Ziekten in de Bijbel

Genezingsdiensten en ziekenzalving

(2) Is iemand krank onder u? Dat hij tot zich roepe de ouderlingen der gemeente, en dat zij over hem bidden, hem zalvende met olie in de Naam des Heeren (Jakobus 5:14).

Ziekenzalving. Wie heeft het ooit meegemaakt? Waarschijnlijk is in de Gereformeerde Gemeenten nooit een zieke gezalfd. De laatste jaren gebeurt het wel met enige regelmaat in Gereformeerde Bondsgemeenten. Ook in de Bijbel komen we het tegen. Tot tweemaal toe wordt het met name genoemd. In Markus 6:13 staat dat de twaalf discipelen vele zieken zalfden en hen gezond maakten. Verder komen we de ziekenzalving tegen in een opmerkelijk gedeelte in Jakobus 5: S­ IS. De apostel stimuleert zieken om de ouderlingen van de gemeente te laten roepen om over hen te bidden en hen met olie te zalven. Hoe moeten we dit gedeelte uitleggen? En wat is de betekenis voor onze tijd? Moeten wij ook vandaag de ziekenzalving toepassen?

Zielienzalving

In de bijbelse tijd was olijfolie het gebruikelijke middel voor onder andere spierpijn, wonden en huidaandoeningen. Meermalen werd olie in de Schrift ook zinnebeeldig gebruikt en symboliseerde het de reinigende en genezende kracht van de Geest van Christus. Er zijn schriftverklaarders die denken dat Jakobus met de olie gewoon het toentertijd gebruikelijke geneesmiddel bedoelde. Toch menen de meeste verklaarders, onder wie Calvijn en de kanttekenaren, dat het gebruik van de olie in dit bijbelgedeelte symbolisch gezien moet worden. Wat de olie niet vermag, kan de Heilige Geest wel: een zieke genezen. Een aantal zaken vallen op in Jakobus 5:13-18. Allereerst dat de zieke zelf niet in staat is om naar de ouderlingen te gaan. Het oorspronkelijke Griekse woord voor krank in vers 14, astheneo, betekent namelijk ook krachteloos en het Griekse woord voor zieke in vers 15, kamnonta, heeft ook de betekenis van wegkwijnen. De ouderlingen moeten dus naar de zieke komen. Een volgend belangrijk gegeven is dat het initiatief van de zieke uitgaat. De zieke zélf moet geloven dat de Heere machtig is hem te genezen. Verder moet de zieke zijn zonden belijden aan de ouderlingen en de Heere. Het woord 'misdaden' in vers 16 doet denken aan uitbrekende zonden. Mogelijk doelde Jakobus op ziekten als straf op grove zonden. Opvallend is tenslotte dat Jakobus de olie noemt om gezond te worden en niet om te sterven. De Roomse Kerk zit er dus met het laatste oliesel (het sacrament voor de stervenden) helemaal naast.

Het gebed over de zieke

Hoewel Jakobus een duidelijke plaats inruimt voor de ziekenzalving, is dit niet het voornaamste. Belangrijker is het gebed. En dan wel in het bijzonder het gebed des geloofs. De zieke moet alles van de Heere verwachten en zich zonder twijfel aan Hem toevertrouwen (zie Markus 11:24 en Jak. 1:6). Als voorbeeld noemt Jakobus twee gebeden van Elia: een gebed om droogte en een gebed om regen. Voor de zieke is het van belang te weten dat het gebed veel vermag! Maar het gebed vermag niet alles. De Heere is vrijmachtig in het verhoren en in de wijze waarop de verhoring plaatsvindt. Ook bij het gebed om genezing hoort de bede: 'Uw wil geschiede'. De Heere wijst ook gebeden af. Denk maar aan Mozes en aan Paulus. Dit neemt echter niet weg dat de zieke zich in de weg van het gebed moet begeven. De Heere verbindt aan het gebed des geloofs, waarin de zieke ook van harte zijn zonden belijdt, de belofte van lichamelijke gezondmaking en van vergeving der zonden (zie Spr. 28:13 en 1 Joh.l:9).

