurtenis vermeerdert ogenschijnlijk de omvang van elke betreurenswaardige ontwikkeling vijf- tot tienvoudig.

Irak

Wat moet de lezer van De Saambinder nu met het verschil tussen werkelijkheid en beeld? Wel, ook wij zijn mensen van deze tijd. Ook wij zouden eerder met beelden dan met werkelijkheden aan de haal kunnen gaan. Dat geldt voor het kerkelijke leven. Geruchten die nergens op gebaseerd zijn, of slechts een incidenteel karakter hebben, kunnen soms uitgroeien tot zeer vervelende zaken. Dingen die steeds maar weer herhaald worden kunnen een volstrekt eigen leven gaan leiden. De beeldvorming bepaalt dan de inhoud van onze gedachten en niet de werkelijkheid. Voorbeeld? In de Gereformeerde Gemeenten wordt aan de onbekeerden alleen de Wet gepreekt. Het Evangelie is slechts een boodschap voor Gods volk. Dat is verkeerde beeldvorming. Het is geen structurele werkelijkheid. Maar door het steeds maar te herhalen en door incidenten uit te vergroten gaan sommigen mensen het wel denken. Dat geldt voor het politieke leven. Voorbeeld? Door steeds maar te herhalen dat vrouwen geen lid mogen worden van de SGP wordt het beeld opgeroepen van een volstrekt wereldvreemde politieke partij. Dat is echter verkeerde beeldvorming. Het is geen werkelijkheid. Het geldt ook voor het gezinsleven. Voorbeeld? Door steeds maar te herhalen dat vrouwen onderworpen moeten zijn aan de man lijkt het alsof bijbels huwelijksleven een soort tirannie is van de man over de vrouw. Beeldvorming maar volstrekt geen werkelijkheid. Beeldvorming!

Dat geldt ook voor de berichten over de internationale politiek. Waar ging het rond Irak nu eigenlijk om? Onlangs wees Nick Burns (Amerika's NAVO-ambassadeur in Brussel) daar nog weer eens op. "Onze regering, bijgestaan door veel andere regeringen, deed een zéér goed ding door het regiem van Saddam Hussein omver te werpen. Dat was een bandietenregiem volgens de VN. Het lapte zeventien resoluties aan zijn laars. Dus zijn we trots dat één van de grootste dreigingen voor de veiligheid in de wereld niet langer aan de macht is. Dat was ons eerste karwei" {NRC-Handelsblad, 7 september 2003). De USA riepen een halt toe aan een bandietenregiem. Daar ging het om in de oorlog tegen Irak. Laten we dat, ondanks alle discussies over massavernietigingswapens, optelsommen van gesneuvelden, aanslagen, etc. niet vergeten. De USA is één van de landen die ook daadwerkelijk en met de nodige ingrijpende offers, iets doet tegen het radicale moslimterrorisme. Geen overbodige zaak, lijkt mij. Eerlijk gezegd heb ik grote bewondering voor de moed en visie van de huidige Amerikaanse regering. Het steeds maar negatief belichten van de ontwikkeling in Irak geeft echter wel te denken. Zou de westerse (europese) wereld dat gevaar nog wel zien? Is de voortgaande islamisering van Europa werkelijk zo onschuldig? Het antwoord op die vraag zou een ander commentaar vereisen. Laten we er echter maar voluit van overtuigd zijn en blijven dat de Amerikanen in Irak werkelijk wel iets verrichten dat van betekenis is. Ook voor de wereld van vandaag. Onze vrijheden zijn het waard om beschermd en verdedigd te worden. Dat is een werkelijkheid die we niet door allerlei suggestieve beelden en progressieve media moeten laten verdringen.

Amersfoort,

ds. W. Visscher.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Saambinder

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 oktober 2003

De Saambinder | 12 Pagina's

De wet van Tuchman

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 oktober 2003

De Saambinder | 12 Pagina's