Ziekenzalving nu

Dr. M.J. Paul beschrijft in zijn boek Vergeving en genezing verschillende voorbeelden waarin hij de ziekenzalving bij gemeenteleden heeft toegepast. Er vonden opmerkelijke genezingen plaats. Niet altijd trad genezing op. Soms kwam, ondanks de ziekenzalving, de zieke te overlijden. Dr. Paul vermeldt dat het steeds was in de verwachting van een volkomen genezing door de dood heen. De zieke zag de ziekenzalving als een daad van toewijding en werd erdoor gesterkt in het geloof De vraag dringt zich op: waarom volgt niet altijd genezing op de ziekenzalving? In Jakobus 5 wordt toch genezing beloofd? Dr. Paul noemt hiervoor verschillende mogelijkheden: gebrek aan geloof bij de zieke of de ouderlingen, onbeleden zonden, of een zondige levenshouding in de gemeente. In dit kader zouden we ook kunnen wijzen op de apostel Paulus, die veel zieken genas, maar zijn helper Trofimus om onbekende reden in Miléte ziek moest achterlaten (2 Tim. 4:20). Ook in de apostolische tijd werd niet iedereen genezen.

Ziekenzalving nu?

In de loop der eeuwen hebben de meeste schriftverklaarders aangenomen dat de ziekenzalving tijdelijk heeft plaatsgevonden. De zalving met olie van zieken door ouderlingen is al vroeg in de kerkgeschiedenis achterwege gelaten. Johannes Calvijn gebruikt in zijn commentaar op Jakobus 5 krasse taal. Hij noemt degenen die heden ten dage de zalving rekenen tot de sacramenten geen rechte navolgers, maar nabootsers der apostelen.

Toch blijven we met de vraag zitten: mogen we wel heel Jakobus 5 op onze tijd betrekken, maar niet de zin over de ziekenzalving? Dr. Paul is na grondige studie van mening dat de ziekenzalving ook in onze tijd toegepast mag worden. Volgens hem handelen de zieke en de ouderlingen in gehoorzaamheid aan God door van de ziekenzalving gebruik te maken. Hij ziet de olie niet als een overbodig symbool, maar als een teken van Gods tegenwoordigheid. 'Het is nodig dat de ouderlingen handelen in het vaste vertrouwen dat ze in overeenstemming zijn met Gods Woord en dat God Zijn zegen zal schenken, maar de wijze waarop moeten ze aan Hem overlaten' (in: Vergeving en genezing, p. 151).

In de Gereformeerde Gemeenten functioneert wel het pastoraat en het ambtelijk gebed. Maar er bestaat in ons kerkverband een zekere huiver voor handoplegging en ziekenzalving. Dit is begrijpelijk, zeker gezien de visie van de betrouwbare gereformeerde godgeleerden. Alle nadruk valt op het gebed. En terecht. Dat is ook wat Jakobus bedoelt. In de verzen 13-18 wordt een hele rij gebeden opgesomd: het gebed van hen die leed dragen, het gebed van de ouderlingen, de onderlinge voorbede, het gebed van de rechtvaardige en de gebeden van Elia. Welke plaats heeft de olie hierbij? Het lijkt erop dat we, in het licht van de grote waarde van het gebed, de zalving met olie als een bijkomstigheid mogen zien. Het is een symbolische handeling, een uiterlijk teken. Het viel me op dat professor Ouweneel, warm voorstander van handoplegging en genezingsdiensten, ziekenzalving niet als een plicht ziet. Volgens hem gaat het te ver om de olie als een essentiële voorwaarde voor de genezing te zien. Wel beschouwt hij de ziekenzalving als een voorrecht (in: Geneest de zieken, pp. 350, 358).

Al met al blijft het voor ons nog steeds de vraag of het juist is een handeling die eeuwenlang niet door de kerk is uitgevoerd, weer in te voeren. In dit kader vond ik bij professor dr. L. Floor in zijn verklaring op de brief van Jakobus (p.l86) een treffend citaat, waarmee hij de kern lijkt te raken: 'Al valt de symbolische handeling weg, daarmee is dat wat de handeling symboliseert nog niet verdwenen'. Ook vandaag geneest de Heere op... het gebed!

Hij heelt gebwkenen van harte en Hij verbindt z' in hunne smarte, die in hun zonden en ellenden tot Hem zich ter genezing wenden.

Capelle aan den IJssel, H.J. Agteresch

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen